به گزارش قدس آنلاین یزد ، یکی ازشهرستان های ییلاقی وخوش آب وهوای استان شهرستان تفت می باشد که این شهرستان به دلیل قرا ر گرفتن در دامنه های شیرکوه و داشتن آب وهوای بی نظیر به باغشهریزد معروف می باشد .. ده بالا از معروفترین روستاهای شهرستان تفت است که به دلیل دارا بودن آب و هوای خنک کوهستانی تفرجگاه مردم استان یزد در فصل تابستان است
**** تفت :
تفت منطقه ای باستانی با پیشینه ای بلندمدت بوده که از هر لحاظ با یزد پیوند تاریخی داشته و نامش همیشه با آن، همراه بوده است.
شهرستان تفت که در شانزدهم بهمن 1349به عنوان مرکز شهرستان اعلام شده با بیش از 5945 کیلومتر مربع وسعت در کنار ارتفاعات شیرکوه بین ارتفاع 1200 تا 4075 متر از سطح دریا واقع شده است.
این شهرستان از شمال به شهرستان یزد،غرب به شهرستانهای یزد و ابرکوه،جنوب به شهرستان های ابرکوه، خاتم و مهریز و از شرق به شهرستان های یزد و مهریز محدود می شود و در فاصله 18کیلومتری مرکز استان قرار گرفته است .
رشته کوه شیرکوه این شهرستان را به دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم کرده که گردنه های علی آباد ،بیداخوید و سخوید تنها راههای ارتباطی بین بخشهای شهرستان است .
از عمده ترین تنگناهای اکولوژیکی منطقه : خشکسالی ،سرمازدگی، فرسایش خاک، کوچکی مقیاس و پراکنده بودن واحدهای سکونتی، معیشتی بودن خانوارهای روستایی، خروج سریع منابع آبی از منطقه و ... بوده و از مهمترین مشکلات و تنگناهای اجتماعی این شهرستان مهاجرت جمعیت از مناطق روستایی است که علیرغم این پدیده در حال حاضر هم افزون بر 65درصد جمعیت این شهرستان در 332 سکونتگاه روستایی سکونت دارند .
شهرستان تفت در بلندترین نقطه استان واقع شده و از آن می توان به عنوان بام استان یاد کرد به طوری که بیشترین نزولات جوی استان در محدوده این شهرستان صورت می گیرد .
از جمله آثار تاریخی تفت می توان به مجموعه امام (شاه ولی) تفت ، خانقاء بیداخوید ، کوه اِرْنان ، آسیاب آبی ، مسجد شاه ولی ، قدمگاه اسلامیه (فراشاه) ، حسینه شاه ولی ، قلعه اسلامیه ، بازار تفت ،آسیاب آبی اسلامیه ، قدمگاه مرتضی علی (ع)، غار اسلامیه ، مسجد شوده ،باغ علی نقی خان تفت ، باغ گلشن تفت ، چشمه تامهر ، قلعه شوّاز ، بقعه شیخ علی بلیمان- بیداخوید ، چنار قدیمی (اسلامیه) ، خانه های قدیمی ، مسجد جامع بیداخوید ، کاروانسرای دهشیر ، بقعه شیخ جنید توران پشت ، آب انبار کوهستانی (جادهٔ ده بالا) ، آب انبار برالسویّه ، مسجد جامع اسلامیه و مسجد جامع طزرجان اشاره کرد .
این شهرستان به عنوان منطقه ای خوش آب و هوا برای گردشگران طبیعت نامی آشناست به گونه ای که روستاهای ده بالا و منشاد همیشه و بویژه در ایام تعطیل و نوروز مملو از گردشگران داخل استان ، کشور و خارج از کشور است .
تنها پیست اسکی برفی کویر استان یزد نیز به نام پیست سخوید در دامنه شیرکوه این شهرستان قرار دارد .
** مجموعه امام (شاه ولی) تفت
مجموعه امام تفت در میدان مرکزی شهرستان تفت قرار دارد. این مجموعه شامل مسجد، بقعه، حسینیه، آب انبار، بازار و مدرسه است که با فاصله بسیار نزدیکی از هم قرار گرفته اند.
مسجد: مسجد امام (شاه ولی) به دستور ˈخانم بیگمˈ خواهر ˈشاه تهماسبˈ در قرن نهم هـ. ق ساخته شد.
ساختمان مسجد از خشت و آجر و دارای تابستانخانه ای با ایوان، گنبد و گرمخانه ای در ضلع غربی آن است. بالای گنبد ماذنه ای وجود دارد و راه پله دسترسی به آن، از روی گنبد و در ضلع شمالی آن ساخته شده است. فرش بام گنبد از آجر خفته راسته است.
پوشش گرمخانه طاق و تویزه آجری و به صورت کاربندی است. در چوبی ظریف و کنده کاری شده، کتیبه کاشی معرق به خط نسخ در اطراف در، یک قطعه چوب منبت و آلت سازی شده به شکل مثلث که بالای سردر نصب شده، شبکه گچبری ظریف، نور گیر بالای محراب و سنگ مرمر منصوب در محراب، از ظرایف هنری این بنا است.
در کوی گرمسیر در گذشته آب انبار مسجد دژگز وجود داشته است که متاسفانه در حال حاضر فقط ویرانه های آن بر جای مانده است .
** خانقاء بیداخوید :
این خانقاء در روستای بیداخوید در پیرامون شهر تفت قرار دارد مجموعه های ارزشمند شامل مسجد جامع،حمام، آرامگاه، چله خانه، حسینیه، خانه برای تنگدستان است که شیخ علی بلیمیان بیداخویدی (درگذشت 781 ه-ق) در آنجا به خاک سپرده شده است .
در مسجد و آرامگاه آثار هنری باارزشی از جمله آیه های قرآنی ،کتیبه محراب مسجد به خط زیبای ثلث از کاشی معرق ،محراب نفیس و چند سنگ گور مرمرین خوش تراش وجود دارد .
گچ بری های چله خانه آن از گونه های بی نظیر در منطقه به شمار می رود .
** آتشکده:
در دو کوی زرتشتی نشین باغ خندان و سرده دو آتشکده وجود دارد که از اماکن مذهبی زرتشتیان به شمار می رود .
** آسیاب و دژ پهلوان:
در دره گاهان در جنوب غربی شهر تفت دو اثر باستانی وجود دارد بربالای کوهی در این دره یک بنای آجری به نام آسیلب پهلوان قرار دارد در همین دره و برفراز کوه لاکونو آثار دژی به نام دژ پهلوان وجود دارد که اطراف آن پرتگاه بوده و راه آن سخت و سنگلاخی است و از جایگاه نظامی ویژه ای برخوردار بوده است .

قلعه شواز در شهرستان تفت
مهم ترین قلع کوهستانی در استان یزد که بر فراز صخره ای سنگی به ارتفاع یکصدمتر بنا شده قلع رفیع و با عظمت شواز است. مساحت آن پنج هزار متر است .
از سویی دیگر به دلیل اینکه باغهای فراوانی در این شهرستان وجود دارد این شهرستان به باغشهر کویر هم معروف می باشد
**عمارت و باغ صدری تفت
باغ صدری تفت یکی از باغ های زیبا در محله ی باغ گلاب دان این شهرستان است که در دوران زندیه و به دستور «صدر العلما» ساخته شده و در قسمت بالای تالار باغ، با تاق نمای محرابی تزئین شده است .
در بدنه داخلی بادگیر دو طبقه ی این باغ، سروی ست که به شیوه زیبایی گچ بری شده و در دو سویش نقشی از اهورا مزدا دیده می شود .
در قسمت پشت تالار فضایی هست که با فضای زیر بادگیر ارتباط دارد و هوای مطبوعی را به وجود می آورد و اتاق های سه دری آن، حوض سنگی و آسیاب آبی که در انتهای باغ قرار دارند بر زیبایی این باغ تاریخی افزوده اند .
باغ دارای یک بادگیر بلند 23 متری و یک تالار و 75 فواره زیبا نیز هست .
یکی دیدنی های شهر تفت در استان یزد به شمار می رود که با وجود بناهای جالب و دیدنی به همراه باغی سرسبز و زیبا بالقوه یکی از نقاط گردشگری شهرستان تفت به شمار می رود .
ظاهرا قدمت این باغ و بنا به دوران زندیه باز می گردد که بازسازی و نوسازی شده است .
عمارت باغ صدری این شهرستان یکی از بناهای زیبا و دیدنی بافق است که از دوره ی قاجار باقی مانده است. این باغ در میان انبوهی از نخلستان هاست و ساختمان دو طبقه ای در وسط آن قرار دارد که محل اقامت و استراحت خان بوده است .
در هنگام ورود به هشتی به جوی آبی می رسیم که از این مکان تحت عنوان خنک جا استفاده می شده است .
باغ علی نقی خان در شهرستان تفت
این باغ که در محل «سرآب دورقم» تفت واقع است دارای عمارتی است که دروسط باغ خودنمایی می کند و شامل اتاق های تو در تو حوض و حّمام می شود. قدمت این بنا به زمان فتحعلی شاه قاجار مربوط می شود .
باغ حافظی
این باغ یکی از باغ های تاریخی و زیبای استان است که در روستای سرسبز طزرجان از توابع شهرستان تفت واقع شده و یک رشته قنات در این باغ شالوده آبادی آن را فراهم کرده است.
این مجموعه قابلیت آن را دارد که به یک مکان فرهنگی و تفریحی تبدیل شود. باغ های عبدالرحیم خان و رو آب یزد، باغ سلطانی و باغ امیدوار ابرکوه، باغ علی نقی خان تفت و باغ پیر طبس نیز از دیگر باغ های تاریخی استان یزد محسوب می شوند که هر ساله گردشگران و مسافران زیادی از آن دیدن می کنند .

نکته قابل اهمیت این که باغ های تاریخی در کنار کارکردشان، حامل فرهنگ معماری ایرانی بوده و از این نظر ویژگی خاصی در مقایسه با دیگر آثار تاریخی دارد و به همین دلیل اگر معرفی این باغ ها مبتنی بر علم و تحقیقات علمی نباشد، شناساندن چهره باغ ایرانی با موفقیت انجام نخواهد شد و غفلت در این امر، اشتباهاتی فاحش را در مرمت آنها به دنبال خواهد داشت .
آسیاب آبی گرمسیر
تنها آسیای باقی مانده از 17 آسیاب دایر بر روی قنوات 6 گانه اهرستان است و در فاصله 20 کیلومتری جنوب غرب یزد در شهر تفت قرار دارد و آسیابان 75 ساله این آسیاب و پدرانش هم که به این حرفه مشغول بوده اند قدمت آسیاب را بالغ بر 200 سال ذکر کرده اند .
آسیاب حال و هوای خاص خود را دارد و در یک نگاه آدمی را مجذوب خود می سازد . سادگی آسیاب ، صداقت آسیابان ، قناعت و عزت نفس مراجعان و بالاخره شکسته شدن سکوت فضای داخل آسیاب با غرش آب که از تنوره به چرخ پره های آسیاب بر می خورد از جاذبه های آسیاب است .
قلعه گرمسیر
از این قلعه خشتی منحصرا دو بدنه دیوار قسمتی از برج باقی است.
این قلعه بر سر کوهی در کنار مسجد کبیرالتوبه و مشرف به محله گرمسیر بنا نهاده شده و از بناهای دوره قاجاریه است .
می گویند از این قلعه راه زیر زمینی تا مجموعه شاه ولی بوده اما تخریب شده است .

قلعه پهلوان بادی
قلعه پهلوان بادی در کنار آسیاب بادی و متروکه با آجرهای نازک و 1500مترمربع مساحت قرار گرفته است و مردم منطقه در محاوره های عمومی از این قلعه به نام پلوون یاد می کنند .
این قلعه در مسیر آبشار دره گاهان که تنها آبشار استان یزد محسوب می شود، در مسیر دره ای به نام لاکانو و برفراز کوهی به همین نام قرار دارد .
طول مسیر دره تا قلعه سه کیلومتر است و طی کردن آن به علت سنگلاخ بودن، خرابی جاده و باریک بودن آن بسیار مشکل بوده و به راه بز رو معروف بوده است .
غار فراشاه
این غار نیز جزء غارهای مورد احترام زرتشتیان است که در آن آتش مقدس را محافظت می کردند و به نام «معبد موبدان فیروز» مشهور بود .
کوه تاریخی ارنان
کوه تاریخی ارنان شهرستان تفت یزد که به عنوان نخستین کوه استان در سال ‎ 78 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، از جمله جاذبه های تاریخی و طبیعی به شمار می رود .
کوه ارنان در فاصله 100 کیلومتری مرکز یزد قرار دارد و ارتفاع آن از دامنه ‎ 840 متر و محیط آن ‎ 25کیلومتر است. سنگ های این کوه از جنس آهکی و گچی و از رسوبات دوران سوم زمین شناسی است.

پوشش گیاهی آن بسیار متنوع ، متراکم و فشرده بوده و منبع تغذیه مناسبی برای حیوانات علف خوار و گوشتخوار است. در بررسی بعمل آمده از این کوه، ‎27 قطعه سنگ به ابعاد مختلف که بر روی آنها نگاره هایی حک شده کشف شده است .
این نقوش شامل انواع مختلف بز کوهی،آهو،پرندگان، انسانهای سوار بر اسب ، الاغ و استر و تیر و کمان به دست و همچنین انسان برهنه نیزه به دست و گرز به دست است.
در انبوه این نگاره ها که در سال 1367 کشف شده دو مورد نگارش با خطوط اسلامی وجود دارد که در یکی عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» و در دیگری دو نام «محمد» و «محمود» نقش بسته است.
دورترین تاریخی که می توان برای این نگاره ها تصور کرد عصر آهن یعنی ‎ 1500سال قبل از میلاد است.
اثر تاریخی سنگ نبشته ها و نقوش روی سنگ روستای «دره گازه» تفت نیز که در سال 79 ‎ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید از دیگر آثار چشم نواز این منطقه است .
در این منطقه، نقوش حیوانی و آیات قرآنی بر روی تعدادی از صخره های رسوبی حجاری شده است.
روستای فراشاه (کوه عقاب)
این روستا در هشت کیلومتری تفت و کنار راه تفت- دهشیر قرار دارد . از آثار تاریخی این آبادی غاری در دامنه کوه و یک چنار کهنسال است که حکایت از قدمت منطقه دارد. مهمترین مراکز مذهبی روستا نیز شامل 4 مسجد و دو حسینیه است که در این بین زیارتگاه قدمگاه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سنگ خوش نقشی در محراب زیارتگاه وجود دارد که که تاریخ 512 ه.ق را نشان می دهد.
این بنا به امر «گرشاسب بن علی » از امرای دیلمی در همین تاریخ ساخته شده و در آن تاریخ به نام مسجد مشهد علی این موسی الرضا شهرت داشته است.
افزون بر این کتیبه ، یادگارهایی با مرکب سیاه بر دیوارهای این بنا نوشته شده که تاریخ آنها مربوط به سده های 6و7 هجری قمری است. روستای فراشاه در یک ناحیه دره ای قرار گرفته است. کوه انجیرایی در شمال و شیرکوه در جنوب آن قرار دارد و آب و هوای معتدل خشک دارد .

روستای فراشاه از سطح دریا 1760 متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن، در فصول بهار و پاییز معتدل و مطبوع، در تابستان نسبتاً گرم و در زمستان سرد است. رودخانه فیض آباد از کنار آبادی می گذرد.
بقاع متبرک :
گنبد شیخ جنید
این بنا در روستای توران پشت شهرستان تفت و در 72کیلومتری مرکز استان واقع شده و به به توران دخت ساسانی نسبت داده شده است.
گنبدی که دیده می شود دارای برجی هشت ضلعی و سنگی است .که از سنگهای ساده نماسازی شده و از لحاظ شیوه و سبک معماری عهد سلجوقی نمونه قابل ملاحظه به شمار می رود. در بالای محراب آن کتیبه ای آجری به خط کوفی موجود بوده که در سال 1315 به موزه ایران باستان منتقل گردیده است. بر اساس مضمون این کتیبه این محل، آرامگاه ابن ابی طاهر بوده و به دستور فرزندش در سال 543 ه. ق. ساخته شده است.
این مقبره برجی هشت ضلعی که بین اهالی به مقبره شیخ جنید معروف است در روستای توران پشت در قبرستان بزرگی، که در بالای تپه ای قرار گرفته، بنا شده است .
مؤلف «جامع مفید» در همین زمینه ذیل عبارت «سلطنت توران دخت» گوید که او عاملی بر یزد فرستاد و دیهی در قهستان بنام «توران گرد» بنیاد نهاد که اکنون به «توران پشت» مشهور است .
در همان قبرستان علاوه از این گنبد سه گنبد دیگر بنام های سید گل سرخ ، پیرمراد و چهل دختران بنا گردیده است گنبدهای چهل دختران و سید گل سرخ بنایی هشت ضلعی و گنبد پیرمراد شش ضلعی است. هر سه گنبد از سنگ ساخته شده است.
از مقایسه آنها با گنبدهای شیخ جنید و سایر آثار مشابه دوره سلجوقی احتمال می رود که این در قرن ششم ویا اوایل قرن هفتم هجری ساخته شده باشد. تنها گنبدی که تاریخ ساختمان آن برای ما روشن است مقبره شیخ جنید است که در سال (543 ه.ش) بنا شده است .
در گذشته در بالای محراب این گنبد کتیبه آجری به خط کوفی موجود بوده که آن را در سال 1315 شمسی برای حفاظت بهتر به موزة ایران باستان انتقال داده اند .
بقعه شاه خلیل
قدمت این بقعه به زمان صفویان (907-1135 ه ق ) برمی گردد .

بنای بقعه یا خانقاه شیخ خلیل اللّه ثانی که نوادهٔ شاه نعمت اللّه ولی است جزئی از مجموعهٔ وسیعی بود که به عنوان خانقاه توسط شاه نعمت اللّه ولی ایجاد شده است .
در حال حاضر بنای بقعه مربع شکل است و گنبدی آجری بر فراز آن و اتاقی در سمت راست آن مشهور به مقبرهٔ سید محمد از مجموعهٔ قدیم برجای مانده است. در زیر گنبد صورت 9 قبر دیده می شود که بر همهٔ آنها سنگ مرمرهای خوش تراش و ظریفی نصب شده است. بر این سنگ قبرها کتیبه های مختلف و نقش های گل و بوته حجاری کرده اند .
در کنار این آثار میراث فرهنگی در شهرستان ییلاقی تفت ، آثار طبیعی فراوانی همچون عقاب کوه ، غار نباتی ندوشن ، روستاهای زیبا و خوش آب و هوای ده بالا ، منشاد و منطقه سنیچ وجود دارد که زیبایی های آن را دوچندان کرده است .