وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، چند ماه پیش، سرانه مطالعه ایرانیان را ۱۳دقیقه در روز اعلام کرده و حال آن که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت قبل، دو سال پیش سرانه مطالعه را بدون احتساب خواندن کتبدرسی و ادعیه مذهبی، ۳۳ دقیقه در روز اعلام کرده بود.
چرا سرانه مطالعه ایرانیان پایین است؟
البته که در یک دهه اخیر، راجع به ارقام مربوط به سرانه مطالعه، اختلاف نظرهای بسیاری وجود داشته اما آن چه اجمالاً حائز اهمیت است اینکه از یک سو اُفت میزان مطالعه در دو سال اخیر باید مورد توجه و تحلیل کارشناسان و صاحب نظران قرار گیرد و از سوی دیگر این که فراتر از آمار و ارقام که از ۱۳ تا ۴۰ دقیقه در این سال ها متفاوت بوده، نکته کلیدی ناظر به اتخاذ راهکارهایی به منظور تعمیق و توسعه فرهنگ مطالعه در کشور است.
همچنین از یاد نبریم که هر چند به عقیده برخی کارشناسان، سرانه مطالعه ایرانیان به نسبت کشورهای غرب آسیا پایین نیست، اما با درنظرگرفتن سرانه مطالعه کشورهای توسعهیافته، رقم سرانه مطالعه ما پایین است که دلایل و زمینه های آن را باید در عوامل فرهنگی، تربیتی، اقتصادی و اجتماعی جستجو کرد.
عوامل کاهش سرانه مطالعه
حجتالاسلام حبیب بابایی، فعال فرهنگی و پژوهشگر حوزوی معتقد است که از جمله مهمترین عوامل و دلایل کاهش سرانه مطالعه در سال های اخیر، توجه بیش از پیش بسیاری از هموطنان ما به رسانه های مدرن از جمله شبکه های اجتماعی بوده است.
وی در عین حال افزود: البته نباید نگاه صفر و صدی به مقوله رسانه های مدرن و شبکه های اجتماعی داشت، چه آن که در صورت تغییر نگاه و رویکرد می توان از تهدید به خلق فرصت پرداخت و به عنوان مثال از ظرفیت شبکه های اجتماعی به منظور ترویج فرهنگ کتابخوانی در جامعه استفاده کرد.
وی ادامه داد: واقعیت امر آن است که در عصر کنونی، پیشرفتهای فناوری و افزایش چشمگیر سرعت تولید و تبادل اطلاعات، سبک زندگی ما را به طور چشمگیری دچار تغییر و تحول کرده که از آن جمله نوع رویکرد به کتابخوانی است، با این حال باید توجه داشت که ابزارهای مدرن ارتباطی می تواند به فرصتهای بینظیری برای ترویج فرهنگ مطالعه تبدیل شود به شرط آن که خودمان به نحوی برنامه ریزی فرهنگی داشته باشیم که از این کارکرد به منظور ترویج کتابخوانی بهره ببریم.
لزوم بهرهگیری از ظرفیت شبکههای اجتماعی
این فعال فرهنگی همچنین خاطرنشان کرد: به عقیده بنده، نویسندگان، فعالان فرهنگی حوزه کتاب، ناشران و حتی کتابخانهها میتوانند از فرصت شبکه های اجتماعی و همچنین ظرفیت هوش مصنوعی به منظور جذب مخاطبان جدید در حوزه کتاب استفاده کنند، به خصوص با عنایت به این که یکی از جذابترین شاخصه های کاربردی در شبکههای اجتماعی، امکان برقراری ارتباط مستقیم و بیواسطه بین نویسندگان و مخاطبان کتاب است.
وی یادآور شد: این تعامل دو طرفه نه تنها نویسنده را با نظرات و ایده های خوانندگان آشنا می سازد، بلکه حس مشارکت و نزدیکی را در میان مخاطبان تقویت میکند، به این معنا که خواننده احساس میکند که در فرآیند خلق اثر، صدایش شنیده شده و ارزش او به درستی در این محیط فرهنگی درک و فهم میشود.
حجت الاسلام بابایی اضافه کرد: از سوی دیگر، نویسندگان نیز میتوانند بازخوردها و نظرات مخاطبان را در آثار بعدی خود مورد نظر قرار داده و یا حتی آنها را به موضوعات جدیدی سوق دهند. این تعامل همچنین میتواند انگیزه و اشتیاق بیشتری را نزد خوانندگان ایجاد کند تا تجربه مطالعه خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. در همین راستا میتوان زمینه شکلگیری نهضت جمعی کتابخوانی را در بین افراد جامعه شکل داد.
مشکلات اقتصادی و توجه به یک نکته
دکتر سیده فاطمه سیدمدلل کار، پژوهشگر اجتماعی و استاد دانشگاه نیز با اشاره به این که در بررسی عوامل کاهش سرانه مطالعه در جامعه باید به همه دلایل و زمینه های آن ها توجه دقیق داشت، گفت: هر چند که در سال های اخیر به جهت افزایش نرخ تورم و به تبع آن گرانشدن کتاب، قدرت خرید مردم در این خصوص افت مشهودی داشته اما باید توجه داشت وقتی مطالعه کتاب به سبک زندگی افراد تبدیل شود و این باور فرهنگی در جامعه شکل بگیرد، با وجود مشکلات اقتصادی، شاهد گرایش مردم به کتاب و کتابخوانی خواهیم بود.
وی افزود: از سوی دیگر، کسی که عاشق خواندن و مطالعه باشد میتواند برای مطالعه به کتابخانه عمومی برود یا کتاب را از کسی امانت بگیرد یا حتی نسخه دستدوم کتابی که دنبالش است را تهیه کند؛ ضمن اینکه امروزه شاهد عرضه تعداد قابل توجهی از اپلیکیشنهای کتاب مجازی هستیم و نسخه مجازی بسیاری از کتابهای چاپی که در بازار نشر وجود دارد، با قیمت پایینتر در این اپلیکیشنها وجود دارد.
بیانی راهگشا از سکاندار حکیم انقلاب
وی در بخش دیگری از سخنان خود به فرازی از بیانات رهبر معظم انقلاب در این رابطه اشاره کرد و گفت: حضرت آقا در یکی از سخنرانی خویش با موضوع کتاب و کتابخوانی بیان میدارند:" اگر کتاب واقعاً جزء ضروریات زندگی به حساب بیاید گران نیست. شما یک جفت جوراب یا یک عدد دستمال را چند میخرید؟ آدم چند عدد آدامس که برای بچه میخرد، چند میخرد؟ کتاب را با اینها مقایسه کنید. الان کتاب جزء لوازم نیست، جزء کالاهای لوکس و تشریفاتی است، جزء چیزهای خوبی است که اگر باشد بهتر است، اگر هم نبود، آسمان به زمین نمیآید! باید از این حالت خارج شود و جزء لوازم زندگی به حساب آید. "
سیدمدللکار همچنین بیان داشت: فرارسیدن هفته کتاب و کتابخوانی بهترین فرصت است برای این که بدانیم اساساً هفته کتاب، هفتهای ترویجی است به این معنا که در چنین زمانی، محور فعالیتها میبایست متمرکز بر بحث تبلیغ و ترویج یار مهربان باشد و صدالبته لازمه تحقق حداکثری اهداف در این زمینه، بهرهگیری حداکثری و هوشمندانه از همه ظرفیت های هنری، رسانه ای و فرهنگی موجود است.
احیای نهضت کتابخوانی با بهرهگیری از روشهای خلاقانه
وی افزود: این قبیل فعالیت ها باید با رویکرد خلاقانه همراه باشد و این را هم توجه داشته باشیم که به هر حال شبکههای اجتماعی نشان دادهاند که میتوانند چیزی فراتر از سرگرمی باشند. این ابزارها، اگر هوشمندانه مورد استفاده قرار گیرند، میتوانند محیطی را شکل بدهند که در آن کتابخوانی به فرهنگی پویا و روزمره تبدیل شود، چرا که همان طور که اشاره شد تعامل مستقیم نویسندگان و خوانندگان، شکلگیری اجتماعات آنلاین و تلاش برای ترویج آگاهی عمومی درباره مطالعه، همگی گامهایی در راستای احیای نهضت کتابخوانی و ارتقای فرهنگ مطالعه در عصر دیجیتال به شمار میرود.
نظر شما