بازار خودرو کشور در ماههای اخیر در وضعیت «خاموشی مطلق» فرو رفته و حجم کسادی و سوت و کوری این بازار به قدری است که هم به معنای واقعی کلمه از انگیزههای سوداگرانه خالی شده و هم با کاهش شدید تقاضای مصرفی، اخت گرفته است.
در ایران تقریباً ۹۰ میلیون نفری و فارغ از تقاضاهای سرمایهای و سوداگرانه، نیاز سالانه به خودرو سواری ۱.۵ میلیون دستگاه برآورد میشود و نگاهی به وضعیت بازار نشان میدهد از حدود یک ماه پیش تاکنون خودروهای داخلی به طور متوسط ۵.۲ درصد، وارداتیها ۴ درصد و مونتاژیها هم ۳.۲ درصد افزایش قیمت را تجربه کردهاند.
این آمار در حالی به ثبت رسیده که تولید خودرو در ۶ ماهه نخست امسال، کاهشی بوده و وارداتی هم صورت نگرفته و گفته میشود تمام آمارهای گمرک به ثبت سفارشهای سال گذشته مربوط است.
در شرایطی که بنا بر آمار پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، وزارت صمت و مرکز آمار تقریباً نیمی از خانوارهای ایرانی خودرو ندارند، مشاهدهها هم نشان میدهد با رکود عمیق این بازار که همواره نگاه براق شهروندان را به سمت خود میکشاند، خرید خودرو تا اطلاع ثانوی از دستور کار هزینهای خانوارها خارج شده است.
بنا بر آنچه فعالان بازار و متقاضیان خرید خودرو به خبرنگار ما میگویند حتی فشردن دکمه «افزایش قیمت» کارخانه از سوی خودروسازان داخلی، صعودی شدن بازار خودروهای وارداتی و نوسانهای ارزی تنها به افزایش قیمتها منجر شده و جنبوجوشی در بازار خلق نکرده است و گویی همه بازیگران بازار، دست نگه داشتهاند تا با جرقهای تازه، زمان مناسب خرید و فروش فرا برسد.
از نمایشگاهداری فقط «هزینه» برایمان مانده است
مسعود نمایشگاهدار چهلوپنج ساله در یکی از خیابانهای مرکزی تهران به خبرنگار ما میگوید: این شغل را به صورت خانوادگی و برای دههها دنبال کردهایم. خودم از ۲۰ سال پیش نمایشگاه دارم، ولی هیچوقت این حد از رکود و سکون را در بازار ندیده بودم. از اوایل امسال به این طرف، تقریباً معامله پرسودی نداشتهایم. اغلب مراجعان حضوری یا تلفنی فقط سؤال میپرسند و خبری از خرید و فروش نیست. برداشت من این است که مردم نه پول دارند و نه دل و دماغ و انگیزه؛ چون پیشتر اگر خودرویی میآمد چند روزه و درنهایت یک هفتهای فروش میرفت، اما در این ماهها به نبود مشتری و «زنگ خور» عادت کردهایم. سالهای گذشته حتی اگر به سختی، فروشنده و خریدار به توافق میرسیدند، اما امسال انگار همه تردید دارند. فروشنده نمیخواهد ارزان بفروشد و خریدار هم نگران است خودرویی را گران خریده باشد، چون همه در حال بالا و پایین کردن بازار ارز هستند و اینکه قیمتها به کدام سمت میرود.
فروشندهها انعطاف ندارند
خانم جبرائیلی، شهروند تهرانی که خود را کارمند سازمان آب معرفی میکند هم میگوید: از بهار امسال دنبال خرید یک خودرو اقتصادی برای انجام امور روزانه و رفتوآمد به محل کارم هستم. هر چه پراید و تیبای دست دوم دیدم همه گرانتر از توانم بوده و هر بار سؤال میکنم قیمتها باز هم رشد کرده است. دلار که افت کرد امیدوار شدم گزینه مناسب را پیدا کنم، اما این اتفاق نیفتاد. نمایشگاهداران هم درست جواب نمیدهند و مدام از رکود بازار حرف میزنند. یکی دو مورد هم با واسطه به من معرفی شد، اما تفاهمی حاصل نشد.
مشتری نیست، اما قیمتها بالا میرود
آقای اربابمنش، تکنسین تأسیسات هم گویا برای فروش ۲۰۶ کارکرده خود از نیمههای تابستان تا امروز ناکام مانده است. او میگوید: راستش مشتری واقعی نیست. همه زنگ میزنند و فقط سؤال میپرسند و چانه میزنند. خودرو من کاملاً تمیز و از نظر فنی سالم است. در این مدت تخفیف زیادی هم قائل شدم و انعطاف به خرج دادم، اما همه فقط زنگ میزنند. بازار قفل شده و مردم هم حق دارند برای خرید دست نگه دارند چون شایعه زیاد است و همه به دنبال ارزان شدن خودرو هستند. نکته عجیب این است که حتی با نبود مشتری، باز هم قیمتها پایین نمیآید. البته من به عنوان یک شهروند که به خودرو خود به چشم سرمایه نگاه میکنم ترجیح میدهم نفروشم و ضرر هم نکنم؛ چون شاید امروز بفروشم فردا نتوانم با همین قیمت بخرم.
اگر بفروشم، حتماً ضرر میکنم
کیارش، راننده تپسی هم از ابتدای امسال به دنبال تبدیل پژو۴۰۵ کارکردهاش به خودرویی تازهنفستر است. به گفته او قفل شدن بازار با بالا رفتن قیمتها و هزینههای مربوط به نگهداری و قطعات خودرو فعلیاش همزمان شده است، اما مشتریانی که برای خرید خودرو به او زنگ میزنند خواهان تخفیف بیشتر هستند. او میگوید: به این نتیجه رسیدهام اگر بفروشم حتماً ضرر میکنم. قبلاً عوض کردن خودرو را نشانه ارتقای مالی و سطح رفاه خانوادهام میدانستم، اما امروز این خودرو وسیله کار و امرار معاش من است و نمیتوانم بیگدار به آب بزنم چون شاید دیگر نتوانم خودرو مدنظرم را بخرم.
رکود، تورم و ابهام، خودرو را بلعیدند
روایت رکود و بینفسی بازار خودرو از زبان برخی بازیگران این حوزه در حالی است که ماه هشتم سال ۱۴۰۴ هم از نیمه گذشته و به دلایل متعدد اقتصادی و سیاسی، هنوز واردات خودرو، واگذاری خودروسازان و تکلیف سیاست قیمتگذاری در بلاتکلیفی و تعلیق به سر میبرد.
کارشناسان این حوزه معتقدند ابهامهای سیاستی، نوسانهای ارزی و کاهش قدرت خرید مردم در کنار بلاتکلیفی واردات خودرو، بهویژه خودروهای دست دوم، موجب شده تا بازار در حالت انتظار قرار گیرد و تعدیل نسبی قیمتها و اشباع تقاضاهای غیرمصرفی نیز به این رکود تورمی دامن زده است.
تحلیلگران بر این باورند از حدود هفت سال پیش به این سو و پس از بازگشت تحریمها، بازار خودرو به دلیل سیاست قیمتگذاری دستوری و جهش نرخ ارز، نقطهای امن برای سرمایههای مردم بوده، اما اکنون با کاهش حاشیه سود واسطهگری و افت انگیزههای سفتهبازانه، بخش عمدهای از تقاضا از بازار خارج شده است و خریداران واقعی نیز به دلیل قیمتهای غیرمنطقی و چشمانداز نامطمئن اقتصاد، خرید خود را به تعویق انداختهاند. ناگفته نماند برخی کارشناسان بر این باورند خروج تقاضاهای سوداگرانه میتواند به نفع بازار باشد؛ زیرا مصرفکنندگان واقعی امکان بیشتری برای انتخاب دارند، اما واقعیت این است که بیم از آینده و نگرانی از تغییرات ارزی، همچنان مانع از شکلگیری رونق تازه شده و تا زمانی که عرضه در بازار افزایش نیابد، رکود و نوسان قیمتی ادامه خواهد داشت.
تحقق وعده واردات ۹۰ هزار خودرو در چند ماه آینده بعید است
به گفته سیداحسان قاضیزاده هاشمی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، تحقق وعده واردات ۹۰ هزار خودرو در چند ماه آینده بعید است و احتمالاً تنها حدود ۵۰هزار دستگاه وارد کشور شود. در این میان آمارهای رسمی نیز از ضعف عرضه حکایت دارند. سال گذشته سه خودروساز بزرگ کشور به دلایلی همچون مشکلات ارزی، تأخیر در افزایش قیمت، قطعی برق، بدهی به قطعهسازان، زیاندهی و حذف خودروهای پرتیراژ با افت ۲.۴ درصدی، ۸۹۸ هزار دستگاه خودرو (۳۱درصد کمتر از هدفگذاری وزارت صمت) تولید کردند و در نیمه نخست امسال هم با کاهشی ۱۲درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته در مجموع ۴۰۴ هزار و ۴۶۱ دستگاه خودرو تولید کردند.
واقعیت این است که در سالهای اخیر علاوه بر افت تولید داخلی، توقف واردات هم کمبود عرضه را تشدید و انتظارات تورمی را تثبیت کرد به طوری حتی طرح قرعهکشی خودروسازان با هدف تنظیم بازار، خود به عاملی برای افزایش عطش تقاضا تبدیل شد؛ زیرا اختلاف میان قیمت کارخانه و بازار آزاد، انگیزهای برای خرید و فروش سوداگرانه ایجاد کرد.
در مجموع و مبتنی بر روایتهای مردمی و تحلیل کارشناسان، صنعت خودرو کشور در چرخهای گرفتار شده که در آن سیاستگذاریهای مقطعی، بیثباتی اقتصادی و کاهش اعتماد عمومی، مانع از شکلگیری بازاری پویا شدهاند. صاحبنظران معتقدند خروج از این وضعیت نیازمند بازنگری جدی در سیاستهای ارزی، نظام قیمتگذاری و حمایت از تولید رقابتی است؛ امری که بدون شفافیت، ثبات و تصمیمگیری هماهنگ میان نهادهای اقتصادی و صنعتی ممکن نخواهد بود.
نظر شما