اکنون پیشنهاد تمدید ۶ماهه اسنپبک که از سوی روسیه و چین و با حمایت ایران ارائه شده تنها فرصت برای دیپلماسی به نظر میرسد. با این حال این گزینه از دید تهران تنها گزینه موجود و در دسترس است نه گزینه مطلوب زیرا آن طور که عباس عراقچی بارها بر آن تأکید کرده از نگاه ایران، تروئیکای اروپایی عضو برجام به لحاظ حقوقی صلاحیت و حق استفاده از این مکانیسم را ندارند چون آنها خود در نقض برجام و تعهداتشان پیشگام بوده و نمیتوانند مدعی تعهدات ایران باشند.
بدین معنا تمدید برجام عملاً و تلویحاً میتواند اروپاییها را در استفاده از اسنپبک محق و مشروع نشان دهد و در صورت تداوم کارشکنی آنها در مسیر دیپلماسی در پایان ۶ ماه به ضرر ایران تمام شود. شاید از همین رو است که بسیاری از تحلیلگران، مسئولان و فعالان سیاسی با این طرح اساساً مخالف بوده و معتقدند پایان برجام بهتر از این بلاتکلیفی و باجخواهی کشورهای غربی است. بر این اساس عباس گودرزی، سخنگوی هیئت رئیسه مجلس دیروز گفت او و جمعی از همکارانش پس از جلسه با وزیر امور خارجه و مطالعه توافق اخیر با آژانس به این نتیجه رسیدهاند که تمدید اسنپبک مطلقاً به صلاح نیست و این خوابی است که برای ما دیدهاند تا به اقدامهای خود مشروعیت بخشند و البته فرصتها را از ما سلب کنند. وی افزود: نکته مهم این است که آمریکا و رژیم صهیونیستی در شرایطی به ما حمله کردند که عضو انپیتی بوده و در حال مذاکره بودیم، نظارت آژانس جاری بود و عقلاً و منطقاً هیچ دلیلی برای حمله وجود نداشت، اما تمام قوانین بینالمللی را زیر پا گذاشتند و حمله کردند.
فرصتی به دیپلماسی و میانجیها
با این حال برخی نیز معتقدند تمدید اسنپبک و در واقع قطعنامه ۲۲۳۱ اتفاقی دشوار و بعید است اما میتواند به میانجیها و دیپلماسی فرصت دهد تا روزنهای جدید برای تداوم مذاکرات و راه حلی سیاسی برای رسیدن به یک توافق جدید را فراهم کند.
هادی محمدی، کارشناس و تحلیلگر پرونده مذاکرات هستهای ایران و غرب در خصوص مزایا و معایب تمدید اسنپبک با اشاره به اینکه بازگشت ۶ قطعنامه سنگین تحریمی شورای امنیت علیه ایران اتفاقی نامطلوب و بد است، میگوید: این قطعنامهها کماثر نیست و به لحاظ سیاسی و حقوقی ایران را به دورانی که کشور ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قرار داشت و تهدیدکننده صلح و امنیت بینالمللی معرفی میشد و فشارهای بینالمللی در وضعیت حداکثری بود، بازمیگرداند. وی میافزاید: از این رو تمدید اسنپبک بهتر از اجرایی شدن آن است. هر چند اگر بتوانیم این ابزار را از دست اروپاییها بگیریم بهتر است، اما تمدید آن میتواند فرصتی باشد برای دیپلماسی و میانجیگری.
محمدی با اشاره به اینکه در صورت اسنپبک و از بین رفتن برجام قطعاً تنشها بالا میگیرد، میگوید: در این صورت اروپاییها از مذاکرات و روند دیپلماسی حذف میشوند و ایران ممکن است پاسخی دهد که تنشزا باشد ولی تمدید میتواند تنفسی بدهد برای رایزنی بیشتر و خردگرایی. وی با اشاره به توافق اخیر میان ایران و آژانس برای تداوم بازرسیهای آژانس و نحوه آن به ویژه در مورد تأسیسات بمباران شده ایران که یکی از سه شرط اروپاییها برای تمدید اسنپبک بوده، تصریح میکند: یک گام مثبت و مهم از سوی ایران برداشته شده که میتوان نشانه
حسن نیت تهران باشد و اگر اروپاییها فرصت بدهند، میشود وضعیت مواد غنی شده و مذاکره با آمریکا که دو شرط دیگر آنها بوده هم روشن شود. محمدی تأکید میکند: به نظر میرسد این گزینه مطلوبی باشد زیرا اولاً کنار گذاشتن اسنپبک مطلوب اروپاییها نیست و آنها نمیخواهند این ابزار را از دست بدهند و دوم اینکه این ۶ماه فرصتی میدهد با کمک میانجیها روی مسئله کار شود. این کارشناس مسائل هستهای و بینالملل به آثار منفی و تبعات بد این تمدید هم اشاره میکند و میگوید: از سوی دیگر اینکه ما یک فشار بینالمللی را روی سر خود احساس کنیم هم مطلوب ما نیست با توجه به اینکه ما به تعهدات خود عمل کرده و توقف تعهداتمان نیز طبق مواد ۲۶ و ۲۷ برجام در واکنش مشروع به خروج آمریکا از برجام بوده با پذیرش تمدید اسنپبک عملاً موقعیت اروپاییها را تقویت میکنیم.
وی با اشاره به اینکه در نظام موجود بینالملل عملاً حقوق جایگاه و قدرتی ندارد و این اراده سیاسی و قدرت کشورهاست که غلبه میکند، میافزاید: در حال حاضر امید و احتمال زیادی برای تمدید اسنپبک و یا کنار گذاشته شدن آن در موعد قانونی برجام وجود ندارد و اروپاییها نخواهند گذاشت محدودیتهای ایران در برجام برداشته شود.
باید شجاعانه تصمیم بگیریم
وی بیان میکند: تمدید هم رخدادی منفی است چون کشور را در حالت بلاتکلیفی به ویژه برای اقتصاد ما قرار میدهد که خوب نیست و میتواند به حوزه دیپلماسی هم فشار بیاورد. وی با تأکید بر اینکه هر تصمیمی تبعات مثبت و منفی دارد، خاطرنشان میکند: اما تبعات مثبت تمدید اسنپبک بیشتر است زیرا بازگشت تحریمها آثار سوء اقتصادی دارد و به لحاظ امنیتی هم بسیار خطرناک بوده و خطر جنگ را بیشتر میکند. به شرط اینکه در این ۶ ماه دیپلماسی قوی، چندجانبه، مؤثر، سریع و همراه با تصمیمهای شجاعانه و قاطع را به کار بگیریم که بتواند نتیجه دهد وگرنه اگر این ۶ ماه هم بگذرد و ما به توافقی نرسیم برآیندی که امروز میتواند مثبت باشد ۶ ماه دیگر منفی خواهد بود.
وی با این حال امکان تمدید اسنپبک را بسیار کم ارزیابی کرده و میگوید: زمان زیادی باقی نمانده که با سه کشور اروپایی به توافق برسیم و تماسهای مؤثری هم وجود ندارد ضمن اینکه چون تمدید نیازمند قطعنامه شورای امنیت است چهبسا آمریکاییها آن را وتو خواهند کرد. وی میافزاید: توافق با آژانس هم یک گام مثبت بود اما چون وارد جزئیات نشد و خیلی مسائل به تصمیم شعام و تمدید اسنپبک موکول شد، خیلی مورد استقبال اروپاییها قرار نگرفته است. بنابراین در فضای بیاعتمادی کامل قرار داریم.
نظر شما