برف، آرام و بیصدا خودش را به گنبد و گلدستهها رساند. دانههای سفید، شبانه روی سنگفرش صحنها نشستند و حرم مطهر امام رضا(ع) را در نخستین برف سال ۱۴۰۴ به جامهای سپید آراستند؛ برفی که برای زائران، نوید رحمت بود و برای خادمان، آغاز خدمتی بیوقفه. هنوز صدای اذان صبح در فضای صحنها میپیچید که حرکت آغاز شد؛ حرکتی هماهنگ، برنامهریزیشده و پرشور تا زیارت در دل زمستان، بیدغدغه ادامه پیدا کند. بارش برف اخیر که حدود ۲۴ساعت به طول انجامید، از روز جمعه آغاز شد و تا ظهر شنبه ادامه داشت؛ بارشی سنگین که در برخی نقاط به بیش از ۲۰ سانتیمتر رسید. اما حرم مطهر پیش از آنکه سپیدی برف به مانعی برای تردد زائران تبدیل شود، وارد مدار خدمت شد.
آمادهباش از پاییز تا لحظه نخست برف
مدیریت این بارش تصمیمی لحظهای نبود. از اوایل پاییز، ستاد برفروبی در حوزه معاونت خدمات زائرین حرم مطهر رضوی تشکیل شد و تمامی بخشها، از خدمات و عمران تا فنی و فوریتهای پزشکی در آن تقسیم وظایف شدند. پیشبینیهای هواشناسی بهصورت روزانه و مستمر از طریق ارتباط مستقیم با اداره کل هواشناسی خراسان رضوی رصد و اطلاعات دریافتی، بلافاصله در حرم مطهر ابلاغ میشود. به همین دلیل، همزمان با آغاز بارش، تمامی بخشها در وضعیت آمادهباش کامل قرار داشتند و عملیات بدون وقفه آغاز شد.
با آغاز بارش، خدام و خدمتگزاران بارگاه منور رضوی در صحنهای آزادی، انقلاب اسلامی، قدس و مسجد گوهرشاد، نخستین گروههایی بودند که وارد میدان شدند. پاروها به دست گرفته شد و برفروبی دستی، پیش از ورود ماشینآلات آغاز شد تا مسیرهای اصلی تردد زائران باز بماند. در کنار خدام رسمی، خادمیاران جهادی، نیروهای خدمات حوزه حرم مطهر، نیروهای خدمات نظافت صحنها که بهصورت دو شیفت فعالیت میکردند، خادمیاران صندلیچرخدار و نیروهای جهادی نیز حضوری فعال داشتند. همچنین موکبهایی که در چایخانههای حرم مطهر خدمت میکردند، بیتفاوت از کنار صحنه عبور نکردند؛ چهار چایخانه فعال، بخشی از نیروهای خود را به عملیات برفروبی اختصاص دادند و جمعیتی قابل توجه از خادمان و داوطلبان، همزمان با خدمترسانی، به پاکسازی صحنها کمک کردند.
وقتی ذوق خدمت، برف را سبکتر کرد
از حدود ساعت ۸ صبح روز جمعه، ماشینآلات برفروبی نیز به عملیات اضافه شدند. در صحنهای مرکزی، برفها تا پیش از ظهر بهطور کامل جمعآوری شد و صحنهای پیرامونی نیز تا زمان نماز مغرب و عشا پاکسازی شدند. شبهنگام نیز نیروها، مبادی ورودی بیرون از حرم مطهر را برفروبی کردند تا زائران در ساعات مختلف شبانهروز با مشکلی مواجه نشوند. در این مرحله، نقش سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر برجسته بود؛ همکارانی که با استفاده از ماشینآلات سنگین، کامیونها، خاورها و نیسانها، عملیات انتقال برف را انجام دادند. در کنار آنها، نیروهای اداره خدمات فنی نیز با ماشینهای مکانیزه، بابکتها و تراکتورها، برفروبی صحنها را با دقت و سرعت ادامه دادند؛ تلاشی هماهنگ که نتیجهاش بازگشایی کامل مسیرهای زیارتی در کمترین زمان ممکن بود.
اما شاید یکی از زیباترین صحنههای این برفروبی، جایی رقم خورد که مردم وارد میدان شدند. در گوشه و کنار صحنها، زائران و جوانان مردمی، بیهیچ دعوت رسمی، پارو به دست گرفتند و دوشادوش خادمان ایستادند. لبخندها زیر دانههای برف برق میزد؛ ذوق و شوقی که از خوشحالی نزول این رحمت الهی و از اینکه میتوانند سهمی کوچک در خدمت به حرم مطهر داشته باشند، جان میگرفت. برای بسیاری، این کمک کردن فرصتی برای نزدیکتر شدن و لمس خدمت در صحنهای امام رضا(ع) بود. نشاطی که برف با خودش آورده بود، در همین همراهیها معنا پیدا میکرد. نشاطی آرام، صمیمی و جمعی که صحنها را گرمتر از همیشه نشان میداد.
روایت برف به زبان آمار
در کنار تلاشهای میدانی، آمارها تصویری روشن از گستردگی نخستین عملیات برفروبی سال ۱۴۰۴ در حرم مطهر رضوی ارائه میدهد. بر اساس گزارش ثبتشده در تاریخ ۲۹ آذر ۱۴۰۴، انواع مختلفی از ماشینآلات سازمانی و افتخاری در این عملیات مشارکت داشتند. در بخش کامیونها، سه دستگاه کامیون تک سازمانی با انجام ۱۲۲ سرویس، حدود هزارو۲۲۰ مترمکعب برف را از سطح صحنها جمعآوری و منتقل کردند. همچنین سه دستگاه کامیون افتخاری با ۹۶سرویس، حدود ۹۶۰مترمکعب برف را جابهجا کردند. در رده خودروهای سبکتر، ۲۲ دستگاه نیسان سازمانی با حدود ۷۰۰سرویس، به جمعآوری و انتقال رقمی نزدیک به ۲هزار مترمکعب برف پرداختند. علاوه بر این، چهار دستگاه خاور سازمانی نیز با ۱۳۲ سرویس، حدود ۷۹۲ مترمکعب برف را از سطح صحنها و حریم حرم مطهر خارج کردند.
۴۸ دستگاه در یک عملیات هماهنگ
نگاهی به ترکیب ماشینآلات فعال، ابعاد این عملیات را روشنتر میکند. در بخش سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر، ۶ دستگاه کامیون، ۲۲ دستگاه نیسان، چهار دستگاه خاور، سه دستگاه لودر و دو دستگاه مینیلودر در عملیات برفروبی مشارکت داشتند. همزمان، اداره خدمات فنی نیز با بهکارگیری هشت دستگاه مینیلودر و سه دستگاه تراکتور در پاکسازی صحنها و مسیرهای تردد نقشآفرینی کرد. به این ترتیب، در مجموع ۴۸ دستگاه ماشینآلات مختلف در نخستین برفروبی سال ۱۴۰۴ حرم مطهر رضوی همکاری داشتند. حاصل این هماهنگی، انجام حدود هزار سرویس برفروبی و جمعآوری نزدیک به ۵هزار مترمکعب برف از سطح صحنها و حریم حرم مطهر بود؛ برفی که بهصورت مرحلهبهمرحله به خارج از محدوده حرم مطهر منتقل شد.
مسیرهای امن زیارت
در کنار عملیات سنگین برفروبی، ایمنسازی مسیرهای تردد زائران از اولویتهای اصلی ستاد برفروبی بود. در حال حاضر، بیش از ۳۰هزار مترمربع کفپوش در صحنهای حرم مطهر مورد استفاده قرار میگیرد؛ کفپوشهایی که پیش از آغاز بارش برف، بهصورت یکبانده، دوبانده و سهبانده در مسیرهای اصلی پهن میشوند تا زائران بتوانند در شرایط بارندگی و یخبندان با اطمینان خاطر تردد کنند. در جریان بارش اخیر که در برخی نقاط بیش از ۲۰سانتیمتر برف به همراه داشت، نیروهای خدماتی بهصورت مستمر مسئولیت نگهداری این کفپوشها را بر عهده داشتند. پارو کردن برف از روی کفپوشها، استفاده از نمک گرانول، آبنمک و مواد ضدیخ بخشی از اقداماتی بود که سبب شد مسیرها تا حد امکان عاری از لغزندگی باقی بماند و زیارت، بیوقفه ادامه پیدا کند.
اما اقدامات حرم مطهر تنها به جمعآوری برف محدود نشد. همزمان با آغاز بارش، بخش فوریتهای پزشکی نیز بهصورت کامل در حالت آمادهباش قرار گرفت؛ بخشی که نقش آن در چنین شرایطی کمتر دیده میشود اما حیاتی است. برای پیشگیری از حوادث احتمالی، تیمهای فوریتهای پزشکی در نقاط مختلف مستقر بودند تا در صورت بروز هرگونه زمینخوردگی یا مشکل جسمی، زائران را در کوتاهترین زمان ممکن به دارالشفای حرم مطهر منتقل کنند. این پیشبینی، بخشی از همان برنامهریزیهای دقیق ستاد برفروبی است که تلاش میکند حتی در شرایط سخت جوی، آرامش و امنیت زائران حفظ شود.
برفی که راهی باغات آستان قدس شد
با توقف بارش و پایان عملیات اصلی، مرحله پایانی کار آغاز شد؛ دپو موقت برفها و انتقال تدریجی آنها به خارج از حرم مطهر. برفهای جمعآوریشده، پس از خروج از محدوده صحنها و حریم حرم مطهر، به باغات آستان قدس رضوی در حاشیه شهر مشهد منتقل شد تا علاوه بر حفظ منابع آبی و استفاده بهینه از بارش رحمت الهی برای آبیاری درختان، چرخه خدمت بدون ایجاد مزاحمت برای تردد شهری تکمیل و همچنین از این مائده آسمانی به نحو احسن برای سیراب کردن خاک تشنه بهرهبرداری شود. نخستین برفروبی سال ۱۴۰۴ در حرم مطهر رضوی، بار دیگر نشان داد این مجموعه، پیش از آنکه با بحران روبهرو شود، برای آن آماده است؛ آمادگیای که حاصل برنامهریزی، همدلی، تجربه و مشارکت است. از خادمان و نیروهای تخصصی گرفته تا مردم و زائرانی که با ذوق و شوق، سهمی از این خدمت را بر عهده گرفتند. برف رفت، اما ردی از همدلی و نشاط در صحنها ماند؛ ردی که پاییز و زمستان را حتی در سردترین روزهایش، گرم و قابل تحمل میکند.
نظر شما