افزایش اخیر قیمت نان و شیوه اجرای آن در نانواییهای مشهد و خراسان رضوی، موجی از نارضایتی و سردرگمی را میان نانوایان و مردم ایجاد کرده است. تصمیمی که بدون پشتوانه مصوبه ملی و با اتکا به اختیارات استانی اتخاذ شد، نه تنها پرسشهایی درباره چگونگی اعمال افزایش قیمت بهوجود آورد؛ بلکه مشکلات چند ماهه نانوایان در عدم دریافت سهم ۱۵ درصدی یارانه نان از سوی دولت را نیز برجستهتر کرد. قطع این واریزی در ۶ ماه گذشته، فشار مالی سنگینی را بر واحدهای نانوایی تحمیل کرده و موجب شده برخی از نانوایان به سمت تغییر شیوه کار خود و آزادپز شدن پیش بروند.
از سوی دیگر شورای تأمین استان برای کمک به رفع چالشهایی که نانوایان به آن دچار بودند، رأی به افزایش قیمت نان براساس اختیارات استانی داد و طبق اظهارنظر رسانهای امیرالله شمقدری، معاون استاندار و دبیر شورای تأمین خراسان رضوی، موضوع افزایش جزئی قیمت نان در شورای تأمین استان مطرح و با افزایش حدود ۱۵ درصدی قیمت موافقت شد؛ اما اینکه چگونه بهای این افزایش قیمت از مردم گرفته شود، ارتباطی به مصوبه شورای تأمین ندارد و قرار شد مسئولان حوزه اقتصادی، اتحادیه نانوایان، سازمان صنعت، معدن و تجارت و مجامع امور صنفی هر طور که تبعات کمتری دارد، چگونگی دریافت این افزایش قیمت را اعمال کنند.
هر چند اختلافنظر میان مسئولان درباره مرجع تصمیمگیر و شیوه اجرای افزایش قیمت نان؛ یعنی استفاده از کارتخوان دوم همچنان شفاف نشده یا به عبارتی استفاده از این شیوه را سازمان یا شخصی عهدهدار نیست، باید در این زمینه به این نکته اشاره کرد که نانوایان نیز از این شیوه اجرا راضی نیستند و در برابر پرسشهای پی در پی مردم و چالشهایی که این مسیر ایجاد کرده، تنها ماندهاند و شاید بیان روایتشان بتواند تصویری دقیقتر از واقعیتهای میدانی، مشکلات اجرایی این مصوبه غیرکارشناسی و پیامدهای تصمیمات آن را ارائه دهد.
چالشهای جدید در نانواییهای دولتی
صاحب یکی از نانواییهای دولتی در محله فلسطین که در حال درآوردن نخستین نانهای خود در ساعت ۶ صبح است، در طرح مشکلات خود پس از اضافه شدن کارتخوان دوم در گفتوگو با خبرنگار ما میگوید: با کارتخوان دوم مشکل زیادی داریم. بارها در مورد نانینو تبلیغ شده تا کارتخوان یا دستگاه دوم در نانواییها نباشد؛ اما حالا استفاده از کارتخوان دوم قانونی شده و حتی سوءاستفادههایی را هم به دنبال دارد.
این نانوا به نوشته روی بنر نصب شده که نصب آن الزامی است، اشاره میکند و ادامه میدهد: روی بنر نوشته شده در راستای مصوبه استانی در خصوص کمکهزینه دولت، قیمت اصلاحی نان یارانهای اصلاح شده و سپس قیمتها آمده، در هیچ جای این بنر گفته نشده که نانوایان میتوانند از کارتخوان دوم استفاده کنند. طبیعی است مردم در برخورد با این موضوع که توضیحی داده نشده، شاکی باشند و از ما علت را بخواهند. یکی دیگر از مشکلات این است که من نانوا مجبورم رول کاغذی هم تهیه کنم و یک هزینه به هزینههای نانوایی مانند آب، برق، گاز، بیمه کارگر و خمیرمایه که سرسام آور بالا رفته، اضافه شده و مسائل دیگری هم هست که هرچه بگویم، ادامهدار است. به خاطر همین هزینههای بالا یا باید آزادپز شویم یا باید دستگاهی بیاوریم که تعداد کارگر کمتری نیاز باشد. من دستگاهم را عوض کردم و سه کارگرم یعنی سه خانواده از اینجا رفتند و حالا دو نفر شدهایم؛ یکی خودم هستم و دیگری کارگرم. ما ۵۰ سال است در این محل هستیم و با آدمهایی روبهرو میشویم که واقعاً پول نان را ندارند و اگر ما آزادپز شویم، قشر ضعیف جامعه چطور نان تهیه کنند؟ شاید افزایش قیمت نان به ما کمی کمک کرد؛ اما با افزایش دوباره هزینهها و استفاده از کارتخوان دوم، نه تنها هزینههای ما تأمین نشد؛ بلکه دردسر ما بیشتر شده است.
مشکلات نادیدنی نانوایان
صاحب یک نانوایی سنگک در محدوده عبدالمطلب نیز به مشکلات کارتهای بانکهای خصوصی اشاره میکند و میگوید: کارتخوان دوم فقط کار ما را دو برابر کرده است. قیمت نان سنگک ۵ هزار و ۲۰۰ تومان است و ۸۰۰ تومان برای ۱۵ درصد کمکهزینه دولت اضافه شده، نان سنگک معمولاً مشتریای که یک عدد نان بخواهد، زیاد دارد. حالا خودتان حساب کنید چطور این ۸۰۰ تومان را باید از مشتری که نمیتوان از کارتش کمتر از هزار تومان کشید، بگیریم؟ در سامانه نانینو نمیتوانیم قیمت نان را تغییر بدهیم و مشتری هم پلاستیک نمیخواهد، راه حل در این شرایط چیست؟ واقعاً مدیرانی که تصمیمگیری کردند، به مشکلاتی که ممکن است برای مردم و نانوا پیش بیاید، فکر کردهاند؟ بارها و بارها توضیح دادن درباره افزایش قیمت نان و استفاده از کارتخوان دوم واقعاً برای ما دردسر شده و حوصله سربر و وقتگیر است. اگر روی سامانه نانینو این افزایش قیمت نان همراه با هزینههای دیگر ما دیده میشد، اینقدر دردسر نداشتیم. قیمت همین امروز کفاف هزینههای ما را نمیدهد و فقط اسمش است که نان گران شده و کسی مشکلات ما نانوایان را نمیبیند.
استفاده از کارتخوان دوم در نانواییها درست نبود
نانوایی عراقی در محدوده هدایت در تشریح مشکلات نانوایی خود با مردم توضیح میدهد: به خاطر اینکه در حاشیه خیابان و سر چهارراه هستیم، مشتری گذری زیاد داریم. به ویژه در ابتدای استفاده از کارتخوان دوم به شدت با مردم مشکل پیدا کردیم. آنها فکر میکردند ما سوءاستفاده میکنیم یا بلایی سر حسابشان آوردهایم؛ به خصوص برای افرادی که پیامک برداشت نمیآید و متوجه نمیشوند که چقدر برداشت کردهایم. حتی یک روز برای یک مشتری که چند روز پس از خرید نان مراجعه کرد، مجبور شدیم تمام تراکنشهای خود را بررسی و به او ثابت کنیم که ۴ هزار تومان برداشت کردهایم. نمیتوان منکر تخلفاتی شد که در نانواییها رخ میدهد؛ اما استفاده از کارتخوان دوم درست نبود. سامانه نانینو هم مشکلاتی دارد؛ اما اگر از طریق همین نانینو افزایش قیمت اتفاق میافتاد، دردسر ما و مردم هم کمتر بود.
جای خالی تصمیمگیران نان در مدیریت مشکلات نانواییها
یکی دیگر از نانوایان مشهد در مطهری شمالی نیز عنوان میکند: ما یک نانوایی قدیمی هستیم و بیشتر مردم محل ما را میشناسند. باید بگویم ما به گران شدن همه چیز عادت کردهایم و مردم مشکلی با افزایش قیمت نان ندارند. ما هم با مشتریان خودمان چندان مشکل نداشتیم، حتی برای استفاده از کارتخوان دوم؛ اما به خاطر اینکه برخی کارتهای بانکهای خصوصی مبلغ زیر هزار تومان را نمیکشند، هزینه کل یک عدد نان را با همان کارتخوان دوم کسر میکنیم و میدانیم اشتباه است. حتی میتواند روی آمار ما در سامانه نانینو اثر بگذارد؛ اما اگر میخواهیم مدیون مردم نباشیم، مجبور به این کار هستیم. کار ما پخت نان است. متولیان برای مشکلات ما راه حل بدهند تا ما انجام بدهیم.
دردسرهای تصمیمات بدون مطالعه
یک نانوای دیگر در محله توس که همان ابتدای صبح مشتری فراوانی داشت نیز سخنان همصنفان خود را تأیید میکند و میگوید: روزهای نخست به شدت با مردم درگیری داشتیم و در کنار شلوغی و معطلی مردم در نانوایی، باید برای هر مشتری توضیح میدادیم که چرا از کارتخوان دوم استفاده میکنیم. درک مردم متفاوت است. بعضیها دیر اعتماد میکنند. نان بربری در سامانه نانینو ۳هزار تومان بوده و با مصوبه جدید ۴۸۰ تومان افزایش قیمت داشته است. مشتری که برای یک عدد نان میآید، میتوانیم ۳ هزار تومان از نانینو بکشیم و ۴۸۰ تومان با کارتخوان. مردم به خاطر افزایش قیمت نان یا مشغلهای که دارند، ممکن است یک یا دو نان بخواهند. راهکار این عدد خُرد چیست؟ اگر به مشتری بگوییم نان بیشتر ببر، شاکی میشود. اگر از حق خودمان بگذریم، زیان میکنیم. گفته میشود نان به خاطر جبران هزینههای ما گران شده؛ اما این شیوه بیشتر مردم را به ما نانوایان بدبین کرد. شاید باورتان نشود، یک مشتری داشتیم که ما در کارتخوان برای دو نان، هزار تومان کشیده بودیم. چند روز بعد آمد با دعوا و سر و صدا ۴۰ تا تکتومانی از ما خواست. این حق مشتری است؛ اما با این حجم از مشتری و صفهای طولانی که ما در این منطقه داریم و نمیتوانند نان آزادپز بخرند، راهحل چیست؟ مردم هم پول خرد ندارند که بتوانند این عددها را جابهجا کنند و اگر بخواهند کارت به کارت کنند، کارمزد تراکنش از خرید یک یا دو نان هم بیشتر میشود. اینها مشکلات تصمیمگیریهای یکشبه است که گریبان ما را میگیرد.
پس از شنیدن مشکلات نانوایان به سراغ مسئولان مختلف رفتیم اما هر کدام دیگری را برای پاسخگویی معرفی کردند و در نهایت آن چه از متولیان حوزه اقتصادی شهرستان حاصل نشد پاسخگویی بود.
سخن آخر...
افزایش قیمت نان در مشهد و اجرای کارتخوان دوم، هر چند با هدف جبران هزینههای نانوایان و حمایت از تولیدکننده انجام شد؛ اما به دلیل تصمیمگیری استانی بدون هماهنگی با مصوبات ملی و نبود زیرساختهای اجرایی، مشکلات تازهای برای نانوایان و مردم ایجاد کرد. نانوایان افزون بر فشار مالی ناشی از افزایش هزینههای مواد اولیه و نیروی کار، با پیچیدگیهای سامانه نانینو و مشکلات تراکنشهای خرد مواجه شدهاند و مجبورند زمان و انرژی زیادی برای توضیح به مشتریان صرف کنند و از طرف دیگر، مردم از سردرگمی و نبود شفافیت در دریافت علت افزایش قیمت نان گلایهمندند و با آزادپز شدن نانواییهای بیشتر، قشر کمدرآمد جامعه در معرض محدودیت دسترسی به نان یارانهای قرار میگیرند. تجربه میدانی نشان میدهد تصمیمهای یکجانبه و بدون مطالعه کارشناسی، نه تنها هدف حمایت از نانوایان را محقق نکرد؛ بلکه بار روانی به ویژه برای نانوایان به همراه داشت و به نظر میرسد پیگیری درخواست افزایش قیمت از طریق سامانه نانینو؛ آن هم تنها برای خراسان رضوی مدلی بهتر برای افزایش قیمت به خاطر تأمین ۱۵ درصدی یارانه دولتی بوده که از حدود خرداد ماه به نانوایان پرداخت نشده است.
نظر شما