در فرهنگ اسلامی، زیبایی و آراستگی جزو ویژگیهای طبیعی انسانهاست اما این زیبایی نباید از مسیر فطرت و اصول اخلاقی منحرف شود. آرایشهای نوپدید و استفاده از تغییرات ظاهری دائمی، گر چه ممکن است در ظاهر جذاب به نظر برسند اما از منظر دینی میتوانند تأثیرات منفی بر هویت فردی و سلامت روان زنان بگذارند.
برای بررسی دقیقتر این موضوع و اثرات آن بر سلامت روان و روحیات زنان، در گفتگویی با خانم دکتر الهام نجفی، پژوهشگر مطالعات زنان و تحولات اجتماعی و مدرس حوزه و دانشگاه، به این مقوله پرداختهایم.
فطرت انسانی در چارچوب اصول شرعی
در آموزههای دینی، توجه به زیبایی و تزئینات ظاهری چگونه با فطرت انسانها بهویژه زنان تطابق دارد؟ استفاده از آرایشهای نوپدید چه تاثیری میتواند بر این فطرت و اصل زیبایی طبیعی در اسلام داشته باشد؟
دکتر نجفی در پاسخ به این پرسش توضیح میدهد: خداوند متعال امیال گوناگونی را در وجود انسانها نهاده است در میان این تمایلات؛ گرایش به زینت و جمال نیز وجود دارد. زینت و جمال دو بار معنایی متفاوت دارند. زینت و آرایش یک امر عارضی است و با ضمیمه کردن شیء دیگری از خارج حاصل می شود در صورتی که جمال به زیبایی اصلی که بطور طبیعی وجود دارد گفته میشود. گرایش به انواع آرایشهای نوپیدا نیز رفتاری است که از تمایل انسان به خود آرایی نشأت میگیرد. اسلام نگفته زن خود را نیاراید، آرایش نکند، زیباتر نشود، بلکه محدودهای برای آن تعیین کرده است. خداوند و ائمه اطهار(ع) همواره زنان را به آرایش و پیراستن خود توصیه نمودهاند بنابراین با وجود اینکه مطلق آرایش برای زنان پسندیده میباشد، از آرایش زنان در معرض نامحرمان به شدت نهی شده است.
اما این آرایشهای دائم با هویت فردی در نگاه دینی در تضاد هستند. ایشان بیان میکند: مطابق آموزههای اسلامی آرایش نیز دارای حد و مرز است و نباید در آن افراط کرد. در اسلام، آرایش و زینتی ارزشمند است که به شهرت و تجمل پرستی تبدیل نشده و حریم عفاف در آن رعایت شود، برای ریا و خودنمایی نبوده و در برابر نامحرمان نباشد و در نهایت، ناهنجاریهای غربی را وارد فرهنگ اسلامی نکند. در این میان تفاوتی میان انواع آرایشهای دائم و نیمه دائم نیست. آرایش و آراستگی زن در صورت ظاهر نشدن در مقابل نامحرم یا در مجالس زنانه یا در برابر همسر مانعی ندارد ولی اگر در معرض نگاه نامحرم باشد، این آرایش قطعاً حرام است چرا که حریم عفاف خدشه دار شده و آلودگی جامعه را فرامی گیرد.
آرایش در اسلام، تقویت عفاف و حفظ کرامت انسان
این پژوهشگر مطالعات زنان به تبعات روانی و روحی آرایشهای نوپدید از منظر دینی بر اساس آموزههای دینی نیز اشاره کرده و تشریح میکند: اسلام بر آرایش زنان تأکید نکرده ولی همواره به آراسته ظاهر شدن افراد در جامعه توصیه کرده است. اسلام آراستگی را در بعد نظافت مانند مسواک زدن، استحمام، گرفتن ناخن، شانه زدن موی سر، استعمال عطر، پوشیدن لباس سفید و... توصیه نموده و اساساً رعایت موارد فوق؛ نشانه زیبایی است. اما گرایش به انواع آرایشهای نوپیدا و افراط در آرایش و زینت از امراض روانی است. لذا نباید بیشتر وقت افراد صرف آرایش و زینت خود شود که در اینصورت، علاوه بر اینکه اثرات روانی نامطلوبی به دنبال خواهد داشت؛ سبب ضعف قوای عقلانی و شخصیت فردی نیز میشود.
دکتر نجفی یادآور میشود: امروزه افراط در انواع آرایش بسیاری از زنان را به خود مبتلا کرده و شخصیت آنها تضعیف نموده است. به طوریکه برخی از زنان توان فکری و جسمی خود را به آرایش و زینت خود مشغول کرده و همین امر باعث شده برخی از زنان به جای تکیه بر معنویات وارزشهای متعالی بر جذابیت های ظاهری و نمایش اندام در برابر دیگران تکیه کرده و با زبان و عمل اینگونه القا میکنند که آنچه مهم است دغدغههای ظاهری ست نه پایبندی به اخلاق وارزشهای درونی.
تأثیر رسانهها و سلبریتیها بر فرهنگ زیباییشناسی در اسلام
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به تأثیر رسانهها و سلبریتیها بر فرهنگ زیباییشناسی نیز اشاره کرده و خاطرنشان میکند: ظهور آرایشهای نوپدید از طریق تأثیر رسانه و فضای مجازی در جهان پیچیده و صنعتی امروز به علت جذابیتهای بصری توانسته بخشی از زنان جامعه مسلمان را به خود جذب کند. این امر علاوه بر اینکه تبلیغات سلبریتیها و شخصیتهای مشهور در صنعت آرایش موج جدیدی از آرایشهای پرطرفدار و نوظهور را در جوامع مسلمان ایجاد کرده، بسیار آرام و خزنده با تغییر ذائقه و عادیسازی انواع آرایش منجر به استحاله نوع پوشش و شمایل قشر محجبه شده است. این امر پیامدهایی همچون نمایشگری، عشوهگری و امثال آن را به همراه دارد. از اینرو در جوامع مذهبی تضاد انواع آرایشهای نوظهور با ارزشهای دینی، این پدیده را تبدیل به مسئله ای درخور توجه کرده است.
دکتر نجفی به وظایف حاکمیت اسلامی برای مقابله با این تأثیرات فرهنگی نیز پرداخته و میگوید: حاکمیت بایستی با فرهنگسازی صحیح از طریق نهادهای پرشمار فرهنگی و حمایتی مانند: بهزیستی، آموزش و پرورش، شهرداری، دادگستری، مهدکودکها، رسانه ملی، محتوانویسی در ادبیات، بخش محتوایی فضای مجازی همه و همه بهصورت هماهنگ برای ایجاد باورمندی وحس خوب زنان و دختران نسبت به خود و ایجاد تمایل نسبت به حجاب و پوشش اقدام کند در اینصورت شاهد بسیاری از معضلات در جامعه نخواهیم بود. باید بتوان با کار فرهنگی هماهنگ و گسترده اوضاع را بهبود بخشید و باور پشت پوشش را اصلاح و جنگ نرم و عملیات روانی دشمن را خنثی کرد.
حجاب و آرایشهای نوپدید در اسلام: تضاد یا تطابق؟
در اسلام، حجاب به عنوان یک دستور دینی مهم مطرح است. استفاده از آرایشهای نوپدید که گاهی بهطور خاص برای زیبایی و جلب توجه طراحی میشوند، چگونه با اصول حجاب و پوشش اسلامی تطابق دارد؟
ایشان عنوان میکند: بیشک اعتقادات و مذهب هر فرد میتواند بر تصمیماتش در گرایش به انواع آرایشهای دائم یا نیمه دائم اثرگذار باشد. زن تراز در حکمرانی اسلامی بایستی با الگوگیری از بزرگ بانوی اسلام حضرت زهرا(س) شاخصههای مختلف را از جنبههای معنوی و دینی گرفته تا حضور اجتماعی به شکل صحیح و با رعایت موازین شرعی دارا باشد. زن مسلمان بایستی علاوه بر ارتقا و رشد شخصیت، در رفتار و کردار و نوع پوشش و رعایت حجاب باید به گونهای عمل کنند که زیباییهای باطنی و نهفته وی نمایان نشده و اسباب جلب توجه را فراهم نسازد. نه اینکه با گرایش به انواع آرایشهای دائم و نیمه دائمی، جذابیت جنسی و ظرافتهای زنانهی خود را به رخ کشیده و از ارزشهای وجودی خود فاصله گرفته و به ملزومات خودنمایی گرایش پیدا کند که در اینصورت یقیناً با مولفههای دینی در تناقض خواهد بود.
دکتر نجفی در پایان یادآور میشود: به خاطر داشته باشیم که اسلام با خود آرایی وآرایش به طور کلی مخالف نیست بلکه با خودنمایی در مقابل نامحرم مخالف است. چنانکه در آیه شریفه «وَلا یُبدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا ما ظهر منها» از نشان دادن زینتهای زن به نامحرم نهی شده است. همچنین در روایات نیز نشان دادن آرایش زن به نامحرم نکوهش شده است. چرا که اگر زن به چشم و ابرو و سایر جاذبه های جنسی شناخته شود در این صورت تنها بهره وری زن از خلقت برانگیختن حس شهوانی مردان و گسترش دامنه فحشا خواهد بود.
نظر شما