حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی خیاط، مدیر حوزه علمیه خراسان، در مراسم اختتامیه کنگره بزرگداشت پنجاهمین سال رحلت آیت‌الله‌العظمی سید محمدهادی میلانی که عصر امروز چهارم دی‌ماه ۱۴۰۴ با حضور تولیت آستان قدس رضوی در تالار شیخ طوسی مرکز پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، به تبیین ابعاد فکری و تاریخی مکتب فقهی آیت‌الله میلانی پرداخت.

هجرتی فراتر از جابه‌جایی جغرافیایی

وی با اشاره به پیشینه هزارساله فقاهت در خراسان اظهار کرد: حضور آیت‌الله میلانی در دهه ۳۰ شمسی، صرفاً یک جابه‌جایی جغرافیایی نبود، بلکه تصمیمی راهبردی و تمدن‌ساز بود که به رکود نسبی حوزه مشهد پایان داد.

وی افزود: ایشان با انتقال سنت ریشه‌دار فقاهت نجف، تأکید بر اصول عمیق و استقلال حوزه از قدرت‌های سیاسی، فضایی را فراهم کرد که در آن فقه نه یک دانش انتزاعی، بلکه دانشی هدایتگر برای جامعه در برابر استبداد و انحرافات بود.

مکتب میلانی؛ پیوند فقاهت و سیاست

حجت‌الاسلام‌والمسلمین خیاط، با اشاره به تأثیر مکتب میلانی بر نسل‌های پس از خود گفت: یکی از ویژگی‌های کمتر تحلیل‌شده مکتب آیت‌الله میلانی، پرورش شخصیت‌های جریان‌ساز و تاریخ‌ساز است. رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در حساس‌ترین دوران شکل‌گیری شخصیت علمی و انقلابی خود از محضر این عالم بهره بردند و آثار این مکتب در پیوند میان فقاهت و سیاست در اندیشه ایشان کاملاً مشهود است.

وی همچنین پیشگامی آیت‌الله میلانی در تأسیس نخستین هسته‌های حوزه علمیه خواهران را از نشانه‌های درک عمیق ایشان از نیازهای زمانه دانست و گفت: در دورانی که رژیم پهلوی تهاجم فرهنگی را علیه باورهای دینی سامان می‌داد، آیت‌الله میلانی با تربیت بانوان طلبه و اهتمام به گسترش آموزش دینی در میان زنان، گامی تمدن‌ساز و هوشمندانه برداشت.

مدیر حوزه علمیه خراسان در ادامه، با نگاهی تاریخی به جایگاه خراسان در تولید علم افزود: این منطقه از قرن دوم هجری با حضور بزرگانی، چون فضل‌بن‌شاذان و شیخ طوسی، همواره مهد معرفت و فقاهت بوده است؛ اما آیت‌الله میلانی در روزگار معاصر با نگاهی تحول‌گرا و مسئولانه، حوزه مشهد را از انزوا بیرون آورد و به نهادی اثرگذار در سرنوشت سیاسی و اجتماعی ملت تبدیل شد.

حجت‌الاسلام خیاط، در پایان با قدردانی از پیام روشنگر رهبر معظم انقلاب و حمایت‌های آستان قدس رضوی و مراجع عظام تقلید اظهار کرد: برگزاری این کنگره پس از نیم‌قرن از رحلت آن مرجع بزرگ، فرصتی برای بازشناسی سرمایه‌های عظیم فکری، اخلاقی و تربیتی مکتب آیت‌الله میلانی و استمرار آن در تربیت طلاب امروز حوزه علمیه خراسان است.