به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، بازار تاریخی تبریز با مساحتی حدود یک کیلومترمربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده در جهان است. این بازار که در مردادماه 1389 به‌عنوان نخستین بازار در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، از بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل شده و حالا به‌جز داشتن عنوان جهانی، یکی از جایزه‌های معماری را نیز از آن خود کرده است.
بازار تبریز توسط رییس جایزه «آقاخان» معرفی شد
سیدمحمد بهشتی - معمار و مشاور ارشد رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری - که هفته‌ی پیش برای گرفتن جایزه‌ی 200هزار دلاری بازار تبریز به لیسبون - پایتخت پرتغال - رفت، درباره‌ی این جایزه و شرایط خاص گرفتن آن، به خبرنگار ایسنا گفت: بازار جهانی تبریز به‌دلیل موقعیت کاملا ممتازی که داشت، جایزه‌ی «آقاخان» را در کنار چهار اثر تاریخی دیگر از آن خود کرد.
این معمار درباره‌ی روند برگزیده شدن این اثر، توضیح داد: معمولا آثار قابل ارائه در همه‌ی جوامع اسلامی که به بهره‌برداری رسیده‌اند و می‌توانند در جایزه‌ی «آقاخان» بررسی شوند، توسط معمارانی که از قبل در کشورهای مختلف شناسایی شده‌اند، به داوران جایزه معرفی می‌شوند که برای بازار جهانی تبریز، رییس همین جایزه (فرخ درخشانی) این اثر را معرفی کرد.
مشاور ارشد رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در امور میراث فرهنگی با اشاره به این‌که تمرکز این جایزه‌ی معماری بیشتر روی کشورهای اسلامی یا بناهایی مرتبط با مسلمانان است، گفت: امسال حدود 500 پروژه به دفتر جایزه معرفی شدند که بیش از 450 پروژه در این میان، مدارک کافی برای ارزیابی داشتند. به همین دلیل، هیأت انتخاب در مراحل مختلف با در نظر گرفتن معیارهای ویژه، اقدام به تهیه‌ی لیست‌هایی برای انتخاب بهترین‌ها کرد. در ادامه، برخی پروژه‌ها حذف شدند و سرانجام تعداد آن‌ها به 20 پروژه رسید که شرایط کامل‌تری داشتند.
ایران دو نامزد در این جایزه داشت
او ادامه داد: در این مرحله، دو اثر از ایران یعنی «بازار تبریز» و «مجتمعی مسکونی در محلات» که در دوره‌ی معاصر و از ضایعات سنگ‌ها ساخته شده است، انتخاب شدند. در آن زمان، کارشناسان جایزه با سفر به کشورها، آثار را بررسی کردند و با تهیه‌ی گزارش همراه با فیلم و عکس، آن چیزی را که از آن پروژه‌ها در عالم واقع بود، بررسی کردند. در نهایت، بازار تبریز در کنار چهار اثر از کشورهای دیگر این جایزه را گرفت.
بازار تبریز تا لحظه‌ی انتخاب، جزو اولین‌ها بود
وی با تأکید بر این‌که به گفته‌ی کارشناسان جایزه‌ی «آقاخان»، بازار تبریز در همه‌ی مراحل جزو انتخاب‌های نخست کارشناسان برای مراحل بعدی بود، گفت: در همه‌ی مراحل به‌دلیل نبودن اختلاف نظر میان داوران درباره‌ی وضعیت و معیارهای بازار تبریز، نام این بازار به لیست‌های کوتاه‌تر منتقل می‌شد و این، برای بازار تبریز وجه تمایز خوبی به‌شمار می‌آید.
بهشتی با اشاره به این‌که آثاری برای این جایزه‌ی معماری انتخاب می‌شوند که زندگی در آن‌ها جریان داشته باشد، اظهار کرد: در این پروژه‌ها، رویکرد بومی نسبت به محیط باید در اثر رخ داده و همچنین هویت اسلامی در آن انعکاس یافته باشد. بازار تبریز نیز علاوه بر این‌که همه‌ی این ویژگی‌ها را داشت، در بحث مشارکت مردم و اهالی بازار در مرمت و احیا، مورد توجه بود و این شاخصه جزو ارزش‌هایی بود که تحسین همه را در این جایزه‌ی معماری برانگیخت.
رییس ایکوم ایران با تأکید بر دخیل بودن نوع معماری بازار جهانی تبریز در انتخاب آن برای گرفتن جایزه‌ی معماری، بیان کرد: بازار تبریز بزرگ‌ترین سازه‌ی آجری جهان و بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده در جهان است. همچنین جزو معدود بازارهای ایران است که هنوز کیفیت زندگی در آن جریان دارد و مردم برای خرده‌فروشی به آن مراجعه می‌کنند و تنوع کالا در آن زیاد است.
او با یادآوری این‌که بازار تبریز مردادماه 1389 در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید، گفت: این بازار در مقایسه با دیگر پروژه‌های معرفی‌شده، وضعیت کاملا متمایزی دارد و یک پروژه‌ی بسیار بزرگ است که اهمیت تاریخی فوق‌العاده‌ای دارد و کیفیت مرمت و احیا در آن مورد توجه است، چون با مشارکت مردم و مغازه‌داران، مرمت و احیای بازار انجام شد و یک کار فنی خوب در این بازار تاریخی رخ داد و جامعه‌ی مستقر در بازار با علاقه‌مندی و صرف هزینه در یک زمان نسبتا طولانی، به مرمت این بنا اقدام کرد.
وی ادامه داد: سازمان میراث فرهنگی در ابتدای مرمت بازار، حضور پررنگی داشت؛ ولی به‌مرور این حضور کم‌رنگ شد و عمدتا فعالیت این سازمان به نظارت‌های فنی محدود شد، چون اهالی بازار وظایف خود را به‌خوبی انجام می‌دادند.
بهشتی در پاسخ به این پرسش که آیا نوع حفاظت در این مجموعه‌ی جهانی پس از گرفتن این جایزه تغییر می‌کند، اظهار کرد: این جایزه به وضع موجود نگاه می‌کند، ولی این اتفاق برای اهالی بازار تبریز می‌تواند اهمیت داشته باشد، چون یک زیبایی کار در بازار مورد توجه جهانی قرار گرفته و مهم‌ترین جایزه‌ی معماری دنیا به آن داده شده است. این امر باعث می‌شود که عملا اهالی بازار تبریز بتوانند انگیزه‌ی خود را برای حفاظت بهتر از بازار، تقویت کنند و این کار را با کیفیت بهتری انجام دهند.
پول جایزه به احیاگران بازار و یک NGO برای حفاظت از آن تعلق می‌گیرد
این معمار درباره‌ی نحوه‌ی هزینه کردن 200هزار دلار جایزه‌ای که به بازار جهانی تبریز تعلق گرفته است، توضیح داد: نظر دبیرخانه‌ی جایزه‌ی معماری «آقاخان» این است که نیمی از این پول صرف کارهای علمی و پژوهشی شود. به همین دلیل، اکنون تعدادی از دوستان در حال تشکیل یک NGO در حمایت از بازار تبریز هستند و 100هزار دلار به این گروه تعلق می‌گیرد تا بتواند از اقداماتی که در بازار باید انجام شود، پشتیبانی و احتمالا یک نشریه درباره‌ی اقدامات در دست انجام آن منتشر کند. نیمی دیگر از این جایزه به اشخاصی که در مرمت و احیای بازار دخیل بودند مانند استادکاران، کارشناسان، برخی اعضای هیأت امنای بازار که نقش فعال‌تری در این زمینه داشتند و برخی مدیران فعال در این حوزه تعلق می‌گیرد.
او ادامه داد: 100هزار دلار، رقم زیادی نیست که بتوان از آن برای حفاظت از بازار تاریخی تبریز استفاده کرد یا آن را به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری داد تا از آن برای حفاظت و مرمت بازار استفاده کند. معتقدم ارزش معنوی کار برای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و من که در مراسم اهدای این جایزه شرکت کردم، باقی می‌ماند.
مشاور ارشد رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در امور میراث فرهنگی با اشاره به این‌که جایزه‌ی معماری «آقاخان» فقط به موضوع حفاظت، مرمت و آثار تاریخی مربوط نیست و بیشتر بحث‌های مربوط به حوزه‌ی معماری را دربر می‌گیرد، اضافه کرد: این‌بار بازار تبریز به‌عنوان یک مکان مهم معماری تاریخی انتخاب شد؛ ولی جایزه‌هایی مانند «ملینا مرکوری» که متعلق به یونسکو است، صرفا به موضوع حفاظت و احیای محوطه‌های تاریخی می‌پردازد، اما اطلاعی ندارم که در سطح بین‌المللی، آیا جایزه‌ی دیگری برای آثار تاریخی وجود دارد یا خیر.
نظر شما