فرودگاه بینالمللی و منطقه ویژه اقتصادی پیام در وسعت ۳هزار و ۶۰۰ هکتار با رویکرد ارائه خدمات اقتصادی، گمرکی و استقرار صنایع تولیدی در جنوب غربی شهر کرج در فاصله ۳۵ کیلومتری شهر تهران ایجاد شد و قرار بود با اولویت حوزه فناوریهای نوین و پیشرفته به منطقه ویژه اقتصادی دیجیتال تبدیل شود. اگرچه این منطقه اقتصادی دارای ویژگیهای منحصر به فردی نظیر نزدیکترین منطقه ویژه اقتصادی کشور به تهران، منطقه ویژه اقتصادی دارای فرودگاه اختصاصی و قرار گرفتن در مسیر تلاقی ۱۳ استان کشور است اما با مشکلات عدیدهای نیز مواجه شده که از جمله مهمترین آنها طولانی شدن بهرهبرداری از فاز چهارم این منطقه است.
به عقیده کارشناسان، مجموعه فرودگاه و منطقه آزاد پیام از این قابلیت برخوردار است که با بالفعل کردن ظرفیت بالقوه در این نقطه از کشور و ایجاد بندر خشک، حمل و نقل ترکیبی و اتصال به مجموعههای صنعتی البرز ارتباط خوبی با اتاق بازرگانی کشور و استان البرز شکل دهند. این فرودگاه همچنین با تمرکز بر محوریت فناوری اطلاعات و ارتباطات میتواند به شاهراهی برای صادرات محصولات دانشبنیان تبدیل شود.
اعتراض تولیدکنندگان و تاجران
اما با وجود این همه ظرفیت، تولیدکنندگان مستقر در این منطقه از مشکلات زیادی رنج میبرند به طوری که اغلب آنها از قوانین و مقررات دست وپا گیر، مسائل مرتبط با حوزه ارز، عدم تخصیص به موقع و رفع تعهد ارزی در این مجموعه گلایه داشته و خواستار تسهیل روند تولید هستند. از طرفی مناطق ویژه اقتصادی در کشور از مزیت معافیت مالیاتی برخوردار هستند اما شرکتهای منطقه ویژه پیام، چنین معافیتی ندارند.
همچنین از آنجا که ظرفیتهایی مثل منطقه اقتصادی و فرودگاه با هم در یک نقطه جمع شدهاند نیاز است تا صادرکنندگان و واردکنندگان با مسائل و مشکلات کمتری برای انجام فرایندهای اقتصادی مواجه باشند، موضوعی که انگار در واقعیت تحقق نیافته و زمینه بروز مشکلات زیادی را برای تاجران فراهم کرده است، به طوری که تداوم آنها سبب شده دادگستری البرز نیز به موضوع ورود کرده و با مأموریت به دبیرخانه ستاد مقاومتی استان خواستار بررسی و رفع مشکلات و اتصال سامانههای موجود بین دستگاهی به منظور امکان نظارت برای دستگاههای نظارتی شود.
رئیس کل دادگستری استان البرز همچنین به دادستان مرکز استان مأموریت داد موانع حقوقی و قانونی موجود در اجرای دیوارکشی این مجموعه ۳هزار و ۶۰۰ هکتاری را با حضور دستگاههای متولی از جمله ادارات کل ثبت اسناد و املاک، منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، بازرسی و یکی از معاونین قضایی رئیس کل دادگستری استان بررسی کنند.
گمرک تخصصی، آرزویی تحقق نیافته
یکی از مهمترین پروژههای معطل مانده در منطقه اقتصادی پیام، طرح مسیر سبز کالاهای حوزه آیسیتی و ایجاد گمرک تخصصی فاوا بوده که سالیان زیادی به فراموشی سپرده شده بود اما به گواه اخبار، این پروژه دوباره وارد ریل اجرایی شده و بخشی از شرکتها نیز در منطقه مستقر شدهاند و بخش دیگر پس از اتمام عملیات عمرانی ساختمان گمرک تخصصی فاوا به این مجموعه خواهند پیوست که با تحقق این طرح، پیام به تنها کریدور امن و مستقیم ورود کالاهای آیتی و آیسیتی در کشور تبدیل خواهد شد. گمرک تخصصی فاوا بخشی از زنجیره فرودگاهی پیام است و طبق برنامه تا خرداد ماه ۱۴۰۵ باید به بهرهبرداری برسد. از این رو مسیر سبز گمرکی برای این حوزه پیشبینی شده و آزمایشگاههای مرتبط نیز در حال استقرار در این منطقه اقتصادی هستند.
هزینه فرودگاه پیام گران تمام میشود
یک کارشناس اقتصادی در گفتوگو با خبرنگار ما با بیان اینکه تفاوت کارکردی اقتصادی خاصی میان منطقه ویژه اقتصادی پیام با فرودگاه مهرآباد وجود ندارد، میگوید: دلیل اصلی که این دو ظرفیت اقتصادی در محلهای جغرافیایی نزدیک به هم ایجاد شدهاند ازدحام و پراکنش جمعیت بسیار بالا در پایتخت است، از این رو سیاستگذار با راهاندازی منطقه ویژه اقتصادی و فرودگاه پیام به دنبال این بود که بخشی از جمعیت هدف و سربار هزینهها در زمینه حمل و نقل و تردد کالا را از فرودگاههای مهرآباد و امام خمینی(ره) کاهش داده و به سمت منطقه ویژه اقتصادی پیام سرازیر کند.عبدالمجید شیخی با بیان اینکه هزینههای نقل و انتقال در مناطق ویژه اقتصادی بسیار بالا بوده و از طرفی منطقه ویژه اقتصادی پیام مستعد سرمایهگذاریهای خاص به ویژه در حوزه دیجیتال است، در ادامه گفتوگو با خبرنگار قدس میافزاید: این منطقه اقتصادی همچنین از نظر مکانیابی که باید در فاصله نزدیک به مواد اولیه باشد رنج برده و از این نظر شرکتهای تولیدی با مسائل و مشکلات زیادی در این زمینه مواجه هستند. همچنین از آنجا که سرمایهگذاری در مناطق ویژه اقتصادی در مقیاس بزرگ و کلان صورت میگیرد انتقال کالا به مناطق مرزی باید با حداقل هزینه صورت بگیرد که متأسفانه این ویژگی نیز در منطقه اقتصادی پیام البرز وجود ندارد.
دردسر بروکراسی
وی با بیان اینکه یکی از گلایههای فعالان حاضر در منطقه ویژه اقتصادی پیام بروکراسیهای زاید و بیش از حد اداری در زمینههای مختلف از جمله ترخیص کالاست، تصریح میکند: متأسفانه سیاستها و قوانین مرتبط با بازرگانی در همه مناطق اقتصادی کشور از جمله این منطقه اقتصادی دچار نواقص و مسائل بسیار زیادی است که سبب کند شدن روند اجرایی آنها شده و بعضاً گرههای کوری که نظام بانکی مستقر در مناطق اقتصادی بر فعالیتهای جاری در این حوزه در زمینههای مختلف به ویژه بخشهای مالی و تأمین ارز میزنند به نوعی یک کارشکنی محسوب میشود که باید در تدوین برنامههای بودجه و همچنین برنامههای توسعه به این موضوع توجه جدی صورت بگیرد.
برنامهریزی جامعی نداشتیم
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه دولتها نیز در راستای رفع این مسئله برنامهریزی جامعی نداشتهاند، خاطرنشان میکند: این منطقه اقتصادی که به صورت تخصصی در زمینه کالاهای حوزه فناوری اطلاعات نیز فعالیت دارد در صورت بهرهبرداری درست از ظرفیتهای آن میتوانست ضعفهایی که در راستای بارور کردن استعدادهای آیتی و آیسیتی در دهههای اخیر در کشور نمود داشته را پوشش دهد اما متأسفانه این ضعف عمومی در این حوزه به این منطقه ویژه اقتصادی نیز سرایت کرده است.شیخی ادامه میدهد: باید برنامه جامع راهبردی با راهکارهای عملیاتی در زمینه تحقق اهداف از پیش تعیین شده این منطقه ویژه اقتصادی تدوین شود و به ظرفیت شرکتهای دانشبنیان که در منطقه اقتصادی پیام متراکم هستند توجه ویژهای صورت بگیرد و راهکارهای تسهیل مبادلات تجاری کالاها و خدمات پژوهشی حوزه فناوری اطلاعات نیز در این برنامه دیده شود. وی با بیان اینکه در سال «سرمایهگذاری برای تولید» و علی رغم شعارهایی که در یک دهه اخیر در حمایت از رونق تولید داده شده، اما همچنان بیتوجهی برخی مدیران و ترک فعلها در این حوزه برجسته است، خاطرنشان میکند: در زمینه مسائل ترخیص و نقل و انتقال کالا، وزارت اقتصاد، وزارت صمت و بانک مرکزی باید مشکلات مربوط به ارز و معافیتهای مالیاتی که در این منطقه ویژه اقتصادی از سوی تولیدکنندگان و تجار بیان میشود را ریشهیابی کرده و با هماهنگی واقعی، به نتیجه معقولی در این زمینه دست پیدا کنند تا تجار و تولیدکنندگان در این منطقه اقتصادی با مشکلات بیشتری برای ترخیص و یا انتقال کالا مواجه نباشند.
مدیران دائمالجلسه
موارد و اعتراضات مطروحه ما را بر آن داشت با مدیر عامل منطقه ویژه اقتصادی پیام گفتوگویی داشته باشیم، اما پیگیریهای بیش از چند هفتهای روزنامه قدس از روابط عمومی منطقه اقتصادی و فرودگاه پیام و سؤالاتی مبنی بر اینکه چرا با وجود گذشت بیش از ۳۰سال از راهاندازی این فرودگاه هنوز گواهینامه استاندارد آن صادر نشده و سیستمهای ناوبری آن با نقص مواجه هستند، به نتیجه نرسید.این بیاعتنایی به رسانهها در حالی صورت میگیرد که مدیرعامل منطقه اقتصادی پیام پیش از این در نشست به اصطلاح صمیمی با نخبگان و فعالان اقتصادی این منطقه اقتصادی در آبان سال جاری مدعی شد: تشکیل یک ساختار منسجم مطالبهگر و مشارکتی میتواند مسیر توسعه را تسهیل کرده و از این رو ما از حضور نخبگان و فعالان بخش خصوصی در تصمیمسازیها استقبال میکنیم اما تا زمان انتشار این گزارش از طرف روابط عمومی این منطقه اقتصادی پاسخی دریافت نشد!
نظر شما