جامعه جهانی در قبال کودکان مسئولیت‌های سنگینی بر عهده دارد و ضروری است درباره یکی از چالش‌های کمتر دیده‌ شده؛ اما عمیقاً مؤثر بر حقوق کودکان سخن بگوییم.

پسماند؛ مسئله‌ای محیط‌ زیستی با پیامدهای انسانی

آنچه امروز در برخی شهرها مشاهده می‌شود، تنها ضعف در مدیریت پسماند نیست؛ بلکه ایجاد ساختارهایی غیررسمی و سوداگرانه است که در سایه نبود نظارت مؤثر، کودکان را وارد چرخه‌ای خطرناک و آسیب‌زا می‌کند.
فقر، خلأ سیاست‌گذاری، نبود شفافیت در پیمانکاری‌ها و بی‌توجهی به اصول علمی مدیریت پسماند، بستری ایجاد کرده که در آن کودکان به جای مدرسه و بازی، در میان زباله‌ها جست‌وجوی معاش می‌کنند.

تکرار تجربه تلخ تاریخ

همان‌گونه که تاریخ عصر صنعتی با کار کودکان در محیط‌های غیرایمن گره خورده، امروز نیز در صنعت غیررسمی زباله‌گردی با شکلی مدرن از همان آسیب‌ها مواجهیم.
کودکانی که در این چرخه گرفتار می‌شوند، با خطراتی چون آسیب‌های جسمی، بیماری، تعرض، خشونت، اعتیاد اجباری، انگ‌زدگی اجتماعی و تخریب کامل عزت‌نفس روبه‌رو هستند.
کودکی که امروز در میان زباله‌ها کار می‌کند، فردا به احتمال زیاد به بزرگسالی تبدیل می‌شود که همچنان در چرخه فقر و آسیب باقی مانده است؛ چرخه‌ای که خود، نابرابری و خشونت شهری را بازتولید می‌کند.

«طلای کثیف»؛ مفهومی فریبنده با آثار اجتماعی سنگین

بازار غیرشفاف پسماند که گاه «طلای کثیف» خوانده می‌شود، در واقع بستر جرم، رقابت ناسالم و بی‌عدالتی است. این چرخه ناسالم نه تنها سلامت و امنیت کودکان را تهدید می‌کند؛ بلکه نظم شهری، زیبایی‌شناسی فضاهای عمومی و احساس امنیت شهروندان را نیز مخدوش خواهد کرد.

مدیریت اصولی پسماند؛ فرصتی برای توسعه پایدار

پسماند اگر علمی و شفاف مدیریت شود، تهدید نیست، فرصت است؛ فرصتی برای ارتقای اقتصاد چرخشی، کاهش آلودگی، صرفه‌جویی در منابع و ایجاد مشاغل رسمی و ایمن؛ اما تحقق این اهداف تنها به اصلاح سیاست‌های کلان وابسته نیست؛ بلکه از رفتارهای روزمره ما شهروندان آغاز می‌شود.

مسئولیت فردی؛ آغاز یک تغییر بزرگ

باید بپذیریم:
• هر کیسه زباله‌ای که بدون تفکیک از خانه خارج می‌کنیم، بخشی از چرخه آسیب را تقویت می‌کند.
• هر بی‌تفاوتی، به معنای نادیده گرفتن کودکی است که برای زنده ماندن در دیوارکشی‌های زباله سرگردان است.
تفکیک از مبدأ، آموزش و آگاهی‌بخشی، کاهش تولید زباله و مشارکت واقعی در چرخه بازیافت، گام‌هایی است که هر خانوار می‌تواند بردارد. تغییرات ساختاری بزرگ، همیشه از تغییرات کوچک و آگاهانه شهروندان آغاز شده است.

کودکان؛ نخستین قربانیان بی‌توجهی ما

حمایت از کودکان، حفاظت از محیط زیست و ساختن شهری انسانی و سالم، مسئولیتی مشترک و غیرقابل ‌تعویق است. امروز وظیفه داریم کاری کنیم که هیچ کودکی برای بقا، وادار به زباله‌گردی نشود.
اگر امروز اقدام کنیم، فردایی خواهیم داشت که کودکان به جای کیسه‌های زباله، کتاب، امید و فرصت برابر را در دست خواهند داشت.
کودکی گم شد میان کیسه‌های سرد شب
در نگاه خسته‌اش افتاد تصویری عجب
نه کتابی، نه چراغی، نه امیدی آشنا
زندگیش افتاده در دست خیابان‌ها به تب
ای دل بیدار، برخیز و چراغ راه باش
تا نمانَد هیچ طفلی خسته‌حال و بی‌پناه