‏‏از تبار دلاوران تا خانه‌ امامت

فاطمه کلابیه، که تاریخ او را با احترام «ام‌البنین» می‌خواند، تنها یک همسر و مادر نبود؛ او وارث خاندانی از پهلوانان و شاعران عرب بود. عمویش، لبید، از سرایندگان بزرگ و صاحب معلقات سبعه بود و پدرانش به شجاعت شهره بودند. همین اصالت بود که وقتی امیرالمؤمنین علی(ع) پس از شهادت حضرت زهرا(س) به دنبال همسری از تباری شجاع می‌گشت تا فرزندانی دلاور برای یاری اسلام بپرورد، عقیل، نسب‌شناس بزرگ، او را معرفی کرد. ام‌البنین با ورود به خانه‌ی ولایت، اوج ادب و معرفت خود را با مراقبت مادرانه از حسنین(ع) و درخواست برای تغییر نامش نشان داد، اما تقدیر برای این بانوی ادیب و فهیم، نقشی فراتر از مادری صرف رقم زده بود؛ نقشی که پس از واقعه کربلا آغاز شد.

‏وقتی سوگ به سلاحی برنده بدل شد

پس از فاجعه کربلا، ام‌البنین(س) به نماد صبر و استقامت بدل گشت. جمله مشهور او پس از شنیدن خبر شهادت چهار فرزندش—«همه فدای حسین (ع) باد»—نشان از عمق اخلاص و بصیرت او داشت. اما جهاد او تازه آغاز شده بود. او که خود شاعره‌ای فصیح و سخنوری توانا بود، دریافت که در فضای خفقان و تبلیغات مسموم اموی، باید حقیقت کربلا را فریاد زد. از این رو، هر روز به قبرستان بقیع می‌رفت. این اقدام، یک حرکت کاملاً حساب‌شده و هوشمندانه بود. بقیع، یک مکان عمومی و پرتردد بود و حضور روزانه‌ی همسر امیرالمؤمنین(ع) و مادر چهار شهید، خودبه‌خود توجهات را جلب می‌کرد. او در آنجا، نه تنها در خلوت خود، که در برابر چشم همگان مرثیه‌سرایی می‌کرد.

‏اشعاری که پرده از ستم برافکند

مرثیه‌های ام‌البنین صرفاً بیان احساسات یک مادر داغدیده نبود، بلکه روایتی هنرمندانه از ظلمی بود که بر اهل بیت(ع) رفته بود. اشعار او، به ظاهر شخصی اما در باطن، سیاسی و افشاگرانه بود. وقتی می‌سرود: «دیگر مرا ام‌البنین نخوانید... که امروز دیگر پسری ندارم»، در حقیقت، ابعاد فاجعه را برای مردمی که تحت تأثیر تبلیغات اموی بودند، به تصویر می‌کشید. او با یادآوری شجاعت عباس(ع) و دیگر فرزندان حیدر کرار، چهره‌ی واقعی یزیدیان را که می‌کوشیدند شهدای کربلا را «خارجی» معرفی کنند، رسوا می‌ساخت. تأثیر این جهاد تبیین به قدری عمیق بود که در تاریخ آمده است مروان بن حکم، حاکم کینه‌توز مدینه، خود را به بقیع می‌رساند تا پنهانی به مرثیه‌های ام‌البنین گوش دهد و بگریَد. اشک دشمن، بزرگ‌ترین گواه پیروزی این حرکت رسانه‌ای بود.

‏نخستین راوی مرثیه‌های کربلا

حضرت ام‌البنین(س) را می‌توان یکی از بنیان‌گذاران فرهنگ روضه‌خوانی و عزاداری عمومی برای سیدالشهدا(ع) دانست. او، در کنار حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع)، با روشی منحصربه‌فرد، یعنی استفاده از هنر شعر و قدرت عاطفه، نگذاشت غبار تحریف بر چهره حقیقت عاشورا بنشیند. او با تبدیل قبرستان بقیع به یک پایگاه فرهنگی و اطلاع‌رسانی، راهی را آغاز کرد که تا امروز ادامه دارد. امشب، در شب وفات این بانوی بصیر، ما نه فقط برای یک مادر صبور، بلکه برای یک مجاهد نستوه سوگواریم که با سلاح اشک و شعر، تا آخرین نفس از حریم ولایت دفاع کرد و فلسفه قیام حسینی را در قلب تاریخ زنده نگاه داشت.