تنشهای اخیر در امتداد مرز افغانستان و پاکستان نه ناگهانی هستند و نه بدون دلیل؛ ریشه آنها به سالها تروریسم فرامرزی بازمیگردد که از خاک افغانستان علیه پاکستان هدایت شده و اسلامآباد این فشار را با صبر و خویشتنداری تحمل کرده است. نگرانیهای پاکستان مبتنی بر شواهد، اطلاعات امنیتی و تایید نهادهای بینالمللی است و گزارشهای سازمان ملل و دیگر ناظران نشان میدهد که افغانستان همچنان پناهگاهی برای گروههایی است که علیه پاکستان فعالیت میکنند و نه تنها ثبات منطقه را تهدید میکنند بلکه روح توافقنامه دوحه را نیز زیر سوال میبرند.
طالبان و بحران حاکمیت؛ مرزهای افغانستان جولانگاه تروریستها
پس از تصرف کابل توسط طالبان در سال ۲۰۲۱، پاکستان تقریباً تنها کشوری بود که سفارت خود را باز نگه داشت، کانالهای ارتباطی را حفظ کرد و در تخلیه اتباع خارجی پیشقدم شد. مقامات پاکستانی همچنین در مجامع بینالمللی مانند سازمان ملل و سازمان همکاری اقتصادی تلاش کردند داراییهای افغانستان آزاد شود تا بحران انسانی کاهش یابد. این اقدامات فراتر از دیپلماسی معمول بود و نشان از حسن نیت و همکاری عمیق اسلامآباد داشت. با این حال، افغانستان به پناهگاهی برای شبهنظامیان تبدیل شده که بارها جان و مال شهروندان پاکستانی را تهدید کردهاند و این مسئله نشان میدهد که صبر پاکستان اکنون محدود است.
مسئله اصلی، عدم توانایی یا عدم تمایل طالبان به مقابله با تحریک طالبان پاکستان و ارتش آزادیبخش بلوچستان است. این گروهها بیش از ۶۰ اردوگاه تروریستی در استانهای مختلف افغانستان از جمله کنر، نورستان، ننگرهار و پکتیکا ایجاد کردهاند و گزارشهای امنیتی نشان میدهد تلاشهای نفوذ به خاک پاکستان در سال جاری ۳۶ درصد افزایش یافته است. رهبر TTP، نور ولی محسود، به صورت علنی در کابل اقامت دارد و از حمایت لجستیکی و مالی طالبان برخوردار است. این وضعیت نشان میدهد که افغانستان نه تنها از تروریستها چشمپوشی میکند بلکه در عمل نقش همدست را نیز ایفا میکند.
رویکرد پاکستان تاکنون صبرآمیز و دیپلماتیک بوده است. هیئتهای مذهبی، بزرگان قبیله و نمایندگان دولتی بارها به کابل سفر کردهاند تا طالبان را متقاعد کنند از پناه دادن به TTP دست بردارد. از سال ۲۰۲۱ تاکنون بیش از ۸۰۰ یادداشت اعتراض، چندین سفر وزیران خارجه و دفاع و صدها تبادل دیپلماتیک انجام شده است. اما در میدان واقعیت، حملات به مراکز پلیس و نقاط بازرسی، حضور شبهنظامیان مجهز و حمایت طالبان از آنها نشان میدهد که بحران همچنان ادامه دارد و اقدامات دیپلماتیک به تنهایی کافی نبودهاند.
دوگانگی موضع طالبان آشکار است. کابل از حملات پاکستان به اهداف تروریستی در خاک خود به عنوان نقض حاکمیت یاد میکند، اما مسئولیت میزبانی از همان شبهنظامیان که به خاک پاکستان حمله میکنند را نمیپذیرد. این وضعیت بیانگر بحران حاکمیت و پاسخگویی است؛ پاکستان تأکید دارد که امنیت شهروندانش بر هر ملاحظۀ دیپلماتیک ارجحیت دارد و حاکمیت واقعی مستلزم پاسخگویی است.
حسن نیت پاکستان و ضرورت همکاری منطقهای برای صلح پایدار
پاکستان نه تنها یک کشور همسایه، بلکه خط زندگی افغانستان نیز بوده است. بیش از پنج میلیون پناهنده افغان در خاک پاکستان زندگی کردهاند، مدارس و بیمارستانها برای آنها ساخته شده و دسترسی اقتصادی از طریق توافقنامه تجارت ترانزیتی افغانستان و پاکستان (APTTA) فراهم شده است. کاهش تعرفهها و تسهیلات ویزا برای تاجران افغان نمونهای از حسن نیت اسلامآباد بوده است. با این حال، پس از دهها سال میزبانی و همکاری، صبر پاکستان به سر رسیده و اکنون امنیت ملی و ثبات اقتصادی اولویت اصلی این کشور است.
مسیر صلح در منطقه اکنون مستلزم اقدام عملی طالبان است. این رژیم باید سیاست انکار را کنار گذاشته و با واقعیت مواجه شود که گروههایی مانند TTP و BLA نه تنها امنیت افغانستان بلکه امنیت منطقه را تهدید میکنند. ادامه فعالیتهای تروریستی در خاک افغانستان، پاکستان را وادار خواهد کرد که به طور هدفمند به اردوگاههای تروریستی حمله کند، چه در کابل و چه فراتر از آن. تجربه تاریخی نشان میدهد که موفقیت دیپلماسی و تضمین امنیت، نیازمند همکاری منطقهای و نظارت بینالمللی است؛ کشورهای میانجی مانند قطر و ترکیه باید فشار قابل توجهی بر طالبان وارد کنند تا این گروهها زیرساختهای تروریستی را برچینند و از جنگ نیابتی دست بکشند.
در بلندمدت، تنها راه صلح و امنیت پایدار، ایجاد وابستگی اقتصادی متقابل و همکاری اطلاعاتی شفاف است. سیاست انکار و انحراف طالبان نمیتواند مانع از این شود که خاک افغانستان به سکوی عملیات گروههای تروریستی و شبکههای اطلاعاتی خارجی تبدیل شود. پاکستان صراحتاً اعلام کرده است که حفاظت از شهروندانش بر هر ملاحظۀ دیپلماتیک ارجحیت دارد و صبرش محدود است.
پیام روشن پاکستان به جهان و همسایگانش این است که اسلامآباد طرفدار صلح است، اما خشونت وارداتی از خاک افغانستان را تحمل نخواهد کرد. آینده منطقه بستگی به تصمیم کابل دارد؛ آیا افغانستان میخواهد یک کشور مسئول باشد یا سکوی بیثباتی؟ پاسخ به این پرسش مسیر امنیت و صلح در منطقه را تعیین خواهد کرد و نشان میدهد که حسن نیت و صبر تنها تا زمانی ادامه خواهد داشت که عمل و تعهد واقعی وجود داشته باشد.
نظر شما