مخالفان و بدبینها که هیچ، حتی موافقان و طرفداران پروپاقرص هوش مصنوعی هم تصور نمیکردند پای این فناوری به حوزه دین و اعتقادات بشری باز شود! خلاصه اینکه تقریباً هیچ عرصهای از زندگی امروزی بشر نیست که فناوری نوظهور در آن سرک نکشیده باشد. روز گذشته خبرگزاریها نوشتند: «در کریسمس امسال، چندین شبیهساز هوش مصنوعی از عیسی مسیح(ع)، در ایام تعطیلات به کاربران مشاوره مذهبی میدهند یا نقش همدم و همراه را ایفا میکنند!».
صدای خدا!
هرچند ظاهر این ابداع، خداپسندانه و انسانی به نظر میرسد و هدفش هم دادن مشاوره و آرامش اعتقادی و روانی به مسیحیان است اما واقعیت این است که کارشناسان در غرب بابت این حضور هوش مصنوعی در حوزه اعتقادات مردم، بهشدت نگراناند. گذشته از مقوله جایز یا جایز نبودن تجسمبخشی به پیامبران و به تصویر کشیدن آنان که در میان مسیحیان اصلاً مورد بحث نیست، نگرانی اصلی درباره محتوای این مشاوره دادنها و ورود به حوزه باورها و اعتقادات مردمی و چه بسا دستکاری و تغییر دادن آنهاست.
گروهی از کارشناسان در گفتوگو با «یورونیوز» افزایش «عیسی»های تولیدشده با هوش مصنوعی را بسیار نگرانکننده دانستهاند. آنها معتقدند پیدایش عیسای مجازی و نحوه کاربرد آن پرسشهای نگرانکنندهای را درباره اصالت، جانبداری محتوایی و اینکه چه کسی حق شکلدادن به باور و سنتهای دینی را دارد، مطرح میکند. این پرسشها بهویژه در دورهای مانند کریسمس اهمیت بیشتری پیدا میکند؛ چراکه افراد ممکن است در این ایام از نظر عاطفی آسیبپذیرتر باشند و بیش از همیشه در جستوجوی پاسخ بگردند.میدانید که به باور کاتولیکها، عیسی(ع) پسر خداست. از این دیدگاه او در زمین و در قالب انسان متولد شد و آموزههایش که در کتاب مقدس ثبت شدهاند، شالوده عمل دینی کاتولیکها را تشکیل میدهند. در یک سال گذشته، چندین پلتفرم جدید عیسای هوش مصنوعی راهاندازی شدهاند که به کاربران امکان میدهند با پسر خدا و همچنین دیگر شخصیتهای مذهبی و تاریخی گفتوگو کنند.
بر همین اساس خیلی از این پلتفرمها، ازجمله باتهایی که توسط شرکتهایی مانند Talkie.AI، Character.AI و Text With Jesus ساخته شدهاند، ادعا میکنند صدای رسمی خدا را ارائه میدهند! البته در غرب، تجسم و تصویرسازی از پیامبر مجاز و پدیده تازهای هم نیست و به جز فیلمهای سینمایی از حدود ۲۵ سال پیش بازسازی هویت اینترنتی برای این پیامبر خدا انجام شده است.
«هایدی کمپبل» استاد ارتباطات و مطالعات دینی در دانشگاه «تگزاس ای اَند اِم» میگوید: جانبخشیدن به هویت آنلاین عیسی پدیده تازهای نیست و از سال ۲۰۰۰ و با ایجاد نخستین حسابهای کاربری در فیسبوک آغاز شده بود.
این کارشناس خاطرنشان میکند: «تفاوت نسخههای امروزی در این است که مدلهای هوش مصنوعی حالا به شکلی کاملاً واقعی «شخصیت» عیسی(ع) را به خود میگیرند و جوری با کاربران تعامل میکنند که پیشتر امکانپذیر نبود».
برنامههای کاربردی مبتنی بر هوش مصنوعی که خدمات «پیامبرآنلاین» را ارائه میدهند به شکلهای مختلف دیده میشوند. در یک نمونه از آنها نحوه کار جوری است که شما انگار دارید به دوستتان پیام میدهید و او پاسخ میدهد و حسی واقعیتر و با صمیمیت بیشتر به شما دست میدهد. در مرورگر وب Jesus.AI، چتبات به شکلی کوتاه و خشک به پرسشهایی درباره تولدش و یا درباره کریسمس با جملات کلی درباره خدا، محبت و نجات، برگرفته از انجیل پاسخ میدهد، در حالی که در پسزمینه یک موسیقی آسمانی هم پخش میشود.عیسای هوشمصنوعی Talkie.AI، به کاربران یادآوری میکند: «کریسمس فرصتی مهم است تا انسانها درباره پیام محبت و بخششی که من به جهان آوردم، تأمل کنند».
مشاهدهها نشان میدهد محبوبترین عیسای دیجیتال در سایتِ همراهِ پرطرفدار Character.AI مشغول به ارائه خدمت است و تا امروز بیش از ۱۳ میلیون گفتوگو انجام داده است! هایدی کمپل میگوید: در تعطیلاتی مثل کریسمس ممکن است مردم برای پاسخ به پرسشهایی درباره چگونگی برگزاری آیینهای مذهبی به چتباتها تکیه کنند یا از چتباتها برای روایت داستان کریسمس و چرایی جشن گرفتن آن کمک بگیرند که این مسئلهای طبیعی است؛ چون بالاخره هوشمصنوعی در حال حاضر نقش دستیاری را دارد که اطلاعاتمان را درباره یک موضوع و ماجرای دینی و مذهبی تکمیل میکند. اما این مسئله میتواند به صورت بالقوه برای جوانان یا کسانی که تجربهای از فناوری ندارند و بدون مقدمه و اطلاعات قبلی از عیسیهای هوشمصنوعی برای پاسخ به پرسشهای جدی و اساسی درباره دین و مذهب و... استفاده میکنند خطرناک باشد؛ چون نمیتوانند ادعاهای مطرحشده را ارزیابی کنند». «فیضا واسودیوا» پژوهشگر دانشگاه هلسینکی هم به تفاوتهای میان محتوا و اطلاعاتی که پیامبران دیجیتال ممکن است ارائه دهند اشاره کرده و میگوید: «چتباتهای عیسی ممکن است از نقلقولهای واقعی انجیل یا تفاسیر مربوط به متن برای ساختن پاسخهایشان استفاده کنند اما هریک از مدلهایی که همه ما با آنها آشنا هستیم، مانند ChatGPT، سوگیریهای مخصوص به خودشان را هم دارند و این نگاه و بیان جانبدارانه را با پاسخ های هدفمند به مخاطب منتقل میکنند».
پیامبرت را آزمایش کن!
کارشناسان چتجیپیتیِ شرکت آمریکایی اوپنایآی را مثال میزنند که ممکن است نتواند به پرسشها درباره ادیان غیرغربی بهدرستی پاسخ دهد یا با کلیشهها و تبعیض پاسخ بدهد. وقتی نوبت به DeepSeek میرسد با وضعیت مشابهی روبهرو میشویم و چون این هوش مصنوعی براساس مجموعهدادههای چینی آموزش دیده است بنابراین پیامبر دیجیتالش نمیتواند پاسخ درستی به پرسشها درباره اعتقادات کاتولیکها بدهد.این یعنی چند شرکت معدودِ فناوری هستند که تعیین میکنند مثلاً مسیحیها درباره ایمان و اعتقادات مذهبیشان چگونه فکر کنند و تصمیم بگیرند.
«واسودیوا» در این باره میگوید: «کسی که دادههای آموزشی را برای هوش مصنوعی گزینش میکند در عمل سنتهای دینی را هم گزینش میکند». «هایدی کمپل» درنهایت به این نکته اشاره میکند که اگر دنبال یک چتباتِ عیسیگونه هستیم که ایمنتر و کممسئلهتر باشد باید دنبال نسخه و نمونهای باشیم که فقط از اطلاعات انجیل تغذیه کند و محتوایش در صورت نیاز، کنترل یا بهروزرسانی میشود.با توجه به وفور عیسیهای مجازی، کارشناسان و محققان غربی توصیه میکنند کاربران در ایام کریسمس از عیسای هوشمصنوعی استفاده نکنند یا دستکم بهصورت محدود و با اطلاعات قبلی استفاده کنند.
آنها تأکید میکنند: «وقتتان را با خانواده و دوستانتان بگذرانید... اما اگر مجبورید از آن استفاده کنید، با آگاهی و احتیاط استفاده کنید، یعنی بدانید که خطراتی وجود دارد و هوش مصنوعی را بهعنوان ابزاری بهکار بگیرید که میتواند در کاری به شما کمک کند نه اینکه بیش از حد به آن تکیه کرده و آن را هدایتکننده نهایی خودتان به حساب بیاورید».
«هایدی کمپل» پیشنهاد میکند اگر کسی همچنان میخواهد از چتبات استفاده کند به این فکر کند که چه کسی این سرویس را ساخته و با چه هدفی؟ اگر قرار است این اپلیکیشنها برای تأمل یا مشاوره مذهبی استفاده شوند، پیش از صمیمیشدن با آن، مدل را با پرسشهایی خاص بسنجید تا دستتان بیاید که واقعاً این نسخه هوش مصنوعی قابلیت دادن مشاوره معنوی، دینی و اعتقادی را دارد؟
نظر شما