به گزارش قدس، در نشست ویژه بررسی مدیریت منابع آب، ریشههای پدیده فرونشست و پیامدهای آن که صبح امروز با حضور کارشناسان و اصحاب رسانه در محل اتاق بازرگانی مشهد برگزار شد.
رئیس پژوهشکده آب و محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی مشهد عنوان کرد: امروز کشور در شرایطی نیست که بتوان افقگشاییهای کلان را در حوزه آب مطرح کرد. طرح توسعه شرق کشور در سالهای ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ تدوین شد. در همان زمان، با وجود رفع تحریمها و ورود ارز به کشور، ما تأکید داشتیم که توسعه شرق کشور با محدودیت منابع آب مواجه است. حل مسئله آب نه با مدیریت تأمین و نه صرفاً با مدیریت تقاضا امکانپذیر نیست. شرق کشور کاملاً با کمآبی و سوءمدیریت منابع آب روبهرو بوده و آبخوان مشهد سالانه سه تا چهار متر افت میکند و رفع این مشکل امروز هم با ده سال تاخیر ممکن است.
محمدرضا علوی مقدم ادامه داد: حل پایدار مسئله آب در کشور از اصلاح سیاستهای کلان اقتصادی و اقتصاد سیاسی میگذرد. تا زمانی که این اصلاحات انجام نشود و کشور در مسیر عادی توسعه جهانی قرار نگیرد، حل مسئله آب نیز ممکن نخواهد شد. طرح طرحهایی نظیر توسعه دریامحور یا طرح های متعدد و کلان در شرایط فعلی کشور و با کمبود بودجه دولت، خطاست.
وی افزود: زمانی باید درباره حقابه افغانستان مذاکره میکردیم که سیمان ما برای ساخت سدهایی استفاده میشد که به ضرر ما عمل کرد. افغانستان امروز دقیقاً همان الگویی را دنبال میکند که ما در دهههای ۶۰ و ۷۰ پس از جنگ دنبال کردیم. توسعه کشاورزی بهعنوان راهکار ایجاد امنیت غذایی و اشتغال. کشوری محصور در خشکی با رشد جمعیت بالا چارهای جز توسعه کشاورزی ندارد و کشاورزی نیز وابسته به آب است. با این شرایط، انتظار اینکه افغانستان آب مازاد به ما بدهد واقعبینانه نیست.
رئیس پژوهشکده آب و محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی مشهد با اشاره به طرح انتقال آب از دریای عمان به مشهد تشریح کرد: مجری طرح انتقال آب به شرق کشور اعلام کرده است تامین آب برای استان های خراسان را از دستور کار خارج کرده است. شرکت های معدنی سنگ آهن ما را در خواف می برند و وظیفه دارند برای استان خرج کنند. این شرکت ها باید حداقل آب خود را تامین کنند و اگر این طرح متوقف شود تامین آب آن ها چطور خواهند بود. ما بارها اعلام کردهایم که اگر قرار نیست صنایع بالادستی و پاییندستی در این منطقه ایجاد شود، حداقل آب مصرفی صنایع موجود باید از این طرح تأمین شود.
علوی مقدم بر ریشه فرونشست یعنی افت سطح آبهای زیرزمینی تاکید کرد و توضیح داد: امروز این افت به بیش از دو و نیم متر و در برخی نقاط شهری به سه تا چهار متر رسیده است. آبدهی چاههای آب مشهد سالانه حدود ده درصد کاهش مییابد. این کاهش بهصورت تصاعدی بوده و به این معناست که طی ده سال آینده بخشی از چاهها تنها یکسوم ظرفیت فعلی آب خواهند داد. این روند همانند خونریزی یک انسان است و باید فوراً متوقف شود. تنها راه نجات دشت مشهد ریاضت آبی است. باید از همین امروز سهم هر مصرفکننده کشاورزی، شرب، صنعت، خدمات، فضای سبز از آب تجدیدپذیر تعیین و با نظام سهمیهبندی و کارت هوشمند کنترل شود. آب باید ارزش پیدا کند و قیمت واقعی آن اعمال شود. تأخیر حتی یک روز در اجرای این طرح، ادامه خونریزی بدن یک انسان است و مشارکت همگانی ضرورت دارد.
غفلت از طرح های مطالعات گسل های مشهد و فرونشست
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی شمال شرق در این نشست عنوان کرد: در حوزه زمینشناسی و مخاطرات طبیعی سال هاست که در خراسان رضوی فعالیت داریم و باید یادآور شویم که مدیریت منابع آب و بخش کشاورزی کشور، با وجود تلاشهایی که شده، از ابتدا بر مبنای سیاستگذاریهای صحیح و اصولی پیش نرفته است. ورود به مرحله اجرایی در چنین شرایطی بسیار دشوار است، چرا که آب موضوعی ساده نیست؛ مسئلهای است جهانی که ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پیدا کرده و همه بخشهای زندگی را تحتتأثیر قرار میدهد، از گذشتههای دور، نظام قنات برای مقابله با کمآبی شکل گرفت، اما تداوم سیاستهایی که منجر به وابستگی تولید و فشارهای متعدد بر منابع آب شد، ضرورت بازنگریهای دورهای را ایجاب میکرد؛ بازنگریهایی که متأسفانه انجام نشد.
هادی شریفی ادامه داد: بیش از چهار دهه است که با این پدیده در استان درگیر هستیم. با وجود هشدارهای مکرر، بسیاری از دستگاهها حتی از انجام سادهترین مطالعات نیز امتناع کردهاند. دو موضوع مهم در استان، شامل گسل مشهد و فرونشست گسترده دشتهای استان، هنوز بهطور کامل تعیینتکلیف نشده است. پیگیریهای ما برای بهروزرسانی نقشهها و تکمیل مطالعات ادامه دارد، هرچند طبق تغییرات قانونی جدید، بخشی از مسئولیتها به سایر مراکز واگذار شده با این حال، سازمان ما همچنان وظیفه خود میداند که هشدارهای لازم را ارائه کند.
وی با تاکید بر به روزرسانی مکرر مطالعات توضیح داد: در خصوص فرونشست، صرف اعلام "نرخ نشست" مشکلی را حل نمیکند. مهم، ارائه راهکار و پیشبینی دقیق مخاطرات است تا بتوان از سرمایههای ملی حفاظت کرد. بر اساس آخرین دادهها، وضعیت دشتهای استان بسیار نگرانکننده است. برخی مناطق مشهد به نرخ نشست ۱۵ سانتیمتر در سال رسیدهاند و در مناطقی مانند شمالغرب مشهد آثار تغییر شکل در سازهها کاملاً محسوس مشاهده می شود. کشور ما پس از هند، از نظر سرعت فرونشست در رتبه دوم جهان قرار دارد. این مسئله ناشی از برداشت بیرویه آبهای زیرزمینی است و عاملی که بیش از ۹۹ درصد علت فرونشست در استان را تشکیل میدهد.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی شمال شرق به فرونشست در دشتهای نیشابور، کاشمر، مشهد و چند دشت دیگر اشاره و عنوان کرد: ترکهای طولانی و شکافهای عمیق در این دشت ها مشاهده می شود و برخی زیرساختهای حیاتی مانند خطوط انتقال و راهآهن در معرض خطرات فرونشست قرار دارند ضمن آنکه سالها قبل نیز هشدارهای لازم داده شده بود اما اقدام مؤثری صورت نگرفت.
ضرورت تهیه نقشه ریسک فرونشست خراسان رضوی
شریفی افزود: پیشنهاد ما این است که از تمرکز صرف بر نرخ نشست خارج شویم و نقشه ریسک فرونشست استان تهیه و مبنای تصمیمگیری قرار گیرد. این نقشه میتواند مشخص کند که کدام مناطق در معرض خطر بالاتر هستند تا هنگام اجرای پروژههایی مانند خطوط انتقال آب، گاز، برق یا ساختوسازهای شهری، خطرات مدیریت شود.
وی در پاسخ به پرسش خبرنگار ما درباره وجود نقشه ریسک استان و بودجه لازم برای تهیه آن تشریح کرد: به صورت کلی نقشه خراسان رضوی نقشه ریسک ندارد و تهیه آن برای ۷ دشت بحرانی خراسان رضوی ۲۰میلیارد تومان بودجه نیاز دارد. چون سازمان زمین شناسی یک سازمان ملی است می توانیم ۱۰ میلیارد بودجه ملی جذب کنیم اما مابقی آن باید از طرف استان تامین شود تا بتوانیم با تهیه نقشه ریسک تاثیر فرونشست در هر دشت را بررسی و در نهایت به درستی خطرات برای پروژه ها و سازه های مختلف مدیریت کنیم.
هدر رفت ۶۵ درصدی آب در طرقبه و شاندیز
رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی خراسان رضوی گفت:دشت مشهد یکی از بحرانیترین دشتهای کشور است و در این شهر باید از توسعه جمعیتی جلوگیری شود زیرا توان اکولوژیکی آن به پایان رسیده است.در شهری زندگی میکنیم که ظرفیت جمعیتی آن باید بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر باشد اما د رحال حاضر چهار میلیون نفر در آن زیست می کنند. ۷۵ درصد صنعت استان به مشهد منتقل شده و تمامی این واحدها با مجوز شرکت آب منطقهای فعالیت خود را انجام می دهند و در واقع همه ما امروز در شکلگیری این شرایط مقصریم.
محمد علایی افزود: بحران آب بزرگترین تهدید پیش روی استان است. تدوین سند سازگاری با کمآبی با وجود نواقص، آغاز خوبی بود و باید کاستیهای آن را اصلاح کرد. تا پایان ماه جاری چهار سد اصلی ما خشک میشوند و با خشک شدن چاه ها این وضعیت نشست زمین را تشدید می شود. آب، مسأله حاکمیتی نیست بلکه بحرانی است که خودمان ایجاد کردهایم. مشهد باید از توسعه بازایستد و دو تا سه میلیون نفر از جمعیت آن کاهش یابد و چاره ای جز انتقال جمعیت به جنوب کشور و حرکت به سمت تمدن دریامحور نیست و در این زمینه نیاز به برنامهریزی زمانبندیشده برای انتقال صنایع و جمعیت به جنوب کشور داریم و باید شهرکهای گلخانهای بزرگ در حاشیه دریا ساخته شوند تا محصولات کشاورزی از آنجا تأمین شود.
وی همچنین به اهمیت همکاری با افغانستان اشاره کرد و گفت: ولایت هرات برای تأمین نیازهای غذایی استان اعلام آمادگی کرده است و قصد دارد یک میلیون تن چغندرقند به خراسان رضوی اختصاص دهد. برای بهرهبرداری از این فرصت باید طرح مشخص و مسئولیتهای اجرایی تعیین شود و پیگیری حقآبه ایران از افغانستان جدی تر باشد.
رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی خراسان رضوی میزان مصرف آب مشهد را ۲۸۰ میلیون مترمکعب اعلام کرد و گفت: در صورت تصفیه درست فاضلاب میتوان ۲۲۰ میلیون مترمکعب پساب شهری برای مصرف کشاورزی به دست آورد اما متأسفانه فاضلاب تبدیل به یک بحران در کشفرود شده است.برای بازچرخانی ۲۲۰ میلیون مترمکعب فاضلاب در مشهد حدود ۱۵۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است که میتواند بخش بزرگی از مشکلات آبی را حل کند و مکانیزه کردن کشاورزی سنتی و کاهش ضایعات ۳۰ درصدی محصولات کشاورزی از دیگر راهکارهای نجات منابع آبی و استان است.
نظر شما