تهران دیروز میزبان نشستی ویژه در مورد افغانستان و مسائل آن بود. در این نشست نمایندگان ویژه همسایگان افغانستان یعنی چین، پاکستان، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان و به همراه آن‌ها نماینده روسیه حضور داشتند. از ایران هم علاوه بر آقای عراقچی، وزیر خارجه که سخنران افتتاحیه اجلاس بود، مدیرکل بخش آسیای جنوبی وزارت خارجه و همچنین سفیر ایران در کابل به نمایندگی از ایران حضور داشتند. در این میان نکته مهم غیبت نمایندگان طالبان در این نشست بود که با وجود دعوت رسمی، از مشارکت در نشست امتناع کردند. بر این اساس دو موضوع مهم و قابل تأمل در ارتباط با برگزاری این نشست وجود دارد؛ نخست‌ اینکه هدف تهران از برگزاری اجلاس همسایگان افغانستان و روسیه چه بوده است؟ و دوم آنکه چرا طالبان از حضور در نشست امتناع کرده‌اند؟
در ارتباط با پرسش اول با توجه به متن اظهارات وزیر خارجه و مدیر کل بخش آسیای جنوبی وزارت خارجه در نشست و همچنین پاسخ سخنگوی وزارت خارجه به پرسش خبرنگاران، تهران دو انگیزه مهم را در برگزاری این نشست دنبال کرده است؛ در وهله نخست برگزاری چنین نشستی در تهران می‌تواند نشان‌دهنده عزم ایران در ایجاد یک چارچوب هماهنگ و پایدار از همکاری‌های منطقه‌ای در حوزه افغانستان باشد. این نکته‌ای است که در سخنرانی آقای عراقچی به صراحت اشاره شد؛ ایجاد «سازوکار منظم گفت‌وگو» میان کشورهای همسایه ضرورتی راهبردی است که می‌تواند در روند ادغام همه‌جانبه افغانستان در منطقه، حل چالش‌های مرتبط با حوزه افغانستان از طریق گفت‌وگوها و مذاکرات منطقه‌ای و در نهایت جلوگیری از مداخلات فرامنطقه‌ای مؤثر واقع شود. در عین حال این نکته هم مورد تأکید قرار داشت که نشست تهران در چارچوب نشست‌های متداول همسایگان انجام می‌گیرد که پیش از این در قالب اجلاس وزیران خارجه کشورهای همسایه مسبوق به سابقه بوده است.
اما به نظر می‌رسد تلاش برای کاهش تنش‌های اخیر میان اسلام‌آباد و کابل از طریق ایجاد فضای تعامل و همکاری منطقه‌ای را باید دومین انگیزه تهران در برپایی نشست اخیر ارزیابی کرد. پیش از این وزیر خارجه از پیگیری تهران برای برپایی جلسه‌ای در این زمینه خبر داده بود. سخنگوی وزارت خارجه نیز در پاسخ به پرسش خبرنگاران تأکید کرد طبیعی است که چنین مسائلی از سوی کشورها مطرح شود. وی همچنین از رایزنی‎های ایران و کشورهای همسایه افغانستان و به طور خاص گفت‌وگو با کابل و اسلام‌آباد در این زمینه خبر داد. بنابراین ایجاد راهکار و یا سازوکار منطقه‌ای برای حل تنش‌های اخیر میان پاکستان و طالبان را می‌توان یکی از اهداف مهم برگزاری این نشست دانست.اما در ارتباط با عدم مشارکت طالبان در نشست تهران پاسخ شفافی از جانب کابل ارائه نشده است. معاون سخنگوی وزارت خارجه طالبان از ارتباط کابل با کشورهای منطقه از طریق دیگر سازمان‌ها و چارچوب‌های موجود و عدم احساس ضرورت برای مشارکت در چنین نشست‌هایی سخن می‌گوید و معاون مالی وزارت خارجه طالبان «دلایل معقول» را دلیل عدم حضور در تهران عنوان می‌کند. اما آنچه در ارزیابی از واکنش طالبان می‌توان گفت این است که با توجه به نشست اخیر علما در کابل و نتایج آن، طالبان دیگر احساس نمی‌کنند که به میانجی‌گری از سوی کشوری طرف سوم و یا سازوکار منطقه‌ای برای حل تنش میان افغانستان و پاکستان نیازی باشد. ممکن است طالبان به این باور رسیده‌ باشند که تمام اقدام‌های لازم را انجام داده‌اند و حضور در نشست‌هایی مانند تهران، جز محکومیت و یا قرار دادن آن‌ها در موضع ضعف در مقابل پاکستان، نتیجه دیگری نخواهد داشت. علاوه بر این از نظر طالبان دیگر به افغانستان نباید به عنوان مسئله‌ و چالشی برای منطقه نگاه شود؛ چرا که ثبات داخلی برقرار شده و حاکمیت جدید کابل روابط خوبی با کشورهای همسایه برقرار کرده‌ است. این در شرایطی است که با توجه به روند حکومت‌داری طالبان، ثبات و پایداری این مدل حاکمیت همچنان برای کشورهای همسایه و منطقه دغدغه‌ای جدی باقی مانده است.