به گزارش سرویس فرهنگی قدس انلاین بی شک نذر، عهدي ميان انسان و خداوند است که از آن راهی براي رسيدن به حضرت حق و اجابت دعا ياد مي شود. ادای نذر يکي از مرسوم‌ترين و سنتی تریـن روش‌‌هـايي است کـه شخص به هنگـام نيـاز به توجـه خداونـد و بستن عهدي با پروردگار خود و همچنین اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السّلام) براي برآورده شدن خواسته اش به آن متوسل می گردد، از این رو طی گفت و گویی با حجت الاسلام و المسلمین حسن بابایی حسکویی مدرس حوزه و دانشگاه و نویسنده کتاب «چگونه نذر کنیم؟» به واکاوی یک نذر اسلامی و شرایط آن پرداخته ایم که از نظرتان می گذرد:

 به عنوان نخستین پرسش، لطفا تعریفی از نذر و معنای لغوی آن بفرمایید.

یکی از سنت های خوبی که در جامعه ما رواج دارد بحث نذر است که در ایام مختلف سال در مناسبت های گوناگون خودش را نشان می دهد. اصل عمل نذر بر گرفته از فرهنگ اسلامی است که ریشه قرآنی و روایی دارد و در نتیجه مورد تأیید اسلام است .نذر در زبان عربی به معنای وعده است. بنابراین نذرکننده به امری معین وعده می دهد که در آینده به تحقق برساند و وعده ی او منوط و مشروط بر انجام آن کار است. برای مثال فرد نذر کننده می گوید: اگر این کار عملی شود، چنین خواهم کرد و گاهی هم می گوید: در هر حال این کار را انجام می دهم.

در کتاب لسان العرب آمده است: نذر (نحب) چیزی است که انسان نذر می کند و آن عهد را به طور واجب بر عهده می گیرد. از دیدگاه فقه، نذر یعنی اینکه نذرکننده برای انجام کاری فقط در راه رضای خداوند، خود را به انجام کاری ملزم نماید و یا برای ترک کاری، باز هم برای جلب رضای خداوند، خود را موظف کند.

نذر را به «نحب» نیز تعبیر کرده اند و از آن جمله، گفته ی خداوند متعال در قرآن کریم سوره احزاب آیه 22 است که می فرماید :من المومنین رجالٌ صدقوا ما عاهدواالله علیه فمنهم من قضی نحبه و منهم من ینتظر و ما بدّلوا تبدیلا؛ برخی از آن مومنان، بزرگ مردانی اند که به عهد و پیمانی که با خدا بستند کاملاً وفا کردند پس برخی پیمان خویش گزاردند و بر آن عهد ایستادگی کردند تا رد راه خدا شهید شدند.

آیا در قرآن یا روایات اشاره ای در بکارگیری نذر برای برآورده شدن حوایج شده است؟ در کدام آیه و یا کدام روایت؟

بر نذر کننده واجب است که به نذر خود وفا کند و به تاخیر انداختن آن هم جایز نیست مگر با دلیل موجّه. خداوند متعال در قرآن کریم در سوره  حج آیه 29 فرموده است: ولیوفوا نذورهم.

 همچنین در سوره بقره آیه 270 می خوانیم: هر چه انفاق کنید و یا به نذر صدقه دهید، همانا خداوند می داند و ستمکاران را در دو جهان یار و معینی نخواهد بود.

در آیه ی 7 سوره ی دهر، خداوند متعال وفای به نذر را تأکید می کند: بندگان خدا، وفا به نذر کرده، می ترسند از روزی که شرّ آن گسترده است.

نیز در سوره آل عمران آیه 35: إِذْ قَالَتِ امْرَأَةُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيم :چون زن عمران گفت پروردگارا آنچه در شكم خود دارم نذر تو كردم تا آزاد شده از مشاغل دنيا و پرستشگر تو باشد پس از من بپذير كه تو خود شنواى دانايى، به موضوع نذر اشاره شده است.

مراحل یک نذر مورد تایید با موازین اسلامی چیست؟

شرط صحت نذر این است که بین دو امر زیر انعقاد و پیوندی باشد:

1- در تلفظ نذر انسان به زبانش ظاهر می شود. پس اگر در قلبش نیت کند که کار معینی را انجام می دهد و آن را به زبان نیاورد وفا به نذر بر او واجب نمی شود.

2- نذر حتماً باید برای خداوند متعال باشد و باید حتما بگوید: برای خدا بر من است که.....

خواندن صیغه نذر به لفظ الله یا اسماء و اوصاف الهیه شرط مهم برای صحت نذر است. یعنی نذر کننده باید بگوید: برای خدا بر من است که...

آیا نذر فقط باید شامل اقلام خوراکی باشد و مثلا نمی شود نذر کرد در صورت برآورده شدن حاجت خویش تهیه جهیزیه دختر نیازمندی را تقبل نمود و یا کمک هزینه تحصیل جوانی را؟

نذر بر حسب امر به دو شکل تقسیم می شود:

اول نذر بر اطاعت و آن این است که انسان به انجام طاعت و مستحبات اقدام نماید که به منزله ی شکر عملی برای خداوند متعال در برابر استجابت نذر است. مانند نذر امام علی (علیه السلام) هنگامی که امامان حسن و حسین (علیهماالسلام) مریض شدند. یعنی نذر مانند این است که انسان بگوید: برای خدا بر من است اگر حاجتم برآورده شود؛ به حج یا عمره بروم یا از مالم فلان مبلغ را انفاق کنم؛ پس در حقیقت شکر خداوند متعال است به خاطر نعمتی که به سبب برآوردن حاجت به او ارزانی داشته است.

در حقیقت نذر همان التزام انسان به انجام عملی است که شخص بر خود واجب کرده تا برای پروردگارش انجام دهد؛ یعنی نذر، ارتباط و عهدی با خداوند متعال است.

دوم نذر زجر یا دوری کردن است و آن نذری است که انجام کار شرعی در گرو فعل حرام یا مکروهی افتد. مثل اینکه فردی بگوید: اگر فعل حرامی انجام دادم یا نماز را ترک  کردم یا سیگار کشیدم برای خدا بر من است که سه روز، روزه بگیرم و همانند این نذر است اگر انسان کار معینی را ترک کند. برای مثال بگوید برای خدا بر من است که غیبت یا دروغ را ترک کنم. که هدف او از این نذر این است که فعل زشتی را با توجه به ضعف و عدم وجود بازدارنده نفسی از خود دور کند و انجام ندهد.

بهتر است مال نذر شده در میان چه افرادی توزیع شود؟

اگر كسي نذري كرد مي بايست به مفاد نذر عمل نمايد كه از آن به وفاي به نذر ياد مي شود؛ چرا كه مصداق عقود است و عقد با هر كسي بسته شود لازم است عقلا و شرعا به آن وفادار باشد و عمل نمايد.

وفاي به نذر آثار بزرگي دارد كه از جمله مي توان به ياري خداوند، ورود به بهشت، مصونيت از سختي هاي قيامت شادماني و سرور در قيامت و ستايش خداوندياشاره كرد.

از نظر قرآن، وفاي به نذر آن چنان مهم است كه خداوند از كساني كه براي امر كوچكي هم نذر كرده اند مي خواهد تا در همان امر كوچك وفاي به نذر داشته باشند. (از اين رو واژه هاي نفقه و نذر را نكره آورده تا دلالت بر هر نوع و هر مقدار از نفقه و نذر داشته باشد هر چند كه اندك است.

به هر حال، نذر از ابزارهاي توسل جويي بشر به خداوند و بهره مندي از نصرت و ياري الهي است. هر كسي در هر مشكلي گرفتار است يا خواسته اي دارد مي تواند با توسل جويي از طريق نذر، خود را به خداوند نزديك ساخته و از محبت و نصرت الهي بهره مند سازد. بنابراين، نذر را مي بايست در جايگاهي چنين برتر ديد و به آن به ديده يك رفتار نيك و سيره و سنت پيامبري نگريست و عمل كرد.

بعضا گاهی افراد در هنگام پخش نذورات اقدام به فخر فروشی می کنند، آیا از اجر کار آنان کم میشود؟

از شرایط نذر می بایست به اخلاص و نیت خالصانه نذرکننده اشاره کرد که آیه ۳۵ سوره آل عمران بدان توجه می دهد؛ چرا که خلوص در نذر زمینه پذیرش آن از سوی خداوند را فراهم آورد و خداوند به صراحت در آیات ۷ و ۹ و ۲۲ سوره انسان، علت پذیرش نذر اهل بیت(ع) و شفای حسنین(ع) را اخلاص اهل بیت(ع) می داند و این گونه بر نقش ویژه اخلاص در نیت و عمل در نذر تاکید می کند.
لزوم قصد قربت در عقد نذر و همچنین لزوم ذکر نام خدا در صیغه عقد نذر از شرایط صحت نذر است. البته شرایطی چون مکلف بودن، عاقل بودن، مختار بودن و قدرت بر انجام و امکان متعلق نذر از دیگر شرایط صحت عقد نذر است که از آیات قرآنی به دست می آید و فقیهان بر آن فتوا داده اند.