در روزهای نخست پاییز، سازمان هواشناسی کشور اطلاعیههایی در مورد بارشهای رگباری در برخی استانها به ویژه استانهای شمالی و شمالغربی کشور صادر کرده است، اما رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور میگوید پاییز امسال چندان پرباران نخواهد بود و در بهترین حالت برای اینکه بخشی از مشکلات در سال آبی جدید (۱۴۰۵-۱۴۰۴) جبران شود، باید چشم به راه زمستان ماند. براساس آنچه او توضیح میدهد دو ماه نخست پاییز وضعیت مانند سابق خواهد بود و با عبور از نیمه آذر، کمکم به دوره بارشهای قابل توجه وارد میشویم.
کاهش ۷۰ درصدی بارندگی
بنا به همین آمار، در سال آبی که گذشت استانهای سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان به ترتیب بیشترین کاهش بارندگی را تا حدود ۷۰ درصد تجربه کردند. پس از آنها، استانهای کهگیلویه و بویراحمد، فارس، یزد، تهران، خراسان شمالی، البرز، خراسان جنوبی، اصفهان، قم، مرکزی، کرمان، چهارمحال و بختیاری، ایلام، خراسان رضوی و سمنان تا بیش از ۵۰ درصد کاهش بارندگی را تجربه کردند. استانهای اردبیل، گلستان، لرستان، آذربایجان شرقی، کردستان، قزوین، کرمانشاه، آذربایجان غربی، همدان، مازندران و گیلان با وجود کاهش حدود ۲۵ درصدی بارندگی شرایط مطلوبتری داشتند و فقط استان زنجان در سال آبی گذشته، تراز منفی بارش را تجربه نکرد. اما کشور فقط در بخش آبهای سطحی و روانابها با چالش روبهرو نبود، بلکه براساس آخرین آمار، وضعیت منابع آب زیرزمینی در ایران به شدت بحرانی است. سالانه حدود ۵میلیون مترمکعب از آبهای تجدیدناپذیر و آبخوانهای کشور کاهش مییابد. سال گذشته بحران آب موجب تشدید حفر چاه از سوی وزارت نیرو به منظور تأمین آب شرب شهروندان شد. در روزهای نخست شهریور شرکت آبفا در نشستی با وزیر نیرو، از حفر ۷۰۰ چاه جدید در سراسر کشور برای برداشت آب شرب خبر داد. این اقدامها در شرایطی صورت گرفته که طبق آمار رسمی سازمان زمینشناسی ۴۲۲ دشت کشور ممنوعه و ممنوعه-بحرانی است.
خشکیدگی سدها
سال آبی جدید هم در شرایطی آغاز شده که حجم مخازن کل سدهای کشور فقط ۳۷ درصد پرشدگی را نشان میدهد و بیشتر سدهای مهم شرب و کشاورزی کشور مطابق آمار شرکت مدیریت منابع آب تراز منفی دارند. ۱۳سد از مهمترین سدهای کشور با پراکندگی در استانهای مختلف فقط از صفر تا ۱۰ درصد پرشدگی را نشان میدهند. همچنین ۱۰ سد مهم دیگر نیز در سراسر کشور زیر ۲۰ درصد پرشدگی دارند.شرکت مدیریت منابع آب کشور درصد پرشدگی سدهای «شمیل و نیان» در استان هرمزگان، سدهای «وشمگیر، گلستان، بوستان» در استان گلستان و «رودبال داراب» در استان فارس را صفر اعلام کرده است.
برداشت بیرویه
در سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۹، حدود ۱۳۰ میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی اضافه مصرف شده و کاهش تجمعی تا سال ۱۴۰۳ احتمالاً از ۱۵۰ میلیارد مترمکعب فراتر رفته است. متأسفانه در فلات مرکزی شامل تهران، قم و اصفهان حدود ۳۰ درصد اضافه برداشت رخ میدهد و سطح آب حدود یک متر در سال کاهش مییابد و ذخایر آب زیرزمینی احتمالاً کمتر از ۵۰ درصد ظرفیت اولیه تا سال ۱۴۰۴ است.
در خوزستان با وجود شارژ زیاد، اما استفاده بیش از حد آب برای کشاورزی از ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۳، ۴۰ درصد ذخایر را کاهش داده است. در حوضه ارومیه آب زیرزمینی حدود ۸۰ درصد از مصرف آب حوضه را تشکیل میدهد. از ۱۳۸۰ حدود ۶۰ درصد آب زیرزمینی از دست رفته و همین موضوع سرعت فرونشست زمین را در بیش از ۳۰۰ دشت از جمله تهران حدود ۵ تا ۲۵ سانتیمتر در سال شتاب بخشیده است.
اکوسیستمهایی مانند تالابها (گاوخونی، بختگان و جازموریان) تخریب شدهاند و بر منابع تولید ریزگردها افزودهاند. رودخانهها نیز که به جریان پایه آب زیرزمینی وابسته بوده اکنون در معرض خطر هستند.
نظر شما