از این رو، نیاز به دانشنامه‌نگاری یکی از ملزومات علمی در هر جامعه‌ای است. این دانشنامه‌ها می‌تواند گستره وسیعی از اطلاعات را شامل شوند مانند دانشنامه دانش‌گستر، یا در یک رشته و موضوع خاص تمرکز می‌کنند مانند دانشنامه جهان اسلام و دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
البته نیاز به مدخل‌گزینی و مؤلف‌یابی از جمله سخت‌ترین مراحل دانشنامه‌نگاری است که باعث طولانی‌شدن روند نگارش می‌شود و دو آفت را در پی دارد: یکی کهنگی مطالب و دیگری مطول بودن آن. بنابراین در سال‌های اخیر رویکرد دانشنامه‌نگاری به موضوعات بسیار تخصصی محدود شده است تا در کمتر از یک دهه به سرانجام برسد، از جمله این موارد می‌توان به دانشنامه‌های سیزده و چهارده جلدی امام علی و امام حسین(ع) اشاره کرد که طی مدت زمان نسبتاً کمی به سرانجام رسیدند، همچنین تدوین دانشنامه فاطمی(س) نیز به پایان رسیده است و تا چندی دیگر در شش جلد زیر چاپ می‌رود.
«دانشنامه 10 جلدی امام رضا(ع)» نیز یکی دیگر از این دانشنامه‌های تخصصی با موضوعات محدود است که به همت بنیاد بین‌المللی فرهنگی هنری امام رضا(ع) و تحت اشراف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار است در کمتر از چهل ماه به سرانجام برسد و در 7500 صفحه رحلی به زیور طبع آراسته شود.
این دانشنامه فعالیت‌های زیربنایی را از دو سال پیش با مدیریت حجت‌الاسلام دکتر یعقوبعلی برجی آغاز کرده و نخستین جلد آن اکنون در آستانه انتشار قرار دارد.

این سؤال در ذهن مخاطبان وجود دارد که چرا روند نگارش دانشنامه چندان سریع نیست؟
باید به این نکته توجه کنید که طی دو سال اخیر مرحله مدخل‌یابی، ‌فیش‌برداری و مدخل‌گزینی که مهم‌ترین مرحله است،‌انجام شده و به قول معروف کار روی غلتک افتاده است و ما در این دو سال مراحل تهیه زیرساخت‌ها، ‌طراحی و تدوین شیوه‌نامه، تهیه بانک منابع و نسخ را پشت سر گذاشته‌ایم.
در واقع تدوین یک دانشنامه نیاز به فراهم آوردن زیرساخت‌های فنی و پژوهشی دارد. برای اطلاعتان عرض کنم که اکنون بیش از 20 هزار جلد نسخه خطی در بانک اطلاعات منابع جمع‌آوری کرده‌ایم،‌همچنین کتابخانه‌ای تخصصی درباره امام رضا(ع) با 2000 عنوان کتاب داریم و حدود 6000 سند به همراه منابع نیز روی سایت دانشنامه قرار داده‌ایم تا مورد استفاده مقاله‌نویسان قرار گیرد، ضمن اینکه بانک اطلاعاتی از یکهزار نویسنده جمع‌آوری کردیم که این بانک در حال تکمیل است.

دانشنامه امام رضا(ع) چند مدخل دارد؟
دانشنامه امام رضا(ع) در مجموع 2500 مدخل دارد که در سه بخش «اعلام و شخصیت‌ها»، «آثار و کتاب‌ها» و «مفاهیم» (شامل 4 گروه کلام، اخلاق و معنویات، فقه و حقوق و طبیعیات) منظم شده است. تاکنون که دو سال از فعالیت‌های علمی دانشنامه می‌گذرد، علاوه بر طراحی دانشنامه، مدخل‌یابی، مدخل‌گزینی و پی‌ریزی زیرساخت‌ها موفق به تألیف 300 مدخل شده‌ایم و به فضل خدا در دهه کرامت و قبل از میلاد امام علی‌بن موسی الرضا(ع) شاهد انتشار نخستین جلد از دانشنامه خواهیم بود.

اما اگر قرار باشد، هر جلد دانشنامه دو سال زمان ببرد، احتمالاً 2500 مدخل آن بیشتر از یک دهه زمان لازم باشد...
اینطور که می‌فرمایید نیست، چون بناست هر 250 مدخل در 750 صفحه‌دو ستونه با قطع رحلی چاپ شود، یعنی در مجموع دانشنامه امام رضا(ع)‌در 10 جلد چاپ می‌شود و پیش‌بینی کرده‌ایم در کمتر از سه سال شاهد انتشار کامل دانشنامه باشیم.
امیدواریم دو مجلد از این مجلدات تا پایان امسال منتشر شود.

کمی از روال تدوین دانشنامه امام رضا(ع) برایمان بگویید...
تدوین دانشنامه مطابق شیوه‌نامه دایره‌المعارف‌هاست و ضوابطی که مقاله‌نویس‌ها باید رعایت کنند، در آن قید شده است. در واقع 18 قاعده برای تدوین در نظر گرفته‌ایم که «مستند بودن، استفاده از منابع دست اول، رعایت امانتداری در نقل قول‌ها، جامعیت علمی و پرهیز از حاشیه‌روی و پیچیده‌نویسی» از جمله آن‌هاست.
هر مدخل باید دارای چینش و نظم منطقی در مقاله باشد و ضوابطی نظیر کوتاه‌نگاری، ‌ساده‌نویسی و رعایت اصول علمی نیز در آن رعایت شود تا دانشنامه، هم مقبول محققان باشد و هم عموم اهل دانش از آن بهره ببرند. می‌توانم بگویم تقریباً هر مقاله 1800 کلمه را شامل می‌شود، یعنی در خلاصه‌نویسی نهایت تأکید را داشته‌ایم و به همین دلیل از به کار بردن نقل‌قول‌های مستقیم ‌پرهیز می‌کنیم.

یک مقاله برای اینکه به استاندارد مورد نظر شما برسد، چه مراحلی را طی می‌کند؟
مقالات در 10 مرحله کنترل و اصلاح می‌شوند؛ در گام نخست، مدخل به نویسنده تخصیص پیدا می‌کند. پس از نگارش، مقاله به مسؤول بخش تحویل می‌شود.
مسؤولان هر بخش مقاله را به داوران مربوطه تحویل می‌دهند و پس از پذیرفته‌شدن، مقاله به ستاد علمی دانشنامه ارسال می‌شود. مقاله در این مرحله کنترل می‌شود و اگر دارای شأنیت بود، به داوری مجدد یا شورای علمی سپرده می‌شود.
در مرحله بعدی، مقاله برای اصلاح مجدد به نویسنده عودت می‌شود، سپس کنترل و ویراستاری شده و در گروه نظارت به سرپرستی دکتر احمد پاکت‌چی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کنترل می‌شود.
پس از طی یکی ـ دو مرحله دیگر،‌مقاله به ویرایش نهایی می‌رسد. کنترل نهایی توسط بنده به عنوان «مدیر علمی» انجام می‌گیرد که یک مرحله قبل از صفحه‌آرایی و یک مرحله پس از آن است.

اگر کسی مایل به همکاری با شما باشد، چه باید کند؟
سایتی به نشانی http://imamrezapedia.ir برای دانشنامه راه‌اندازی شده و نحوه همکاری آن بیان شده است. مؤلفان، پژوهشگران و علاقه‌مندان ابتدا باید در این سایت ثبت‌نام کنند و رزومه علمی خود را برای ما بفرستند؛ سپس یک مدخل به آن‌ها معرفی می‌شود و مقاله آن را می‌نویسند، اگر در شورای علمی و داوری پذیرفته شد، می‌توانند رسماً وارد همکاری شوند.

پس از پایان کار قصد دارید، نسخه‌های کم‌حجم یا نرم‌افزاری هم از آن ارایه دهید؟
بله، قطعاً از مخاطبان عمومی غافل نیستیم و برنامه‌ریزی کرده‌ایم، گزیده‌ای از دانشنامه را با رویکردی عمومی‌تر ویژه سطوح دانشجویی منتشر کنیم؛ ضمن اینکه چون مخاطبان دانشنامه امام رضا(ع)،‌فرهیختگان، پژوهشگران و متخصصان هستند، در کنار گزیده عمومی استخراج و انتشار گزیده‌های تخصصی با رویکردهای کلامی، فقهی و اخلاقی را نیز مورد نظر داریم.
برای انتشار متن دانشنامه در فضای مجازی یا تهیه نرم‌افزار نیز مشکلی از سوی ما وجود ندارد و در صورت تصویب هیأت امنا این امر محقق می‌شود.

از آنجایی که مسلمانان بویژه شیعیان بسیاری خارج از مرزهای کشور زندگی می‌کنند، آیا این مخاطبان را هم در نظر گرفته‌اید و آن‌ها به انتشار دانشنامه امام رضا(ع) به زبان‌های عربی و انگلیسی امیدوار باشند؟
قطعاً به نحوی برنامه‌ریزی کرده‌ایم که این کار بزرگ به فارسی‌زبانان محدود نشود و در هیأت امنا هم تصویب شده است که این اثر به دو زبان عربی و انگلیسی نیز انتشار یابد.
امیدواریم پس از انتشار دانشنامه امام رضا(ع)، ملزومات ترجمه آن و انتشار ترجمه‌های عربی (موسوعه) و انگلیسی (Encyclopedia) امام رضا(ع) هم فراهم شود.