پیراستن صورت و ابروها نیز مشخصه‌ای برای تشخیص دختران مجرد از متأهل بود، یعنی دختری که ابروهای خود را برمی‌داشت، به این معنی بود که ازدواج کرده است.
این روزها اما آرایش و پیراستن صورت دیگر بزرگ و کوچک نمی‌شناسد و چه بسا دختران در این امر بر مادران خویش پیشی گرفته‌اند. انگار زنان ایرانی به «سندروم آرایش غلیظ» مبتلا شده اند و کار به جایی رسیده که امروز ایران دومین مصرف کننده لوازم آرایشی در خاورمیانه و هفتمین مصرف کننده این لوازم در دنیاست.
براستی چرا مصرف لوازم آرایش در ایران این قدر بالاست و پیام این مصرف از دیدگاه روان‌شناسی و جامعه شناسی چیست و چگونه می‌توان آن را کنترل کرد و کاهش داد؟ برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها پای صحبت کارشناسان نشسته ایم.

 آرایش، فریادی برای اثبات خویش
با مسعود هنربخش، کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی گفت‌وگو می‌کنم. وی تأکید می‌کند: وقتی یک زن بیش از اندازه آرایش می‌کند، اولین پیامی که از لحاظ روان‌شناسی مخابره می‌کند این است که  او می‌خواهد خودش را زن معرفی کند، حالا چرا این زن بودن را فریاد می‌زند، علت دارد.
وی می‌گوید: آرایش کردن فریادی برای پیدا کردن وجه از دست رفته زنان امروزی است که خودشان را در لا به لای چرخ دنده‌های زندگی مدرن گم کرده اند. آن‌ها برای اینکه با مردان حقوق برابری داشته باشند، شبیه مردان وارد کارزار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شده اند و مبارزه کرده اند و حالا احساس می‌کنند جایی در کوچه پسکوچه‌های زندگی، ماهیت زنانه‌شان را گم کرده اند.

  زنانی که با خودشان قهر هستند
هنربخش ادامه می‌دهد: این روزها جامعه یکسری انتظارات از زنان دارد که با نقش‌های زنانه نمی‌شود به آن‌ها پاسخ داد و این سبب می‌شود خانم‌ها به سمت پذیرفتن نقش‌هایی بروند که با ساحت روانی‌شان تناسب ندارد، بدین‌ترتیب زنان منش مردانه پیدا کرده و با زن بودن خودشان قهر کرده اند.
وی با بیان اینکه خانم‌ها با یکسری مصالح روانی زنانه، مثل مهربانی و عشق و احساسات که معنای زندگی هستند، باید در جایگاه خویش در نهاد خانواده به ایفای نقش بپردازند، ادامه می‌دهد: وقتی یک خانم بخش زنانه وجود خودش را سرکوب می‌کند، پس از مدتی نمی‌تواند به شکل واقعی، رفتارهای زنانه داشته باشد و این نبود زنانگی را نیز در وجود خودش احساس می‌کند. اینجاست که به دنبال مطالبه بخش گمشده خویش، دست به آرایش زیاد می‌زند و به صورت پنهانی به دنبال نیمه زنانه خود می‌گردد.
این کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی تصریح می‌کند: در این مرحله است که با آرایش غلیظ روبه‌رو هستیم، با فریادی که برخی زنان برای پیدا کردن جنبه‌های زنانه خودشان سر می‌دهند، در حالی که گمگشته ای که آن‌ها به دنبالش هستند، «بخش زنانه ساحت روانی خودشان» است که باید با آن آشتی کنند.

 آرایش بیشتر، محبت کمتر
وی تأکید می‌کند: جالب است بدانید زنانی که به دلایل روانی که پیشتر گفته شد، آرایش غلیظ می‌کنند، زنان سرد مزاجی هستند و نمی‌توانند روابط عاطفی مناسبی داشته باشند و باید تأکید کنم که هر چه میزان آرایش بیشتر باشد، بدین معناست که جلوه‌های واقعی زنانه مثل محبت در وجود این افراد کمتر یافت می‌شود.

 دخترانی شبیه عروسک
دکتر غلامرضا حسنی، جامعه شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در گفت و گو با خبرنگار ما با بیان اینکه از نظر جامعه شناختی یک سلسله عوامل دست به دست هم می‌دهند تا زنان به دلایل متفاوت دست به آرایش غلیظ بزنند، می‌گوید: دقت کرده اید که عروسک هایی که به دست دختر بچه‌ها می‌دهیم، آرایش دارد، پس او می‌آموزد برای اینکه شبیه عروسکش زیبا باشد، باید لب‌های سرخی داشته باشد. بعد مادرش را می‌بیند که برای بیرون رفتن از خانه ساعت‌ها جلوی آیینه می‌ایستد تا آراسته و زیباتر به نظر برسد. این کودک در حال طی کردن فرایند جامعه پذیری است و در این مسیر آنچه به او آموخته می‌شود این است که آرایش جزیی از وظایف زنانه به شمار می‌آید.

 مقبول است، پس تکرار می‌کنم
وی با تأکید بر اینکه آرایش کردن جلوه‌ای برای مقبولیت اجتماعی و مورد تأیید قرار گرفتن است، ادامه می‌دهد: هر رفتاری از ما سر می‌زند، تأیید اجتماعی گرفته است، و گرنه این قدر عمومی نمی‌شود. در حال حاضر زنان تصور می‌کنند هنگامی که با لوازم آرایشی، خودشان را زیبا می‌کنند، کارهایشان در جامعه آسان تر پیش می‌رود و در واقع لوازم آرایشی، نوعی کارکرد تسهیل سازی در روابط اجتماعی را دارد.
دکتر حسنی تصریح می‌کند: ما تحت قضاوت دیگران هستیم و با دیدن این قضاوت‌ها در میان رفتارها دست به انتخاب‌های بعدی می‌زنیم و وقتی رفتارمان مقبول واقع شود، آن را تکرار می‌کنیم. در این مبحث، خانم‌ها چون بقیه اندامشان پوشیده است، روی صورت و مو مانور می‌دهند و تلاش می‌کنند از طریق زیباتر کردن صورت خود به تأیید دیگران  برای شغل، ازدواج و ... دست پیدا کنند.
وی در عین حال معتقد است، این یک کنش و واکنش است و لازم نیست با آن برخورد قهری شود، بلکه باید نسبت به آن بی اعتنا بود، چون بی‌توجهی عامل ترک رفتار است.

 خود پنداره قوی، مانع جلوه‌گری مبتذل
حسنی با اشاره به اینکه خانم‌های با سطح تحصیلات عالی کمتر از دیگران به آرایش و زیورآلات رغبت دارند، تصریح می‌کند: این خانم‌های متخصص و تحصیلکرده کمتر آرایش می‌کنند، چون احساس خود پنداره قوی نسبت به خود دارند و تظاهر کمتری نسبت به دیگران در جامعه دارند.
وی تأکید می‌کند: حالا هرچه به بانوان اجازه جلوه گری در عرصه‌های ورزشی، علمی و فرهنگی را بدهیم، خواهیم دید که میزان آرایش کردن این بانوان هم کمتر می‌شود،  زیرا هر چه شخصیت علمی و تحصیلی فرد بالاتر برود، نیاز کمتری به این نوع جلوه گری نازل در خود احساس می‌کند.

 آرایش کرده‌ها با شخصیت نیستند
این استاد جامعه شناسی می‌گوید: دقت کرده اید در فیلم‌ها و سریال‌ها کسانی که بیشتر آرایش دارند، آدم‌های باشخصیت تری معرفی می‌شوند و این خانم‌ها هیچ وقت نیازمند یا فقیر نیستند، اما بیشتر زنان ضعیف و متکدی چادر به سر دارند، اینجاست که فرایند جامعه پذیری با مشکل رو به رو می‌شود و نیاز به اصلاح دارد.
حسنی با انتقاد از این روند ادامه می‌دهد: متولیان باید به فکر باشند و عرصه‌های اظهار توانمندی بانوان را گسترش بدهند. واقعیت این است که تاکنون هیچ برنامه ای در این زمینه نداشته ایم.

 مردها به زنانشان بیشتر توجه کنند
این استاد دانشگاه می‌گوید: بسیاری از خانم‌ها در منطقه زندگی خودشان تیپ‌های زننده نمی‌زنند، ولی وقتی اوقات فراغت دارند و قرار است برای خیابان گردی به مناطق دیگر شهر بروند و بازارها را بگردند، دست به آرایش غلیظ و آن چنانی می‌زنند، حالا اگر ما در جامعه مدیریت فراغت داشته باشیم به جای خیابان گردی، این‌ها را به سمت سالن‌های تئاتر، موسیقی و مکان‌های سرپوشیده ورزشی و تفریحی یا محیط گرم خانواده سوق بدهیم جوان‌های ما انرژی خود را در این مراکز صرف می‌کنند و راهی خیابان نمی‌شوند و جلوه گری هم نمی‌کنند.
وی به مردها توصیه می‌کند که در خانه بیشتر به همسرانشان توجه کنند زیرا  از نظر علمی ثابت شده است، اگر زنان در خانه بیشتر مورد پذیرش و تأیید شوهرانشان قرار بگیرند، تظاهرات بیرونی آن‌ها بشدت کاهش پیدا می‌کند و در خانه در نهایت آراستگی بوده و در جامعه مطابق عرف حضور پیدا خواهند کرد.