سیدعلیرضا گنجه در نشست مبانی درمان‌شناختی سوء مصرف موادمخدر با عنوان «رهایی از چرخه اعتیاد با رویکرد شناختی ـ رفتاری» با بیان اینکه بحث اعتیاد در تمام مراحل آن اعم از شروع تا درمان، به فکر و ذهن افراد برمی‌گردد و باید ذهن و فکر گرفتاران به این بلیه اصلاح شود، اظهار کرد: در بحث اعتیاد فرد با یک فعالیت ویرانگر در طول عمرش درگیر می‌شود و ناتوانی در ترک با وجود تلاش‌های مکرر به وقوع می‌پیوندد.

این روانشناس افزود: فرد وابسته به مواد با علم به عواقب مرگبار، آن را مدام تکرار می‌کند و با مجموعه‌ای از احساسات از جمله شرم، گناه، دوگانگی، ترس، شک، درماندگی، سرخوردگی و تنهایی مواجه است.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: ما یک سیستم پاداش در مغز داریم که این سیستم پاداش در مغز افراد مصرف‌کننده موادمخدر بسیار فعال‌تر است یعنی ساختار ژنتیکی فرد را جذب می‌کند تا بیشتر به سمت اعتیاد سوق پیدا کند.

گنجه یادآور شد: احساسات مذکور باعث می‌شود ترک افراد درگیر اعتیاد سخت‌تر شود. افزایش کنترل بر افکار، احساسات و رفتارها، تأکید بر آموزش، ایجاد یا ترمیم روابط نزدیک، یافتن شغل پایدار و معنادارا و بازپس‌گیری اختیار زندگی، از جمله دستاوردهای درمان‌های شناختی ـ رفتاری (CBT) است.

وی با بیان اینکه افکار افراد منجر به احساسات و احساسات نیز منتج به رفتارها می‌شوند، گفت: این رابطه به صورت مثلث‌وار است و هر کدام می‌تواند بر دیگری اثرگذار باشد و در بحث درمان شناختی ـ رفتاری با این سه‌گانه روبه‌رو هستیم یعنی می‌تواند بر افکار، احساسات و رفتارها کنترل داشته باشد.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: یکی از عوامل مصرف مواد این است که افراد مصرف‌کننده تکانشی و به صورت ناگهانی عمل می‌کنند، یعنی سریعاً اقدام به تصمیم‌گیری نادرست می‌کنند و ما درصددیم این نکات را در درمان شناختی ـ رفتاری به این افراد آموزش دهیم. در این درمان به فرد معتاد می‌گوییم کنترل افکار در دست خود او است و اگر بتواند افکارش را کنترل کند می‌تواند رفتارهایش را نیز کنترل کند البته متأسفانه از درمان شناختی ـ رفتاری در درمان اعتیاد زیاد استفاده نمی‌شود البته در گروه‌های NA این اتفاق روی می‌دهد و به دنبال اصلاح افکار افراد مبتلا به این بلیه هستند.

گنجه با اشاره به یافته‌های جدید و تحولات درمان اعتیاد، گفت: افراد معتاد یک گروه یکسان نیستند و هر کدام نیازهای منحصر به فردی دارد؛ در بهبودی این افراد نیز باید شخصی‌سازی انجام شود و بهبودی برای هر فرد تعریف متفاوتی دارد.

این روان‌شناس افزود: درمان، فقط ترک ماده نیست بلکه شامل تقویت مهارت‌های درون‌فردی و بین‌فردی است البته اساس روان‌شناختی و فیزیولوژیکی اعتیاد در انواع مختلف آن مشترک است.

وی با تأکید بر اینکه تعریف اعتیاد فقط وابستگی شیمیایی به مواد و داروها نیست و اعتیاد رفتاری هم وجود دارد، خاطرنشان کرد: در بحث اعتیاد نقاط مشترکی وجود دارد به طور مثال همانگونه که مدار پاداش برای یک فرد معتاد در مغز فعال می‌شود، برای فردی که از ورزش یا به نوشیدن چای لذت می‌برد، فعال می‌شود به نوعی می‌توان گفت همه دچار اعتیاد هستیم، اعتیاد یا رفتاری است یا وابستگی به ماده خاص شیمیایی یا ماده‌مخدر و …

این مدرس دانشگاه تأکید کرد: مفهوم اعتیاد در هر نقطه اجتماعی با نقطه اجتماعی دیگر و یک خانواده و با خانواده دیگر متفاوت است. در درمان اعتیاد باید به این موارد توجه کنیم. در درمان اعتیاد باید پیش‌زمینه‌های دور شامل ژنتیک و تجربیات، پیش‌زمینه‌های نزدیک (موقعیت و هیجانات)، پیامدهای یکسان شامل تحمل، محرومیت، عود و انگ را درنظر بگیریم.