گواه این ادعا همین بس که اکنون گفته می‌شود، بیش از یک میلیون و 200 هزارنفر در نقاط حاشیه شهر مشهد ساکنند و صد البته این روند گرچه دربرخی اوقات با افت و خیر مواجه بوده است، چه اینکه تا چند سال گذشته این جمعیت بین 700 تا 800 هزار نفر برآورد می‌شد، بنابراین حاشیه نشینی در این کلانشهر در مجموع رو به افزایش است. جمعیتی که در این سکونتگاه‌های غیر رسمی و حاشیه شهر مشهد ساکنند، با جمعیت برخی استانهای کشور برابری می‌کند.
اینکه چرا برنامه‌ها و تصمیمات اتخاذ شده برای کنترل و مهار معضل حاشیه نشینی در مشهد چندان عملیاتی نشده است و موارد اجرا شده هم تأثیر چشمگیری در کاهش این پدیده در مشهد به عنوان پایتخت معنوی ایران که سالانه پذیرای میلیونها زائر و گردشگر داخلی و خارجی است و از این حیث پیشانی نظام می‌باشد، نداشته است، موضوعی است که در ذهن بسیاری از مردم بی پاسخ باقی مانده است.

*وجود 50 درصد جمعیت حاشیه نشینی کشور در مشهد
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی با اشاره به جایگاه و موقعیت ویژه و خاص مشهد اظهار داشت:به دلیل این موقعیت استثنایی این کلانشهر دارای بیشترین حاشیه نشینی در کشور است .بر اساس آمار موجود بیش از 50 درصد حاشینه نشینی کشور در مشهد است، به طوری که آمار جمعیت حاشیه نشینی در این شهر بیش از یک میلیون نفر برآورد می‌شود.
کریمی قدوسی در گفت و گو با خبرنگار ما افزود:یکی از نکات مهم این است که به دلیل جایگاه خاص و جاذبه های مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و تجاری مشهد، این کلانشهر را از سه دهه قبل در معرض تهدید ایجاد و شکل گیری حاشیه نشینی قرار داده است.
وی با بیان اینکه حاشیه نشینی در مشهد همه ساله رشد چشمگیری داشته است،اضافه کرد:اگر این روند و وضعیت کنترل نشود، روند افزایش خواهد اشت.

*کلکسیونی از معتادان
این نماینده مجلس با اشاره به بازدید چند هفته قبل اعضایی از کمیسیون امنیت و سیاست خارجی مجلس از مراکز معتادان پر خطر مشهد،گفت:در این مراکز معتادان از همه جای کشور مانند جنوب،شرق و غرب وجود داشتند و تعداد کمی از معتادان مربوط به خود مشهد بود.
وی اضافه کرد:نکته مهم دیگر اینکه تاکنون عزم جدی در مسؤولان استانی و کشوری ایجاد نشده و همواره مانند وضعیت فعلی در حالت منفعل هستند و تنها هر 6 ماه یک بار جلسه تشکیل می‌شود و درآن بابت وضعیت موجود و معضلات و آسیبهای حاشیه نشینی ابراز تأسف می‌کنند و بعد هم می‌روند.

*تهدید تبدیل سرقت های معمولی به پرخطر
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ادامه داد:بافت مشهد با محوریت فرهنگ و ارزشهای مذهبی و انقلابی است و در پیگیری‌های انجام شده این نتیجه بدست آمد که حاشیه نشینی برخوردار از یک برنامه است و فضای حاشیه شهرو مراکزی که به آن اضافه می‌شود، در حال گسترش است، بنابراین آمار جرایم و تهدیدات امنیتی روز به روز افزایش یافته که به طور ویژه می‌توان به سرقتها اشاره کرد که ممکن است در آینده بحث سرقتهای معمولی به سرقتهای پر خطر تبدیل شود.
کریمی یادآورشد: از مسایل مهم دیگر اینکه بافت مسکونی پرخطر و غیر قابل قبول، زمینه را برای رشد جرایم خاص رقم می‌زند .ما از نزدیک وضعیت را دیدیم که شهرداری این مناطق هیچ نظارتی بر این موضوع و ساخت و سازها نداردو مقابل چشم این ارگان و خارج از قواعد شهرسازی، ساخت و سازها انجام می‌شود و برخوردی هم صورت نمی گیرد.
وی ادامه داد:البته بخشی از مساله متوجه حریم شهر است که طبق آن برخی نقاط خارج از حریم شهر است، بنابراین شهرداری نمی تواند ورود یابد، در این جا دولت باید در این خصوص ودر چارچوب تقسیمات کشوری تصمیم بگیرد تا بتوان موقعیت را کنترل کرد.

*موضوع در استان قابل کنترل و اصلاح است
وی تصریح کرد: طی چند ماه اخیر تحرکات خوبی از سوی دولت،شورای عالی امنیت ملی و وزارت کشور برای مسأله حاشیه نشینی آغاز شده است، ضمن اینکه امروز یا فردا وزیر کشور هم در این رابطه سفری به مشهد خواهد داشت ودر همین رابطه جلسه ای با استاندار،مجمع نمایندگان خراسان رضوی در مجلس و دیگر مسؤولان ذی ربط برگزار می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه برنامه‌ها پیش بینی و پیشنهاد شده است،گفت:اکنون وقت آن است تا تصمیم جدی ،راهبردی و منطقی برای پدیده حاشیه نشینی به صورت سریع اتخاذ شود، چراکه این اعتقاد وجود دارد حاشیه نشینی قابل مهار ،کنترل و اصلاح است، حتی خود استان خراسان رضوی به تنهایی می‌تواند در قالب برنامه کوتاه،میان و بلند مدت آن را ساماندهی کند.

*وضعیت بحرانی مشهد
وی در خصوص مقایسه وضعیت حاشیه نشینی در مشهد با سایر کلانشهرهای کشور خاطر نشان کرد:با بررسی های انجام شده باید گفت، وضعیت حاشیه نشینی در مشهد در مقایسه با دیگر شهرهای کشور بسیار بحرانی تر از تهران است و50 درصد جمعیت حاشیه نشینی کشور در نقاط حاشیه شهر مشهد ساکنند.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا حاشیه نشینی در تهران به عنوان شهری پر از جاذبه از وضعیت بهتری نسبت به مشهد برخوردار است،گفت:اول اینکه جاذبه هایی که در مشهد از جمله ورود سالانه 20 میلیون زائر به این کلانشهروجود دارد، که اگر یک در هزار آن در این شهر رسوب کنند و فضا را برای خلافهایی مانند مواد مخدر فراهم کنند، به طوری که بیش از 50تا 60 درصد افراد خلافکار در بحث مواد مخدر فعالند، در آن صورت این یک موقعیت و تهدید است .ضمن اینکه عدم برخورد جدی، برنامه کاملاً منسجم، راهبردی و مؤثر توسط مسؤولان استانی نیز مزید بر علت است که در تهران این گونه نیست.

*گام اول با استان
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس در این باره که متولی ساماندهی حاشیه شهر مشهد کیست،اظهار داشت:این اعتقاد وجود دارد که با توجه به اختیارات قابل توجه و فراوانی که دستگاه‌های استانی ماننداستانداری، شورای تأمین، شورای شهر، شهرداری و دیگر ادارات از جمله فرمانداری دارند، بنابراین استان می‌تواند به تنهایی عمل کند که در گام اول باید استاندار با تکیه بر توانمندی های استان با یک نگاه سریع در این راستا اقدام کند و در جاهایی که خارج از توان استان است، دولت ورود یابد، با این حال باید گام اول را استان بردارد.
کریمی تصریح کرد:یکی از اشکالها این است که تا طرحی در نظر گرفته می‌شود، سریع به بودجه وصل می‌شود، در حالی که بودجه ومنابع مالی در مرحله دوم است واول باید از امکانات و توانمندی‌های استان که قابل توجه است، استفاده شود.
وی درباره نقش نمایندگان مردم مشهد و کلات برای مهار معضل حاشیه نشینی اذعان داشت: پیگیری های زیادی صورت گرفته است، از جمله اینکه از اعضای کمیسیون امنیت ملی برای سفر به مشهد جهت بررسی مسأله حاشیه نشینی در این کلانشهر دعوت وجلسه ای نیز با استانداری برگزارشد . به دنبال آن مقرر شد، شورای راهبردی با حضور نمایندگان مجلس،استاندارو دیگر تصمیم سازان تشکیل و اتاق فکر منسجمی ایجاد شود تا راهکارهای راهبردی اتخاذ و دستگاه‌های اجرایی نیز آن را عملیاتی کنند تا به دنبال آن فضا برای کسانی که با برنامه در تلاشند، مشهد را ناامن کنند، مسدود شود.
وی با اشاره به وجود هفت مرکزمعتادان پرخطر در حاشیه شهر مشهد افزود:دو مرکز آن با اقدامهای سریع و به موقع جمع شده است که باید بقیه نیز جمع آوری شود .
وی ادامه داد:بخش زیادی از مردم مناطق حاشیه شهر مشهد، مردمی متدین و پای کار انقلاب و کشور هستند، بنابراین باید شرایط زندگی با مهیا کردن امکانات برای آنان فراهم شود.

*موضع اجتناب ناپذیر
مدیر کل دفتر امور شهری و شوراهای استانداری خراسان رضوی نیز با بیان اینکه حاشیه نشینی یک موضوع اجتناب ناپذیر است،گفت:این پدیده خواسته و ناخواسته شکل می‌گیرد، اما موضوع مهم این است که باید با مدیریت و برنامه ریزی چند قدم جلوتر از آن بود تا بتوان کنترل کرد.
سید مجتبی علوی مقدم در گفت و گو با خبرنگار ما افزود:چند عامل در ایجاد حاشیه نشینی مؤثر است که می‌توان به مشکلات اقتصادی مردم، کمبود منابع مالی ،منابع آب و کاهش نزولات آسمانی اشاره کرد. کاهش بارندگی، کشاورزان را با مشکل تأمین معاش مواجه کرده است که بناچار عده ای از آنان به حاشیه شهرهای بزرگ هدایت می‌شوند.نبود شغل و اشتغال پایدار در شهرهای کوچک نیز باعث گسیل شدن عده ای به حاشیه کلانشهرها شده است و تعدادی نیز که در داخل شهرهای بزرگ ساکنند، اما به خاطر مشکلات مالی و یا دیگر مسایل توان حضور در مرکز شهر را نداشته و به حاشیه شهر کشیده می‌شوند.
وی اضافه کرد:ستاد توانمند سازی اسکان سکونتگاههای غیر رسمی با محوریت مسکن و شهرسازی متولی ساماندهی بافت حاشیه شهر است که در مشهد نیز چنین تشکلی وجود دارد و جلساتی نیز برگزار می‌شود.
وی با اشاره به پیشنهادهایی برای این ستاد اظهار داشت:اول اینکه دراراضی اطراف حاشیه شهر و جاهایی که مستعد استقرار حاشیه نشینی است، با برنامه ریزی باید یک قدم جلوتر از مردم بود و حداقل زیر ساختهای لازم را فراهم کرد .دیگر اینکه باید از توان بخش خصوصی از جمله ظرفیت انبوه سازی بویژه درحوزه ساماندهی ساخت و سازها استفاده کرد، البته نباید توان مردم را نیز نادیده گرفت تا بتوان وضعیت حاشیه شهر را ساماندهی کرد.

*ساخت و سازهای بی رویه و خارج از چارچوب
یک عضو شورای اسلامی شهر مشهد درباره معضلات حاشیه نشینی گفت:یکی از عمده ترین چالشهای حاشیه نشینی، ساخت و سازهای بی رویه در مناطق حاشیه شهر است که عمدتا به صورت قولنامه ای و اوقافی است.
صاحبی در گفت و گو با خبرنگار ما افزود:در مناطق حاشیه شهر مشهد با ساخت و سازهای غیر نظام مند و خارج از چارچوب قواعد ساخت وسازهای اصولی و نیز رها سازی فاضلاب در کوچه و خیابان به دلیل اجرا نشدن طرح اگو مواجهیم و این یکی از مشکلاتی است که مشهد بشدت با آن درگیر است که هم مردم و هم مدیریت شهری را با مشکل مواجه کرده است.
وی با بیان اینکه مسکن و شهرسازی متولی ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی است،اضافه کرد:بحث مدیریت شهری را هم شهرداری عهده‌دار است که در این خصوص باید گفت، برخی مصوبات شورا و شهرداری باید رفع و اصلاح شود و بعضی از قوانین بالادستی هم در مسکن و شهرسازی نیازمنداصلاح و رفع است.
وی با تأکید بر اینکه ساماندهی حاشیه شهر نیازمند همکاری استانداری،مسکن و شهرسازی،شوراو شهرداری است،گفت:این ساماندهی پروسه زمان بری است .
وی درباره راهکار ساماندهی حاشیه شهر اظهار داشت:از آنجایی که در گذشته برای مناطقی طرحهای توسعه ای و تفصیلی دیده نشده بود، بنابراین ساخت و سازهای بی رویه و بدون ساختار شکل گرفت که البته اکنون طرحهای مطالعاتی در مناطقی مانند شمال شرق مشهد در دستور کار قرار دارد که بعد از اتمام و تأیید در کمیسیون ماده پنج بر مبنای آن وضعیت موجود ساماندهی شود.

*روند افزایش حاشیه نشینی
رئیس کمیسیون ساماندهی حاشیه شهر مشهد در خصوص روند افزایشی یا کاهشی حاشیه نشینی در این کلانشهر تصریح کرد:متأسفانه طی سه تا چهار سال گذشته، بنا به دلایلی از جمله اضافه شدن مناطق روستایی مانند قرقی به بافت شهر ،حاشیه نشینی در مشهد روند افزایشی داشته است.
وی با بیان اینکه اضافه شدن این مناطق روستایی به شهر بشدت حاشیه نشینی را در مشهد افزایش داده است، گفت: فاصله امکاناتی بین این مناطق تازه متصل شده به شهر با مشهد زمینه بروز آسیبهایی را فراهم کرده است.

*اقدامهای در حد صفر
وی درخصوص ارزیابی اقدامهای انجام شده برای ساماندهی حاشیه شهر تصریح کرد:تصورم بر این است اقدامات انجام شده طی چند سال اخیر برای مهار و ساماندهی حاشیه شهر مشهد در حد صفر بوده و تنها در حد برگزاری جلسات و بحث بوده است. در واقع کار خاصی برای ساماندهی این سکونتگاههای غیر رسمی انجام نشده است.
صاحبی ادامه داد:با شهرداری مشهد برای تعریف و ایجاد زیرساختهای شهری لازم در مناطق حاشیه شهر با لحاظ اعتبار مالی صحبت شده، البته بخشی از رقم مالی در بودجه امسال شهرداری دیده شده است
وی گفت:این می‌تواند حرکت و آغازی برای ساماندهی حاشیه شهر مشهد باشد که البته پروسه زمان بری است و ظرف یک یا دوسال کار تمام نمی شود و باید زیرساختها درست شود.

* 10 درصد حاشیه نشین می مانند
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد نیز در گفت وگو با خبرنگار ما گفت: بر اساس طرح جامع جدیدی که در دست تصویب نهایی شورای عالی شهرسازی کشور می باشد، تمام حاشیه‌های موجود داخل محدوده شهر قرار خواهند گرفت.
حسین نژاد با بیان اینکه تثبیت جمعیت یکی از پارامترهای در دست بررسی در طرح جامع است افزود: به لحاظ نقشه شاید تنها حدود پنج تا 10 درصد از جمعیت حاشیه‌ شهر همچنان به عنوان حاشیه‌نشین محسوب شوند.به گفته وی براساس این طرح بین 90 تا 95 درصد جمعیت حاشیه نشین مشهد داخل محدوده شهر قرار می گیرند.
وی همچنین از تهیه طرح جامع حریم مشهد در راستای کنترل حاشیه شهر خبر داد و افزود: برای انجام این کار مشاور انتخاب شده که امیدواریم در این طرح حتی یک مترمربع زمین بلاتکلیف وجود نداشته باشد تا از این طریق دغدغه شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیرمجاز نیز از بین برود.