اما ملت ایران با توکل به ذات لایزال الهی و با تکیه بر ایمان راسخ و غیرت حسینی، سرافرازانه ایستاد و حماسهای آفرید که تا ابد بر تارک تاریخ این سرزمین میدرخشد. این تنها بار نبود که ایران، این حرم امن الهی، مورد هجوم قرار گرفت؛ چندی پیش نیز دست پلید رژیم غاصب صهیونیستی، آرامش میهنمان را نشانه رفت، اما باز هم با دفاعی مقتدرانه و غرورآفرین، پاسخ دندانشکنی دریافت کرد تا بداند ایران، مأمن شیرمردان و شیرزنان غیوری است که هر وجب از خاکش را با جان و دل پاس میدارند.
در هر دو این بزنگاههای سرنوشتساز، آنجا که سایه شوم جنگ و هجوم بیگانگان، آرامش ایران عزیز را نشانه رفته بود، همواره نوری از امید و پناهی از جنس معنویت، از قلب تپنده حرم مطهر رضوی برخاسته است. آستان قدس رضوی، این نهاد مقدس و نورانی با درایت بیبدیل تولیتهای گرانقدر و همت عاشقانه خادمان حضرت سلطان سریر ارتضا(ع) که جان و دلشان وقف خدمت به آقا و میهن است، نه تنها در دل خاکستر ویرانیها بذر آبادانی کاشته و از رنجها، امید آفریده، بلکه در کارزار پیچیده رسانهای نیز سنگر روشنگری و جهاد تبیین شده است. این بارگاه ملکوتی، همواره در کنار مردم سرافراز ایران، پناهگاهی امن در برابر توفانها بوده و با شمیم دلانگیز رضوی، حس پیروزی و وطندوستی را در دلها زنده نگه داشته است. این روایت، داستانی است از آنکه چگونه حرم مطهر آقا امام رضا(ع)، در هر دو دفاع مقدس، پناهگاه وطن بود و هست و آستان قدس رضوی، پرچمدار دفاع از حریم ایران و امیدآفرینی برای آیندهای روشن باقی ماند.
دفاع اول: جنگ تحمیلی عراق علیه ایران
هویزه؛ حماسه سازندگی، تولد امید از دل خاکستر
هویزه، شهری با پیشینهای تاریخی و مردمی غیور در غرب استان خوزستان، در طول هشت سال دفاع مقدس، نامی آشنا با مقاومت و ایثار شد. این شهر که در ۷۲ کیلومتری اهواز و ۱۵ کیلومتری سوسنگرد قرار دارد، در اواسط دی ۱۳۵۹ به اشغال نیروهای متجاوز بعثی درآمد. ۱۶ ماه اشغال، برای هویزه به معنای ویرانی کامل بود. خانهها، مساجد، مدارس و تمامی زیرساختهای شهری به کلی تخریب شدند و هویزه به ویرانهای بیجان تبدیل شد. این حجم از تخریب که در جدول خسارات وارده به منازل مسکونی استان خوزستان، ۱۰۰درصد ارزیابی شده بود، هر بینندهای را به یأس میکشاند. اما حتی در آن روزهای سخت، روح مقاومت و ایستادگی در مردم هویزه زنده بود و آنها با دلی پر امید، چشم به راه روزی بودند که شهرشان دوباره آباد شود. این ویرانی، نه تنها یک فاجعه انسانی، بلکه نمادی از وحشیگری دشمن و آزمونی بزرگ برای اراده ملت ایران بود.
بارقه امید: فرمان امام(ره) و پیشنهاد آستان قدس رضوی
در اردیبهشت ۱۳۶۱، پس از حماسه آزادسازی هویزه توسط رزمندگان جانبرکف و مردم بومی، آنچه در برابر دیدگان قرار میگرفت، نه شهری آباد، که ویرانهای بود که وسعت تخریب آن، هر بینندهای را به یأس میکشاند. اما در دل این ویرانی و ناامیدی، بارقهای از امید درخشید؛ فرمان تاریخی و الهی امام خمینی(ره)، بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی مبنی بر بازسازی مناطق جنگزده. این فرمان، نه فقط یک دستور اداری، بلکه تجلی ارادهای الهی برای احیای سرزمینهای آسیبدیده بود. در این میان، نگاه تیزبین و مسئولیتپذیر تولیت وقت آستان قدس رضوی، مرحوم آیتالله حاج شیخ عباس واعظ طبسی(ره) این فرمان را نه تنها یک دستور، بلکه تجلی ارادهای الهی برای احیای سرزمینهای آسیبدیده دید. با درکی عمیق از اهمیت این مسئولیت و احساس دین به مردم رنجکشیده هویزه، ایشان بیدرنگ پیشنهاد بازسازی کامل این شهر را از سوی آستان قدس رضوی مطرح کردند. پیشنهادی که با استقبال و موافقت قاطع امام(ره) روبهرو و این مسئولیت خطیر به آستان مقدس رضوی و خادمان حضرت رضا(ع) واگذار شد. این تصمیم، در آن شرایط بحرانی، پیامی قدرتمند از امید، اراده و شکستناپذیری به دشمن و ملت ایران بود.
آستان قدس رضوی، پرچمدار سازندگی: آغاز یک حماسه جهادی
با ابلاغ این فرمان تاریخی، آستان قدس رضوی به مثابه پرچمدار سازندگی و امید، با تمام توان و امکانات خود و با تکیه بر الطاف بیکران حضرت شمسالشموس(ع) وارد عرصه بازسازی هویزه شد. این نهاد مقدس با تشکیل ستادی ویژه با عنوان ستاد بازسازی هویزه و بهرهگیری از زبدهترین متخصصان و مهندسان، طرحی جامع و آیندهنگرانه برای احیای شهر تدوین کرد. این طرح، به بازسازی خانهها و زیرساختها محدود نمیشد، بلکه به احیای هویت فرهنگی و تاریخی هویزه، بازگرداندن امید به دل مردم و ایجاد شهری آباد و مدرن نیز توجه ویژهای داشت.
دلایل انتخاب هویزه: تجلی سیره رضوی و همگامی با دولت
تولیت وقت آستان قدس رضوی دلایل متعددی برای انتخاب هویزه برای بازسازی برشمرد که هر یک، عمق نگاه و مسئولیتپذیری این نهاد را نشان میدهد. از جمله این دلایل میتوان به توجه به نظر امام(ره) مبنی بر همکاری سازمانهای مستقل با دولت، نشان دادن عطوفت امام رضا(ع) در سراسر مملکت و اینکه سرمایه آستان متعلق به همه مردم ایران است، همکاری با دولت در شرایط اضطراری جنگ، ایجاد آرامش و امید به آینده نظام و انقلاب در دل مردم، عمل به اخلاق و موازین اسلامی، اهتمام به معماری اسلامی و سنتی هویزه، ساخت هویزه به عنوان اسطوره سلحشوری دانشجویان پیرو خط امام(ره) و درنهایت اینکه هویزه شهری بود که ۱۰۰ درصد تخریب شده بود و نیاز به بیشترین توجه را داشت، اشاره کرد (روابط عمومی آستان قدس رضوی، انقلاب اسلامی و آستان قدس رضوی، ۱۰۲-۱۰۱). این دلایل نشان میدهد تصمیم آستان قدس، فراتر از یک اقدام عمرانی، یک دفاع مقدس از روحیه ملی و ارزشهای اسلامی به شمار میرفت.
مدیریت جهادی و مشارکت مردمی: حماسهای از همدلی
بازسازی هویزه، حماسهای از مدیریت جهادی و مشارکت مردمی بود. با توجه به بُعد مسافت مشهد تا هویزه، منطقه جنگی بودن، حملات موشکی دشمن، گرمای طاقتفرسا و مشکل تأمین مصالح، این کار بسیار دشوار بود. اما مدیران طرح با خلاقیت و روحیه جهادی، با ایجاد کورههای آجرپزی و تولید بتن سبک از مصالح بومی، بسیاری از مشکلات را حل کردند. نیروی انسانی مشارکتکننده در این طرح به دو گروه صلواتی و حقوقبگیر تقسیم میشدند. نیروهای صلواتی، از مشهد و استانهای همجوار، با نیت رضای خدا و به صورت افتخاری در هویزه کار میکردند. نیروهای حقوقبگیر نیز شامل کارگران بومی، زندانیان (که بخشی از حقوقشان صرف امور فرهنگی مانند ساخت کتابخانه در زندان میشد) و برادران افغانستانی بودند. این حجم از مشارکت که در مدت یک سال بهطور متوسط روزانه ۲۰۰ کارگر، هشت ساعت کار میکردند و به رقم ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار ساعت کار میرسید (مرکز اسناد آستان قدس رضوی، صص ۵۸-۵۷) نشان از بسیج بینظیر ظرفیتهای مردمی توسط آستان قدس رضوی داشت.
فرایند طراحی و شهرسازی اسلامی: بازگشت هویت شهری
آستان قدس رضوی به عنوان یک نهاد اسلامی در طراحی و بنای ساختمانی منازل هویزه به فرهنگ مدنیت اسلامی و آداب مردم منطقه توجه ویژهای داشت. پس از نظرخواهی از اهالی محل، نقشههای خانهها براساس خواست شهروندان و با رعایت اصول فنی شهرسازی اسلامی تدوین شد. ویژگیهایی مانند رو به قبله بودن بنا، سرویس بهداشتی مناسب، در ورودی بزرگ، قابلیت گسترش بنا، فضای سبز و اجرای طرح اگو (فاضلاب) برای نخستین بار در مناطق جنگزده، هویزه را به یکی از شهرهای مدرن آن زمان ایران تبدیل کرد. همچنین با توجه به میهماننوازی مردم عرب منطقه، اتاق میهمان و حیاط خلوت در نظر گرفته و امکان استفاده از پشتبام برای خواب در فصول گرم سال نیز در طراحی لحاظ شد. این رویکرد، نه تنها به بازسازی فیزیکی، بلکه به بازگرداندن هویت شهری و زندگی به مردم هویزه کمک کرد.
شکوه بازگشت: افتتاح و واگذاری منازل
در سال ۱۳۶۴، کمتر از چهار سال پس از آغاز بازسازی، شهر هویزه با شکوهی دوباره جان گرفت و ساکنانش پس از سالها آوارگی به خانههای خود بازگشتند. مراسم افتتاح شهر هویزه در ۲۲ شهریور ۱۳۶۴، با حضور حدود ۴۰۰ میهمان از جمله آیتالله موسوی جزایری، تولیت آستان قدس رضوی و دیگر شخصیتهای کشوری و لشکری برگزار شد. این لحظه، نمادی از پیروزی اراده، ایمان و همدلی ملت ایران بر مشکلات جنگ تحمیلی بود. پس از پایان ساختوساز، آستان قدس رضوی مراحل واگذاری منازل را به استانداری خوزستان سپرد. با وجود مشکلاتی در تقسیم منازل به دلیل نبود سند مالکیت و تغییرات خانوارها، شورایی متشکل از ۱۱ نفر از اهالی منطقه تشکیل شد تا با در نظر گرفتن اعضای خانوار، منازل را تقسیم کنند. این تحول پایدار، مرهون همراهی همیشگی آستان قدس رضوی است که نه تنها در بازسازی اولیه، بلکه در سالهای پس از آن نیز با ارائه خدمات گسترده فرهنگی، آموزشی و بهداشتی از طریق ساخت مدارس، بیمارستانها و مراکز فرهنگی، در ارتقای سطح زندگی مردم این شهر کوشیده است. موقوفات ارزشمند این نهاد مقدس ازجمله مسجد، حسینیه، مدرسه علمیه و کتابخانه در هویزه، همواره یادآور نام مبارک حضرت سلطان سریر ارتضا(ع) بوده و گواه توجه و عنایت ویژه خادمان آستان به این دیار است.
هویزه؛ نماد ایثار، تجلی خدمت رضوی
امروز، هویزه نه تنها شهری بازسازیشده، که تندیسی از اراده ملی و جلوهای از کرامت الهی است. این رستاخیز باشکوه، با عنایت خاص حضرت علیبنموسیالرضا(ع) و اراده پولادین آستان قدس رضوی، از دل ویرانهها جان گرفت. خادمان این حریم قدسی با عشقی بیکران به امام رئوف، نه تنها بناها را از نو برپا کردند، بلکه روحی تازه در کالبد این دیار دمیدند. این حماسه سازندگی، فراتر از یک طرح عمرانی، نمادی از ایمان راسخ، مدیریت جهادی و پیوند عمیق مردم با آستان قدس رضوی است. هویزه، اکنون گواهی روشن بر اقتدار و توانمندی این نهاد مقدس در آبادانی میهن است؛ میراثی جاودان که نام آستان قدس رضوی را در صفحات زرین تاریخ این سرزمین، برای همیشه درخشان نگه خواهد داشت و الهامبخش فردایی روشنتر خواهد بود.
دفاع دوم: از حرم تا میدان رسانه؛ جهاد تبیین، دفاع از حقیقت
تاریخ این سرزمین، گواه ایستادگی ملتی است که در برابر هر تجاوزی، سرافرازانه قد برافراشته است. در خرداد ۱۴۰۴، بار دیگر دست پلید دشمن، حریم امن ایران اسلامی را نشانه رفت. این بار در جنگی ۱۲روزه، رژیم اشغالگر صهیونیستی کوشید با هجمهای همهجانبه، آرامش این دیار را برهم زند. اما ملت ایران با توکل به ذات لایزال الهی و با تکیه بر ایمان راسخ و غیرت حسینی، پاسخی دندانشکن داد. در این بزنگاه حساس که میدان نبرد از خاکریزهای سنتی به پهنه بیکران رسانه و افکار عمومی کشیده شد، آستان قدس رضوی با بصیرتی ژرف و تحت زعامت تولیت محترم، آیتالله احمد مروی، از قلب تپنده حرم مطهر امام هشتم(ع) به مثابه پیشگام جهاد تبیین، وارد صحنه شد. این بار؛ سلاح، قلم و کلام بود و سنگر، هر پلتفرم رسانهای و خادمان حضرت رضا(ع) با تمام توان و ارادت در این جبهه نوین به دفاع از حقیقت و کیان وطن برخاستند.
«ایران، حرم ماست»؛ تعمیم مفهوم دفاع از حریم
با شعار محوری «ایران، حرم ماست» آستان قدس رضوی، مفهوم حرم را از یک مکان فیزیکی مقدس به کل ایران تعمیم داد و مسئولیت خود را در دفاع از حریم این وطن، در تمامی ابعاد به نمایش گذاشت. این شعار، نه تنها یک عبارت، بلکه یک استراتژی جامع بود که نشان میداد دفاع از ایران، دفاع از ارزشها، هویت و امنیت ملی است؛ همانند دفاع از حریم مقدس امام رضا(ع). خادمان حضرت، با تکیه بر عنایات امام رضا(ع)، پرچم جهاد تبیین و امیدآفرینی را برافراشتند. این جهاد، دفاع از حقیقت، مقابله با دروغپراکنی دشمن و تقویت روحیه ملی بود.
حرم مطهر؛ طنین آرامش در امواج رسانه: فعالیتهای گسترده
این تلاش گسترده، تمامی جبهههای رسانهای را دربرگرفت. با بهرهگیری فوری و هوشمندانه از ظرفیت سیما، برنامههای آگاهیبخش و روشنگری چون «توحیدخانه»، «نشانه» و «نقطه پایان» تولید و پخش شد. این برنامهها با هدف تبیین دقیق شرایط، افشای جنایات بیرحمانه رژیم صهیونیستی و تقویت روحیه مقاومت و همبستگی ملی، نقشی محوری در آگاهیبخشی جامعه ایفا کردند. همچنین با اتکا به جایگاه معنوی بارگاه منور رضوی، پوشش زنده برنامههای حرم مطهر، پخش ادعیه و مناجاتخوانی از شبکههای مختلف، طنین آرامش را در امواج رسانه جاری کرد. نشست تحلیلی «فتح قریب» با سخنرانی تولیت آستان نیز به صورت زنده از رسانههای داخلی و بینالمللی پخش شد تا پیام پیروزی و مقاومت را به جهانیان مخابره کند. در نگارخانه شهر مشهد نیز خادمان حضرت با بهرهگیری از ظرفیت تبلیغات محیطی، بیلبوردها، استرابوردها و دیوارنگارهها را با مضامین قرآنی، بیانات رهبر معظم انقلاب و تصاویر شهدا مزین و فضایی از اتحاد و محکومیت جنایات را در سطح شهر ایجاد کردند.
فضای مجازی؛ سنگر امید و روشنگری: نبرد در جبهه نوین
در جبهه نوین جنگ، یعنی فضای مجازی، آستان قدس رضوی با تمام قوا وارد عمل شد. «قدس آنلاین» به عنوان بازوی رسانهای توانمند آستان، با تولید محتواهای تبیینی متنوع و خلاقانه (شامل ویدئو، موشنگرافی، اینفوگرافیک و پادکست) به روایتگری حقیقت در نبرد رسانهای پرداخت. مرکز ارتباطات و رسانه آستان نیز با تولیدات رسانهای هوشمندانه شامل کلیپ، تیزر و مستند، به تبیین شرایط روز و تقویت روحیه مقاومت همت گماشت. فضای مجازی به سنگر امید و روشنگری تبدیل شد و با انتشار اخبار لحظهای، تحلیلهای دقیق و ویدئوهای آموزشی، نقشی مؤثر در شفافسازی فضای خبری، مقابله با فیکنیوزها و ترویج پیامهای امید و همبستگی ایفا کرد. در کنار اینها، تولید گفتوگوهای مردمی از داخل و خارج حرم مطهر، انعکاسدهنده روحیه پایداری و همدلی ملت ایران در شرایط بحرانی بود.
فعالیتهای جامع: از پیام تا پویش
فعالیتهای آستان قدس رضوی در این دوره، بسیار جامع و چندوجهی بود. از صدور پیام و بیانیه توسط تولیت معزز و دانشگاههای وابسته، تا حضور تولیت و خدام در اجتماعات پرشور مردمی نظیر راهپیمایی جمعه خشم و نصر و اجتماع عظیم حیدریون در حرم مطهر. فعالیتهای قرآنی شامل قرائت روزانه سوره فتح و دعای چهاردهم صحیفه سجادیه و کرسی تلاوت رضوی با عنوان «انتقام ملی»، به تقویت روحیه معنوی و جهادی کمک کرد. برگزاری نشستها و وبینارهای تخصصی در مورد پدافند غیرعامل، وضعیت جنگ و وظیفه کشورهای مسلمان و بررسی فقهی-حقوقی همکاری با دشمن، به تبیین ابعاد مختلف این رویارویی پرداخت. رویدادهای هنری «وطن من»، اکران گسترده طرحهای تبلیغات محیطی و آغاز پویشهای رسانهای و دانشآموزی مانند «مبارزه دائمی خستگیناپذیر» و «نقطهزن» نشان از یک حرکت فرهنگی و رسانهای هدفمند داشت. حتی در بعد اجتماعی، دیدار با خانواده شهدا، تقدیم شهید به ایران اسلامی و همکاری خدام در توزیع تصاویر امام و رهبر معظم انقلاب، همگی در راستای تقویت انسجام ملی و دفاع از حریم وطن بود. اینگونه بود که آستان قدس رضوی به همت خادمان مخلص و با جهاد تبیین و امیدآفرینی، از قلب حرم مطهر به میدان روشنگری گام نهاد و در روزهای پرالتهاب جنگ رسانهای، صدای مقاومت و همدلی ملت ایران در دفاع از حریم وطن شد.
آستان قدس رضوی؛ تکیهگاه ابدی ایران
آستان قدس رضوی در دو برهه سرنوشتساز تاریخ معاصر، نقشی فراتر از یک نهاد مذهبی ایفا کرده است. از حماسه بازسازی هویزه که نماد دمیدن امید در کالبد ویرانی بود تا پیشگامی در جهاد روشنگری رسانهای که دفاع از حقیقت و قلوب ملت را نشانه گرفت؛ این آستان مقدس، همواره در کنار مردم و در خط مقدم نیازهای میهن ایستاده است.
بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع) نه تنها مأمنی برای جانها، بلکه سرچشمهای بیکران از عزم ملی بوده است. این مجموعه نورانی، با الهام از مشی والای امام رئوف، تدبیر تولیتهای گرانقدر و همت خادمان عاشقپیشه، نشان داده چگونه میتوان با اتکال به قدرت الهی و تلاشی خستگیناپذیر، بر دشوارترین چالشها فائق آمد و پرچم حقیقت را برافراشت. اینگونه است که حرم مطهر، همواره حصار مستحکم میهن باقی خواهد ماند و نام آستان قدس رضوی با حماسههای صیانت از ایران اسلامی، در اوراق زرین تاریخ این سرزمین جاودانه خواهد شد.
منبع: کتاب آستان قدس رضوی و نوسازی جهادی هویزه
علی جانسکندری، غلامرضا آذری خاکستر
نظر شما