بیست‌ و چهارمین اجلاس نخست‌وزیران سازمان همکاری شانگهای (SCO)، فرصت خوبی است تا مقامات کشورمان ضمن حضور در چنین رویدادی، تقویت همکاری و هم‌گرایی منطقه‌ای را به عنوان یک راهبرد مهم هدف‌گذاری شده در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بار دیگر صراحتاً اعلام کنند. بر این اساس، محمدرضا عارف، معاون اول رئیس جمهور برای شرکت در نشست مذکور که قرار است امروز در مسکو برگزار شود، عازم سرزمین یخی شده است. وی علاوه بر شرکت و سخنرانی در گردهمایی اصلی، با برخی سران و مقامات کشورهای عضو شانگهای در زمینه بررسی راه‌های توسعه همکاری‌های اقتصادی، انرژی و ترانزیتی نیز دیدار خواهد کرد.

۱۰ سند آماده امضا

افزایش استفاده از پول‌های ملی در مبادلات تجاری، توسعه پروژه‌های مشترک انرژی و حمل‌ونقل و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای محورهای اجلاس نخست وزیران سازمان همکاری شانگهای عنوان شده است. عارف در نخستین گام سفر رسمی‌اش، دیروز به محض ورود به مسکو با میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر روسیه دیدار داشت.
معاون اول رئیس جمهور در این مصافحه با قدردانی از مواضع و حمایت‌های کرملین در مجامع بین‌المللی از ایران به خصوص در موضوع مکانیسم ماشه، تأکید کرد: سازمان‌هایی مانند بریکس، شانگهای و اوراسیا از ظرفیت‌های قابل توجهی برای گسترش همکاری‌های مشترک برخوردار هستند.وی صبح دوشنبه پیش از عزیمت به روسیه در فرودگاه مهرآباد درباره برنامه‌ها و اهداف سفرش، از تهیه پیش‌نویس ۱۰ سند برای امضا در زمینه توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و چندجانبه خبر داد. عارف که در صدر هیئتی از مقامات ارشد دولتی راهی همسایه شمالی شده، به محض ورود به فرودگاه بین‌المللی ونوکووا در گفت‌وگو با خبرنگاران، متذکر شد: شانگهای به عنوان سازمانی جوان، یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های منطقه‌ای است که جمعیت کشورهای عضو آن به بیش از ۴-۳ میلیارد نفر می‌رسد. از سویی ایران با ۱۰ کشور عضو شانگهای دارای روابط عمیق دوجانبه و تمدنی است، از این رو بهترین سازمان برای توسعه همکاری‌ها، رفع و تأمین نیازها و تعامل و همکاری محسوب می‌شود.

هدف‌گذاری توسعه همکاری‌های اقتصادی

حضور معاون اول رئیس جمهور در رأس هیئتی بلندپایه در بیست ‌و چهارمین اجلاس نخست‌وزیران، رویدادی قابل توجه است، SCO متشکل از کشورهایی همچون ایران، روسیه، چین، هند، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و… بوده، حداقل ۲۴ درصد از کل مساحت جهان، ۶۵ درصد از مساحت اوراسیا و ۴۲ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد و تا سال ۲۰۲۴ تولید ناخالص داخلی آن حدود ۳۶ درصد از کل تولید ناخالص جهانی بوده است. چنین ویژگی‌های ممتازی آن هم در شرایطی که جمهوری اسلامی در کانون تهدیدهای غرب قرار گرفته، فرصت بسیار خوبی برای توسعه همکاری‌های اقتصادی با طرف‌های منطقه‌ای و بی‌اثر کردن رویکرد خصمانه و تحریمی دشمن است.ایران چند سالی است عضو شانگهای و بریکس است و اخیراً قراردادهای استراتژیک همکاری بلندمدت با روسیه و چین که عضو هر دو گروه هستند به امضا رسانده؛ الگویی که می‌تواند مبنا و جاده صاف‌کن توسعه مناسبات قرار گرفته و به دیگر طرف‌های منطقه‌ای هم توسعه یابد. بنابراین یکی از اهداف سفر آقای عارف این خواهد بود که چالش‌های موجود برای تعاملات اقتصادی با کشورهای عضو گروه شانگهای را بررسی و در این زمینه راهکارهایی را پیدا کند. علاوه بر این ایران به دنبال تحکیم جایگاه کریدوری خود از طریق تقویت نقش در گروه‌های منطقه‌ای بوده و در این مسیر شانگهای اثرگذار است.

نمایش قدرت شرق

از سویی حضور معاون اول رئیس جمهور در نشست مسکو در شرایطی صورت گرفت که جمهوری اسلامی چندی پیش میزبان نشست منطقه‌ای دیگری بود. سه‌شنبه ۶ آبان ۱۴۰۴ چهارمین اجلاس وزیران کشور عضو سازمان همکاری اقتصادی اکو با حضور وزیران و معاونان ۹ کشور منطقه پس از ۱۵ سال وقفه در سالن اجلاس سران برگزار شد. جالب آنکه طبق گفته عارف و بر اساس هدف‌گذاری انجام شده در زمینه توسعه مناسبات با همسایگان که یکی از اولویت‌های دولت چهاردهم است، قرار است چهارشنبه هفته جاری نشست استانداران استان‌های مرزی دریای خزر نیز در رشت برگزار شود که از اولویت همکاری‌های منطقه‌ای برای تهران در محیط پرتنش جهانی حکایت دارد. توسعه منطقه‌محور اولویت‌ سیاست جمهوری اسلامی است و قطعاً شانگهای می‌تواند در این مسیر به بزرگ‌ترین بستر تعامل با دنیای شرق بدل شود؛ مسئله‌ای که در صورت تحقق بر حفظ انسجام منطقه‌ای تأثیرگذار خواهد بود.
نباید از یاد برد سازمان شانگهای با حضور عمده قدرت‌های شرقی، از همان ابتدای شکل‌گیری در سال ۱۹۹۶ به منظور تقویت همکاری‌های چندجانبه اقتصادی، امنیتی و سیاسی و ایجاد موازنه در برابر نفوذ آمریکا و غرب در منطقه پایه‌گذاری شده است. تهران چهارم ژوئیه ۲۰۲۳ به طور رسمی به این سازمان پیوست و هم‌ اکنون همکاری با SCO یکی از مهم‌ترین تحولات ژئوپلیتیک ایران در سال‌های اخیر است. اهداف گفته شده در مجموع همسو و هم‌جهت با سیاست‌های کلان نظام جمهوری اسلامی بوده و این بدون تردید یک پل همکاری برد-برد ایجاد کرده است. از سویی اشتراک نظر ایران، چین و روسیه و هم‌گرایی و تعامل آن‌ها در قالب شانگهای می‌تواند فضایی رو به جلو در راستای امنیت همه طرف‌ها ایجاد کند. همکاری مذکور که اغلب به عنوان محور شرق‌گرایی یا ائتلاف ضدهژمونی شناخته می‌شود، نتایج مثبتی در چندین حوزه کلیدی برای آن‌ها به همراه دارد و به طور فزاینده‌ای بر نظم جهانی تأثیر می‌گذارد.

خبرنگار: هدایت جاوید