وقتی حرف از سن‌وسال می‌شود، اغلب به ظاهر و چهره نگاه می‌کنیم. بعضی نسل‌ها به نظر جوان‌تر از سن واقعی خود دیده می‌شوند. دانشمندان برای کشف دلیل این پدیده مسیر متفاوتی را دنبال کرده‌اند: آن‌ها به جای ظاهر انسان، به سراغ مغز رفته‌اند و «سن مغز» را مورد بررسی قرار داده اند.

تحقیقات تازه نشان می‌دهد سن مغز را می‌توان با روش‌های علمی مثل اسکن‌های پیشرفته و یا تحلیل ساختارهای مغزی محاسبه کرد. در یک مطالعه بزرگ که در نشریه معتبر Nature منتشر شد، بیش از ۱۰۰ هزار اسکن از دوران جنینی تا صدسالگی بررسی شد و در نهایت نمودارهایی مشابه نمودار رشد کودکان تهیه شد؛ با این تفاوت که این‌بار تغییرات مغز در طول زندگی را نشان می‌داد.

دانشمندان کشف کردند که سن مغز شبیه یک دماسنج عمل میکند؛ ابزاری ساده که تنها یک عدد را نشان می‌دهد. این عدد علت دقیق را روشن نمی‌کند، اما می‌تواند محدوده خطر را هشدار دهد. درست همان‌طور که دماسنج می‌گوید بدن تب دارد، سن مغز هم می‌تواند نشان دهد فرد در معرض خطر بیماری‌های مغزی است و نیاز به مراقبت زودهنگام دارد. از ژنتیک گرفته تا استرس و سبک زندگی، همه در این روند نقش دارند و همین موضوع آن را به حوزه‌ای پر از راز و ناشناخته تبدیل کرده است.

برخلاف تصور رایج، جوان نگه‌داشتن مغز به معماهای آنلاین یا مکمل‌های تبلیغاتی ربطی ندارد. پژوهش‌ها ثابت کرده‌اند که همان توصیه‌های ساده و قدیمی بهترین نسخه برای سلامت مغز هستند؛ از جمله ورزش منظم، تغذیه سالم، ترک سیگار و حضور فعال در جمع‌های اجتماعی! حتی یک مطالعه دوساله که در نشریه JAMA منتشر شد، نشان داد این عادات پایه‌ای می‌توانند روند پیری مغز را کند کنند و خطر زوال عقل را کاهش دهند.

جالب اینکه سبک زندگی نه‌تنها روی سلامت جسمی، بلکه روی سن مغز هم اثرگذار است. پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند افرادی با افسردگی، سیگار کشیدن یا شاخص توده بدنی بالا، معمولاً مغزی پیرتر از سن واقعی‌شان دارند. در مقابل، آموزش و یادگیری مداوم می‌تواند مغز را جوان‌تر نگه دارد. محققان اکنون در حال بررسی برنامه‌هایی مثل دویدن برای کاهش افسردگی و بهبود سن مغز هستند. شاید روزی برسد که پزشکان سن مغز را مثل فشار خون اندازه بگیرند؛ اما تا آن روز، راز جوانی مغز در همان توصیه‌های ساده و همیشگی نهفته است.