همه ما کم و بیش از زندگی حضرت فاطمه زهرا (س) اطلاع داریم. اما سوال های زیادی وجود دارد که جواب کامل و صحیحی برای آن نداریم و گاهی اصلا نمی دانیم چگونه باید از زندگی بزرگ بانوی تاریخ درس بگیریم و در زندگی امروزی خودمان به ایشان تاسی کنیم.
این روزها که بسیاری از اهالی فرهنگ، دغدغه ایجاد سبک زندگی برای مردم دارند سوال این است که آیا از سبک زندگی اهل بیت علیهم السلام نسخه بهتری هم وجود دارد؟ در گفت و گو با دکتر محمدحسین رجبی دوانی سوال های مان را از این استاد تاریخ اسلام پرسیده ایم.
*مهریه اش چقدر بود؟
کسانی که فکر می کنند مهریه بهای یک زن است، خوب است داستان مهریه حضرت زهرا (س) را بخوانند تا از این سوء تفاهم بزرگ خلاص شوند. اگر قرار باشد والا ترین زن تاریخ را معرفی کنیم، هیچکس به پای فاطمه زهرا (س) نمی رسد. با این اوصاف حتما باید مهریه ایشان از قدرت محاسبه ما خارج باشد. نکته اینجاست که مهریه دختر پیامبر (ص) به اندازه قیمت یک زره آن روزگار بود. حجت الاسلام محمد آخوند، در این زمینه داستان جالبی را بیان می کند: «از مهم ترین مسائلی که هنگام ازدواج هر زن و مردی اهمیت دارد، تعیین مهریه است که از جانب مرد به عنوان هدیه به زن داده می شود. حضرت فاطمه زهرا (س) از این قاعده مستثنی نبود و وقتی حضرت علی (ع) به خواستگاری اش آمد، پیامبر (ص) از علی (ع) پرسید در نزد خودت چه چیز برای مهریه دخترم فاطمه داری؟ علی (ع) در جواب فرمود اسب و زره.
پیامبر (ص) به حضرت علی (ع) نگفت در آینده چه خواهی داشت تا مهر دخترم کنی بلکه فرمود همین حالا چه داری؟ درواقع باید دانست عقدی که بر پایه مهریه خیالی صورت بگیرد، باطل است چراکه هر عقد و ازدواجی باید با مهریه ای انجام شود که محقق شود.»
*چه جهیزیه ای به خانه شوهرش آورد؟
لحظه ای که پدر بزرگم داشت جان می داد، گفت سه دختر شوهر دادم و تا خرخره بدهکارم. یادتان نرود که بدهی هایم را پرداخت کنید.
این روزها جهیزیه دادن به دختر برای خودش غولی شده که هر کسی نمی تواند شاخش را بشکند! از یخچال های چندین میلیونی گرفته تا گوشتکوب برقی و ماساژور طبی و... .
یکی نیست بگوید آیا همه این وسایل برای شروع زندگی لازم است؟! البته قصد نصیحت کردن نداریم؛ فقط این چند خط مقدمه را نوشتیم تا پاسخ این سوال را برایتان بنویسیم که جهیزیه حضرت فاطمه (س) چه بود؟
حضرت زهرا (س) با همه منزلت و بزرگی ای که نزد خدا و پدرش داشت اما پیامبر (ص) جهیزیه ساده ای برایش مهیا کرد و او را به خانه حضرت علی (ع) فرستاد. شاید خیلی ها فکر می کردند چون فاطمه (س) دختر رسول خداست، پس باید جهیزیه و عروسی مجللی برای او در نظر گرفته شود؛ اما هرگز چنین اتفاقی نیفتاد.
روایت است که پیامبر(ص) از بهای فروش زره علی (ع) مقداری را مهریه حضرت فاطمه زهرا (س) و مابقی را برای تهیه جهیزیه و اسباب خانه او به صحابه داد. گویا پیامبر اکرم (ص) 63 درهم را برای آماده کردن جهیزیه فاطمه زهرا (س) به سلمان، بلال و ابوبکر داد تا آنها وسایل و اسباب ساده ای خریداری کنند. وقتی جهیزیه حضرت فاطمه (س) را نزد پیامبر (ص) بردند، حضرت اشک از چشمانش جاری شد و سر را رو به آسمان بلند کرد و فرمود خدایا! این عروسی را بر کسانی که بیشترین ظروفشان گلین است مبارک گردان.
*از همسرش چه خواست؟
«شوهری که نتواند آدم را به یک سفر اروپا ببرد، شوهر نیست!» این جمله را یکی از بازیگران همین فیلم فارسی های خودمان به زبان آورد که بدجور حرف دل بسیاری از خانم های امروز است. حالا سفر اروپا نه؛ همین چهار تا کشور توریستی و آسیایی خودمان که از نان شب هم واجب تر است. اما اگر فلش بک بزنیم و زندگی اسوه هایمان را مرور کنیم، می بینیم که از این خبر ها نبوده. «روایت های بسیاری داریم که حضرت فاطمه زهرا (س) در طول زندگی مشترکش، هیچگاه از امام علی (ع) چیزی نخواست که او نتواند برایش تهیه کند، مگر آنکه مولا از او پرسیده باشد. از «ابو سعید خدری» نقل است که یک روز حضرت علی (ع) از خواب بیدار می شود و به قول امروزی ها از همسرش سوال می کند غذا چه داریم؟ فاطمه (س) می فرماید دو روز است چیزی نخورده ام و هر غذایی را که در منزل داشتیم به شما و حسنین داده ام. حضرت علی (ع) ناراحت شده و می پرسد چرا این داستان را برایم نگفتی. حضرت فاطمه (س) پاسخ می دهد از خدای خود شرم کردم که تو را مکلف به کاری کنم که توانایی انجامش را نداری.
*چطور فرزندانش را تربیت کرد؟
شاید برخی از مردم تصور کنند که حضرت زهرا (س) چون فرزندانی صالح داشته، دغدغه تربیت آنها را نداشته؛ در حالی که مرور روایات دینی نشان می دهد که ایشان به هیچ وجه از تربیت فرزندانش غافل نبوده اند. امام حسین (ع) در روز عاشورا می فرماید: «شهامت، آزادمنشی و کرامت خود را مرهون پاکدامنی و طهارت مادرم حضرت فاطمه (س) هستم.»
عطوفت و مهر مادری حضرت زهرا (س) نسبت به فرزندانش چنان بود که شکم آنان را به قیمت گرسنگی خود سیر می کرد.
حضرت فاطمه (س) می دانست که فرزندانش از اولیاء خداوندند اما هیچگاه از تربیت آنان غافل نشد و به نشاط و شادابی آنها اهمیت می داد. آن را می توان در همبازی شدن پیامبر اکرم (ص) با فرزندان دخترش حضرت زهرا (س) دید.
نقل است حضرت فاطمه (س) به حسنین قلم و کاغذی می دهد و از آنها می خواهد خطاطی کنند تا هر کدام بهترین خطاطی را انجام داد او را برنده اعلام کند. زمانی که حسن و حسین کاغذ ها را نزد مادشان بردند، منتظر پاسخ مادر بودند اما حضرت فاطمه (س) نمی خواست یکی را بر تر از دیگری بداند؛ به همین دلیل گردنبند مرواریدی را که بر گردن داشت پاره کرد و به فرزندانش فرمود هر کس بیشترین مهره را جمع کند، او برنده است. درواقع حضرت فاطمه زهرا (س) برای تربیت فرزندانش کم نمی گذاشت.»
*اوضاع خانه و زندگی اش چگونه بود؟
حتما بار ها شنیده اید که فلان آقازاده با ماشین چند صد میلیون تومانی اش در خیابان های شهر پرسه می زند! بعضی از مدیران هم به تازگی گفته اند که باید جایگاهشان حفظ شود! این چند خط تقدیم به آنها!
حضرت فاطمه (س) دختر نبی اکرم (ص)، رهبر آن سرزمین بود اما هیچگاه تجمل گرایی را شیوه زندگی خود قرار نداد. البته نمی گوییم زندگی دنیایی اهمیت ندارد. تصدیق این صحبت، آمدن ۱۱۴هزار پیامبر برای هدایت مردم است که هر یک به نوعی به زندگی دنیوی مشغول بودند. در روایت های فراوانی بر ساده زیستی زندگی زهرا (س) تاکید شده. نقل است که حضرت علی(ع) برای همسرش فاطمه (س) یک جفت گوشواره و دو النگوی طلا و یک پرده خریداری کرد. حضرت زهرا (س) در بازگشت پیامبر (ص) از سفر ی، خودش را با آن وسایل آراست و خانه را با آن پرده زینت داد. وقتی پیامبر (ص) به خانه فاطمه (س) رسید و آن وسایل را مشاهده کرد، از خانه او برگشت. حضرت زهرا (س) متوجه ناراحتی پدر شد و گریست. سپس وسایل را به بلال داد تا آنها را نزد پیامبر (ص) ببرد. آنگاه به پدرش پیغام داد که هر گونه مصلحت می داند آنها را صدقه بدهد. پیامبر (ص) به بلال فرمود ای بلال، آنها را بفروش و پولش را برای اهل صفه صدقه بده. پس از آن به خانه فاطمه (س) رفت و فرمود پدر به قربانت، کار نیکی انجام دادی.
نظر شما