یکی از معضلات زیستمحیطی مهم شهر مشهد، رودخانه کشفرود و جاری بودن فاضلاب در آن است و همواره راهکار اصلی آن ساخت و تکمیل تصفیهخانههای گوناگون از جمله ساخت فاز دوم تصفیهخانه خین عرب است که با وجود همه پیگیریها همچنان تأمین بودجه آن در دست پیگیری قرار دارد.
در آخرین روزهای خرداد و در جریان سفر وزیر نیرو به مشهد، حسن اسماعیلیان، مدیر عامل آبفا مشهد در مراسم آغاز بهرهبرداری از طرح فاضلاب شهر رضویه به پروژه بر زمین مانده ساخت تصفیهخانه خین عرب اشاره کرد و گفت: ۸۷درصد شبکه جمعآوری فاضلاب مشهد اجرا شده که نسبت به میانگین کشوری شاخص بسیار بالایی است. مهمترین چالش ما در بحث فاضلاب شهر مشهد، کمبود تصفیهخانههای فاضلاب به شمار میآید. ما پروژههای بزرگ ساخت تصفیهخانه فاضلاب را در مشهد داریم و از همه ظرفیتهای تأمین منابع مالی در این پروژهها استفاده میشود. یک تصفیهخانه مهم دیگر هم که باید ساخته شود، تصفیهخانه خین عرب است. قرار بود از محل فاینانس خارجی انجام شود و پیمانکار آن هم مشخص شد؛ اما متأسفانه در مراحل آخر مورد موافقت شورای اقتصاد قرار نگرفت و درخواست داریم این تصمیم مورد بازبینی قرار بگیرد. این پروژهها بسیار مهماند و با توجه به شرایط مالی باید از روشهای دیگر، تأمین سرمایه شوند تا بحث تصفیه فاضلاب مشهد دستکم تا افق ۱۴۱۰ به طور کامل برطرف شود.
اهمیت تصفیهخانه خین عرب برای آب و پساب مشهد
مدیر عامل آبفا مشهد در گفتوگو با خبرنگار طوس درباره این موضوع اظهار کرد: ساخت تصفیهخانه خین عرب یکی از طرح های اولویتدار وزارت نیرو است و میتواند نقش تعیینکنندهای در مدیریت منابع آب و پایداری تأمین آن برای کلانشهر مشهد داشته باشد. فاز نخست این تصفیهخانه با ظرفیت حدود ۶۵هزار مترمکعب در شبانهروز در سال ۱۳۹۶ با استفاده از تسهیلات توسعه اسلامی ساخته شد و در مدار بهرهبرداری قرار گرفت و فاز دوم آن با توجه به مطالعات انجامشده و نیاز رو به افزایش شهر مشهد به پساب، با ظرفیت ۱۲۰ هزار مترمکعب در شبانهروز برای افق ۱۴۲۰ طراحی شده که در انتظار تأمین مالی است.
اسماعیلیان ضمن اشاره به توافقهای جدید انجام شده برای تأمین مالی این پروژه از محل ماده ۵۶ ادامه داد: هزینههای سنگین ساخت تصفیهخانهها سبب میشود تأمین مالی از محل بودجه عمومی عملاً ممکن نباشد. برای اجرای این پروژهها از روشهای تأمین مالی متنوعی استفاده میشود که میتوان از تبصرههای قانون بودجه و قوانین برنامه هفتم توسعه تا سرمایهگذاری بخش خصوصی و تسهیلات داخلی و خارجی در این مسیر استفاده کرد.
وی در توضیح روشهای تأمین مالی ساخت تصفیهخانهها گفت: سرمایهگذاری بخش خصوصی در این حوزه معمولاً به دو شیوه انجام میشود؛ در روش خرید تضمینی، سرمایهگذار پروژه را میسازد و دولت در مدت ۲۰ تا ۲۵ سال پساب آن را میخرد. در روش بیع متقابل، سرمایهگذار در ازای سرمایهگذاری خود، از پساب تصفیهشده بهرهبرداری میکند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد درباره اقدامهای صورت گرفته برای تأمین مالی ساخت فاز دوم تصفیهخانه خین عرب و علت به سرانجام نرسیدن آن عنوان کرد: از سال ۱۳۹۴ پیگیریهای لازم برای اجرای پروژه از طریق فاینانس چین آغاز و در سال ۱۳۹۷ هم پیمانکار و هم فاینانسور چینی انتخاب شدند؛ اما به دلیل موافقت نکردن بانک مرکزی و شورای اقتصاد در سال ۱۴۰۰، عملیات اجرایی متوقف ماند که این موضوع در زمان سفر وزیر نیرو و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور به مشهد بار دیگر مطرح شد که درخواست کردیم یا اجازه دهند فاینانس چینی دوباره فعال شود یا تأمین آن از محل تسهیلات داخلی و ماده ۵۶ و استفاده از تسهیلات بانکهای داخلی در دستور کار قرار بگیرد. باید در نظر گرفت تصفیهخانههای فاضلاب فقط پروژههای زیستمحیطی نیستند و تأمین آب مشهد به پساب تصفیهشده وابسته است؛ یعنی ما باید فاضلاب را تصفیه و آن را با آب کشاورزی جایگزین کنیم تا منابع آب شرب برای شهر مشهد حفظ شود.
شروط مشروط
اسماعیلیان اضافه کرد: در سفر سال ۱۴۰۱ رئیسجمهور وقت به مشهد، یکی از مصوبات اختصاص ۵/۴۵ میلیون یورو فاینانس خارجی برای این پروژه بود؛ اما به دلیل محدودیت های ارزی و مخالفت بانک مرکزی، این تصمیم تا امروز اجرایی نشد ضمن آنکه در سالهای گذشته سقف تسهیلات ماده ۵۶ تنها ۵۰۰میلیارد تومان بود که کفاف پروژه را نمیداد؛ اما خوشبختانه این سقف برداشته شده و اکنون میتوان با حمایت سازمان برنامه و بودجه و انتخاب بانک عامل، از این مسیر برای تأمین مالی استفاده کرد. ضمن آنکه برای استفاده از ماده ۵۶ دو شرط اساسی وجود دارد؛ نخست موافقت سازمان برنامه و بودجه و دوم پذیرش بانک عامل برای پرداخت تسهیلات. سازمان برنامه و بودجه باید تعهد کند که بازپرداخت تسهیلات را انجام خواهد داد و بانک نیز باید به عنوان عامل، منابع را در اختیار پروژه بگذارد که در این زمینه مذاکراتی از سوی نمایندگان مردم مشهد صورت گرفته و امیدواریم با حمایت ملی و همراهی دستگاههای ذیربط، امکان آغاز عملیات اجرایی فاز دوم تصفیهخانه خین عرب در آینده نزدیک فراهم شود. در مجموع این پروژه نقش مهمی در بهبود شاخصهای زیستمحیطی و تأمین پایدار آب مشهد خواهد داشت.
راهکار داخلی؛ جایگزین فاینانس از دست رفته خارجی
در زمینه پیگیری تأمین مالی ساخت تصفیهخانه خین عرب، نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی توضیح داد: تصفیهخانهها در مشهد یکی از موضوعات بسیار مهم در حل بخشی از مشکل کمبود و بحران آب هستند و این مجموعهها افزون بر ساماندهی فاضلاب شهری، با تولید پساب قابل استفاده در صنعت، زمینه انتقال بخشی از آب مصرفی صنایع به شبکه آب شرب شهری را فراهم میکنند. به این ترتیب هم نیاز صنایع تأمین میشود و هم بخشی از کمبود آب شرب مشهد جبران خواهد شد.
احسان عظیمیراد گفت: تصفیهخانه خینعرب یکی از تصفیهخانههای مهم مشهد است و در منطقهای واقع شده که بسیاری از روستاها، مناطق حاشیهای و مجموعههای صنعتی در نزدیکی آن قرار دارند. بنابراین کنترل و هدایت فاضلابها و تولید پساب از این واحد اهمیت زیادی دارد. تکمیل و ساخت فاز دوم این پروژه به اعتباری قابلتوجه نیاز دارد که حدود ۴هزار میلیارد تومان است و قرار بود از دهه ۱۳۹۰؛ یعنی حدود سال ۱۳۹۶ از طریق فاینانس خارجی تأمین شود؛ اما متأسفانه این امر تاکنون محقق نشده است.
وی به مصوبات تأمین مالی این پروژه اشاره کرد و افزود: در دولت پیشین، این پروژه در قالب مصوبه سفر ریاست جمهوری نیز مطرح و مقرر شده بود از طریق فاینانس خارجی؛ به ویژه از کشور چین، تأمین مالی شود؛ اما به دلایل مختلف اجرایی نشد و از آنجا که تکمیل این پروژه برای تأمین منابع آب مشهد حیاتی است، ما پیگیری جدیدی را آغاز کردهایم.
پیگیری مستمر؛ کلید مدیریت بحران آب مشهد
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی با اشاره به جلسات خود با مسئولان اقتصادی کشور گفت: در جلسه با رئیس کل بانک مرکزی، موضوع فاینانس بررسی شد که او با توجه به شرایط تحریمی و وضعیت روابط بینالمللی، استفاده از فاینانس خارجی را چندان منطقی ندانست و پیشنهاد داد از ظرفیت ماده ۵۶ و تسهیلات بانکهای توسعهای داخلی استفاده شود. این روش به دلیل اتکا به منابع داخلی، راهکار منطقیتر و عملیتری است. دستور لازم در این خصوص صادر شد و همراه با مدیرعامل آبفا مشهد جلسهای با معاون برنامهریزی و مالی وزارت نیرو برگزار کردیم. دیدگاه مشترک میان وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه این است که مسیر ماده ۵۶ بهترین راه برای تأمین مالی پروژه محسوب میشود و پیگیریها در این زمینه با جدیت ادامه دارد.
عظیمیراد اظهار کرد: در حال حاضر نامهنگاریهایی هم با وزیر اقتصاد صورت گرفته و خوشبختانه موضوع به جریان افتاده و معاون امور بانکی وزارت اقتصاد نیز در قالب تسهیلات ماده ۵۶ این پروژه را به امور بانکها ارجاع داده و از آن مسیر نیز پیگیری در حال انجام است.
وی بیان کرد: هدف ما این است در دو سه ماه آینده تأییدیه ماده ۵۶ اخذ و بانکهای عامل توانمند برای سرمایهگذاری در پروژه نهایی شوند تا تفاهمنامه میان وزارت نیرو، سازمان برنامه و بانکها به امضا برسد و پس از سالها توقف، فاز اجرایی این پروژه، امسال آغاز شود.
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی در پاسخ به پرسشی درباره رد شدن مصوبه پروژه در شورای اقتصاد و در عین حال وجود مصوبه سفر ریاستجمهوری و به سرانجام نرسیدن آن گفت: در کشور ما مصوبات فراوانی از سفرهای ریاستجمهوری وجود دارند که متأسفانه به اجرا نرسیدهاند. گاهی دلیل آن، نبود پیگیری کافی است و گاهی به علت فراهم نشدن شرایط اجرایی. مصوبه مربوط به تصفیهخانه خین عرب هم از همین جنس است؛ مصوبهای که وجود داشته؛ اما اجرا نشده است. نمونه مشابه آن در پروژه آزادراه مشهد-چناران هم وجود داشت که با پیگیریهای مکرر احیا شد. مزیت این پروژه آن است که همه دستگاههای مسئول از وزارت نیرو و بانک مرکزی گرفته تا سازمان برنامه با پروژه آشنا هستند و اهمیت آن را میدانند و به نظر میرسد آنچه تاکنون مانع پیشرفت کار شده، نبود پیگیری مستمر است که اگر این پیگیریها جدی و مداوم انجام شود، بیشک نتیجه خواهد داد.
مصوبه کافی نیست، دغدغه جمعی نیاز است
تصفیهخانه خین عرب یکی از کلیدیترین پروژههای مشهد برای مدیریت منابع آب و کاهش کمبود آب شرب است که تکمیل آن سالهاست بر زمین مانده؛ اما تجربه این پروژه و سایر پروژههای مشابه نشان میدهد حتی وجود مصوبه و منابع مالی کافی، بدون پیگیری مستمر و هماهنگی میان دستگاهها، به نتیجه نمیرسد و در نظر گرفتن بازه زمانی ۹ساله برای تأمین مالی این پروژه، گواه این ادعاست. در کنار این موضوع، استفاده از ظرفیت ماده ۵۶ و بانکهای داخلی نه تنها راهی عملی در شرایط تحریم و محدودیت ارزی است؛ بلکه میتواند الگویی برای تأمین مالی پایدار پروژههای بر زمین مانده باشد که با برنامهریزی دقیق و پیگیری مستمر، پروژههای حیاتی شهری قابل تحقق هستند؛ امری که استمرار مداوم و دغدغه جمعی را میطلبد.
نظر شما