مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «مدیریت پسماند شهرهای شمالی» به بررسی دقیق این موضوع پرداخته که نتایج مطلوبی را به همراه ندارد.
بر پایه این گزارش‌، از منظر ترکیب پسماند، روزانه ۲ تا ۲ هزار و ۵۰۰ تن پسماند آلی در استان‌های شمالی تولید می‌شود که به‌ دلیل رطوبت بالا، تولید شیرابه و بوی نامطبوع، مهم‌ترین معضل محیط ‌زیستی در جنگل‌های هیرکانی محسوب می‌شود.
گزارش‌های دریافتی از سازمان حفاظت محیط‌ زیست و سازمان شهرداری‌ و دهیاری‌های وزارت کشور نشان می‌دهد نرخ تفکیک پسماند از مبدأ در این سه استان تنها ۳.۵ درصد است؛ در حالی ‌که میانگین کشوری ۷ درصد و در کشورهای توسعه ‌یافته مانند آلمان و آمریکا به ‌ترتیب ۳۲.۱ درصد و ۲۰.۲ درصد گزارش شده است.

هزینه‌هایی که نتیجه نداشت

استعلام این مرکز از سازمان برنامه ‌و بودجه کشور نشان می‌دهد حد فاصل سال‌های ۱۴۰۳-۱۳۸۳ اعتباری افزون بر ۲۳ هزار میلیارد ریال به رفع معضل مدیریت پسماندها در سه استان شمالی اختصاص یافته که با توجه به محاسبات ارائه‌ شده توسط مرکز ملی آمار، این اعتبار براساس قیمت پایه سال ۱۴۰۳، به‌طور تقریبی ۸۵ هزار میلیارد ریال برآورد می‌شود.
این میزان اعتبار بین استان‌های گیلان، گلستان و مازندران به نسبت ۷، ۲۱ و ۵۲ درصد تقسیم شده است. با توجه به استعلامات به‌ عمل ‌آمده از دستگاه‌های متولی دست‌کم ۲۲ درصد از اعتبارات تخصیص ‌یافته برای بهبود وضعیت مدیریت پسماندها در سه استان شمالی، تاکنون به بهبود وضعیت مدیریت آن‌ها منجر نشده است.

دفن مهندسی و بهداشتی وجود ندارد

بر پایه بررسی‌ها اما هیچ مرکز دفن زباله در سه استان شمالی منطبق بر مشخصات مرکز دفن نوع دوم مندرج در دستورالعمل ارزیابی فنی و ضوابط محیط ‌زیستی محل‌های دفن پسماند عادی و ویژه نیست.
در این راستا می‌توان گفت دفن مهندسی- بهداشتی در استان‌های شمالی وجود ندارد، دفن کنترل ‌شده به‌ صورت تقریبی در حدود ۲۸ درصد و دفن به روش تلنبار ۵۲ درصد است.براساس بررسی داده‌های مندرج در گزارش تهیه‌ شده توسط سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور ۷.۶ درصد از دفن پسماند در کشور به روش مهندسی- بهداشتی است و ۹۲.۴ درصد باقیمانده به ‌صورت دفن کنترل ‌شده (۲۰.۱ درصد) و دفن تلنباری (۵۳.۳ درصد) انجام می‌گیرد.
با توجه به این توضیحات، وضعیت دفن مهندسی- بهداشتی در سه استان شمالی نسبت به میانگین کشور نامناسب‌تر است، اما مقادیر بیشتری از پسماندها به ‌صورت دفن کنترل ‌شده در این سه استان مدیریت می‌شود و دفن تلنباری مشابه میانگین کشوری است.

بی‌توجهی به فرایند دفن

براساس برنامه ارائه ‌شده، سازمان‌های مدیریت پسماند در سه استان شمالی نیازمند اعتباری حدوداً ۵۸ هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال و ۲۸۰هزار دلار به‌ صورت ارزی است. رفع معضل عمدتاً بر پایه بهبود فرایند دفع پسماند در راستای بهسازی مراکز دفن موجود، ایجاد سلول‌های دفن بهداشتی جدید، ارتقای تصفیه‌خانه‌های شیرابه و دفع پسماند به روش زباله‌سوزی قرار دارد. با وجود نیاز مبرم به اعتبارات درخواستی، برنامه‌ریزی‌ای برای کاهش تولید پسماند و همچنین تفکیک پسماندها در مبدأ چندان مورد توجه قرار نگرفته است.یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد وضع موجود مدیریت پسماند در استان‌های گیلان، گلستان و مازندران نتیجه نقصان، خلل و چالش‌های موجود در حوزه‌های تقنین، نظارت و اجرای مدیریت پسماند در این سه استان بوده و در قانون هم به این موارد به ‌دقت اشاره شده است.

تولید زباله در شمال نگران‌کننده است

اما در مجموع در سه استان شمالی ۶.۵ درصد بیش از سهم جمعیت کشور پسماند تولید می‌شود. تعطیلات نوروز نقش بسزایی در افزایش کمی پسماند تولیدی در دو استان گیلان و مازندران ایفا می‌کند و مجموع تولید پسماند در این دو استان را بیش از ۵۵ درصد افزایش می‌دهد.