سوتی، بخشی از دنیای رسانه است. به اعتقاد برخی، اصلاً رسانهای که خبری اشتباه نزده، وجود ندارد! البته این به آن معنا نیست که رسانهها دروغگو و مهملباف هستند؛ نه. بخشی از فرایند به ماهیت کار خبر بازمیگردد. در تعریف ارزشهای خبری یکی از اولویتها «تازگی» است. بر این اساس هر خبرگزاری که زودتر به منبع رویداد دسترسی داشته و آن را بازتاب دهد، در رقابت سربلند و پیشتاز است. همچنین در کنار سرعت یکی از فاکتورهای مهم در طبقهبندی کار، انعکاس درست اخبار و تحلیلهاست؛ چراکه اگر رسانهها ولو از نوع معتبر آن به طور مرتب به انتشار اخبار دروغ، جهتدار و یا نادرست اقدام کنند به مرور مخاطب خود را از دست داده و از میدان رقابتهای شدید رسانهای عصر هوش مصنوعی عقب افتاده و حذف میشوند.
در این میان در بسیاری از کشورها رسانههای دولتی که از بودجه عمومی تغذیه میشوند، وظیفه، کارکرد و رسالت بسیار مهمتری دارند و آن هم ضرورت انتقال اخبار به شیوه درست و مستدل به عموم شهروندان در مسیر منافع همگانی است. در ایران صدا و سیما به عنوان رسانه ملی در چنین جایگاهی قرار دارد و لازم است متناسب با این موقعیت خطیر و حساس دست به تولید محتوا بزند، اما متأسفانه این روزها به درستی انتقادهای بسیاری از نوع عملکرد این نهاد در انتشار اخبار وجود داشته و دارد. علت در سوتیهای عجیب و غریبی است که شاید در ابتداییترین رسانهها هم از آن خبری نیست، ولی در رسانه ملی ما هست. به طور نمونه صبح روز گذشته در شرایطی خبر حمله مسلحانه به دادگستری زاهدان به نقل از خبرگزاری صدا و سیما به موج رسانهای تبدیل شده و در فضای مجازی میچرخید که در ادامه همین منبع این گونه آن را رد کرد: «شرایط در زاهدان عادی است، خبر منتشر شده درباره حمله به دادگستری زاهدان مربوط به مرداد ماه است». این اتفاق در فضایی بود که تنها ۲۴ساعت پیش از آن همین منبع باز هم منشأ یک رویداد حاشیهای دیگر در کشور شد. موضوع از این قرار بود که پس از انتشار تصاویر گسترده از مانور موشکی ایران که بسیاری از خبرگزاریها هم به بازتاب آن پرداختند، صدا و سیما مدعی شد هیچ رزمایشی انجام نگرفته و رد سفید در آسمان خط گذر هواپیما در ارتفاع بالاست! تکذیبیه خندهدار صدا و سیما در حالی بود که چندی پیش پیمان جبلی در دانشگاه شهید بهشتی درباره این دست حواشی سازمان تحت امرش که انتقادهای بسیاری را برانگیخت، گفت: «سقوط جنگنده اِف-۳۵ به اعتبار ما لطمه زد... مقامی رسمی به ما گفت این اتفاق رخ داده بود و ما آن را بازتاب دادیم، اما مشخص شد اطلاعات موثق نبوده است...».
رئیس رسانه ملی همچنین اعتراف کرد: «در حوادث ۱۴۰۱ روایت اول را از دست دادیم، زیرا دادههای اساسی در اختیار ما قرار نگرفت... رسانه نباید اعتبار خود را وابسته به دستگاههای دیگر کند، اما وقتی اطلاعات حیاتی در اختیار نهادهای دیگر است، ناچاریم در آن چارچوب اطلاعرسانی کنیم».
اذعان رئیس سازمان صدا و سیما به برخی اشتباهات رخ داده از سوی این سازمان عریض و طویل در نحوه انعکاس اخبار در جای خود جالب و قابل تحسین است. با این حال مسئله مهم اصلاح رویه غلط جاری است که در گام نخست اعتماد عمومی را هدف گرفته است. انتشار خبر اشتباه در شرایط جنگی و تأکید بر اهمیت مسئله تازگی و دسترسی محدود به منابع شاید قابل توجیه باشد، اما سلسله اشتباهات ادامهدار در موقعیت کنونی قابل توجیه نبوده و پرسشبرانگیز است.
در دنیایی که رقابت میان رسانهها اوج گرفته و هر سوتی اعتبار یک رسانه را مخدوش میکند، چنین روندی نتیجهای جز ذبح اعتماد به رسانه ملی را در پی نخواهد داشت، از این رو ساختمان شیشهای برای حفظ مرجعیت رسانهای خود باید دست به ابتکاراتی بزند. نخستین گام در تغییر ریل و مسیر صدا و سیما، باور به این مسئله است که این روزها دیگر مانند گذشته نیست که مردم برای رصد اخبار تنها به رسانه ملی متکی باشند بلکه اکنون در کنار همه منابع رسمی و غیررسمی، گوشی هر شهروند یک رسانه است. اگرچه سرعت انتشار اخبار بسیار مهم است ولی از رسانه ملی انتظار است استحکام خبر را قربانی سرعت نکرده و مانند رسانههای زرد که تنها در پی مخاطب هستند عمل نکند؛ چرا که ادامه بیدرایتیها، بازی با اعتماد جامعه است. چنین اتفاقات ناشیانهای ضمن مرجعیتزدایی از رسانه ملی، میدان را در جنگ روایتها به بیگانگان واگذار کرده و فرصت تحلیل دقیق قدرت میدانی را از افکار عمومی سلب خواهد کرد.
خبرنگار: هدایت جاوید
نظر شما