در برخی دانشگاه ها تعداد استادان زن بیشتر از استادان مرد و در دانشگاه های صنعتی تعداد استادان زن خیلی کمتر است؛ با این حال آن ها هم در کنار استادان مرد به شیوه های مهارتی خودشان در حال تدریس هستند و چه بسا که عده زیادی از جمعیت چهار و نیم میلیون نفری دانشجویان، کلاس های استادان خانم را بیشتر ترجیح می دهند.

با این حال، استادان زن در دانشگاه با مشکلاتی مواجه هستند که خاص خودشان است. اما این مشکلات هیچ گاه سبب نشده آنان شانه از زیر بار مقدس تدریس خالی کنند و حتی در بدترین و سخت ترین شرایط، خود را وقف دانشجو و دانشگاه کرده اند.

در این گزارش تلاش کرده ایم به گوشه هایی از دغدغه استادان زن در دانشگاه ها بپردازیم.

مرخصی زایمان؛ مشکل اصلی استادان زن

دکتر شهره مشایخان استاد دانشگاه صنعتی شریف که این روزها در مرخصی زایمان خود به سر            می برد در گفت و گو با خبرنگار ما یکی از مهمترین دغدغه استادان زن در دانشگاه را مرخصی زایمان می داند و در این باره می گوید: مدت زمان مرخصی زایمان برای استادان زن شش ماه است. از طرف دیگر عضو هیات علمی بودن در دانشگاه شرایطی دارد که اجازه نمی دهد مثل یک کارمند عادی مرخصی های مدت دار داشته باشیم. به عنوان مثال با اینکه در مرخصی زایمان هستم اما روز گذشته در جلسه آموزشی دانشگاه شرکت کردم، باید به دفاع دانشجویان بپردازم و بدون حضور استادان داور یا راهنما اصلاً جلسه دفاع دانشجویان برگزار نمی شود بنابراین حضور ما مهم است. از سوی دیگر اگر از دانشجویان امتحان گرفته ایم باید در طول مدت زمان مرخصی، این برگه ها را تصحیح کنم و نمرات را ارایه دهیم.

این استاد دانشگاه صنعتی شریف؛ دیگر دغدغه استادان را امور منزل و ایفای نقش خود به عنوان مادر و همسر، می داند: زنی که استاد دانشگاه است باید به امور منزل هم بپردازد و این وظیفه اگر مادر هم باشد سخت تر می شود چون که دغدغه فکری مهم استادان است. به هر حال به خاطر ماهیت خانم بودن شان، نسبت به آقایان نگرانی های فکری بیشتری در خانه دارند.

دکتر مشایخان در زمینه تدریس و مشکلات آن برای استادان زن، می گوید: در این باره خانم ها مشکلی در تدریس ندارند. زن و مرد برابر است و موضوع تدریس را جنسیتی نمی کنند چرا که در زمینه تدریس، هیچ فرقی بین زن و مرد وجود ندارد.

رابطه محدودتر با رئیس دانشگاه

دکتر فاطمه شیخ الاسلامی یکی  دیگر از استادان دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار ما به موضوع دیگری در خصوص مشکلات استادان زن در دانشگاه اشاره می کند: اعضای هیات علمی زن در دانشگاه ها رابطه محدودتری با رئیس، گروه و سایر همکاران دانشگاه دارد چرا که در تلاش هستند حرمت شان حفظ شود. متاسفانه حفظ حرمت زن ها برای برخی از همکاران قابل درک نیست.

این استاد دانشگاه مثل دکتر مشایخان، موضوع مرخصی زایمان و اصلاً مرخصی را دیگر دغدغه زنان می داند و حتی بر این باور است که از نظر دانشگاه این موضوع یک جرم محسوب می شود! چون پس از اتمام مرخصی، کل مباحث درسی را باید از صفر شروع کرد و در این میان همکاران مرد انگار برای دانشگاه عزیزتر می شوند.

وی در بخش دیگری از این گفت و گو تاکید می کند: همراهی با سفر دانشجویان که برای مدرس زن کمتر امکان پذیر است از دیگر دغدغه های برخی استادان به شمار می آید. باید تاکید کنم که حضور استادان زن در این سفرها محبوبیت آن ها را در میان دانشجویان افزایش می دهد اما کمتر چنین موردی فراهم می شود.

به گفته دکتر شیخ الاسلامی، زنان به خاطر مسوولیت هایی که در منزل هم دارند، باید از ساعات موظفی خود بکاهند که این موضوع زیاد خوشایند نیست.

مراقب رفتارمان باشیم!

دکتر الهام باقری استاد دانشگاه علمی کاربردی در گفت و گو با خبرنگار ما درباره احتیاط هایی که باید استادان زن در کلاس داشته باشند اینطور می گوید: من به عنوان یک استاد زن باید کاملاً مراقب پوششم و طرز گفتار و رفتارم در کلاس درس باشم. نباید هیچ فرقی بین شاگردان دختر و پسر قایل شوم و به علاوه، طوری حرکات کلامی و رفتاری خود را در کلاس انجام دهم که جلب توجه نکند و در عین حال متانت یک استاد زن را حفظ کرده باشم!

به گفته این استاد دانشگاه، حتی زنان استاد در پوشش خود هم باید مراقب استفاده از رنگ ها باشند. به عنوان مثال من مدتی مانتوی سفید می پوشیدم اما این رنگ در دانشگاه واکنش های زیادی به همراه داشت و دست آخر رنگ مانتوی خودم را تغییر دادم.

وی درباره تفاوت در نوع نگاه به تدریس استادان زن و مرد تاکید می کند: شغل معلمی بیشتر در اختیار خانم ها قرار دارد تا آقایان و فکر می کنم در این باره هیچ گونه نگاه متفاوتی نسبت به آقایان وجود نداشته باشد.

آموزش از صفر!

مریم بیگ پور مدرس دانشگاه پیام نور که به صورت حق التدریس فعالیت می کند، مهمترین مشکل یک استاد زن را که البته حق التدریس کار می کند، مسایل مالی می داند و می گوید: من در مقطع دکتری تحصیل می کنم و برای حقوق من ساعتی 20 هزار تومان در نظر گرفته می شود. من هم پا به پای همسرم شاغل هستم اما متاسفانه حقوق ها به موقع پرداخت نمی شود و گاه لنگ 100 هزارتومان می مانیم اما دانشگاه ها در حق حق التدریس ها لطف زیادی انجام نمی دهند.

این مدرس دانشگاه از دیگر مشکلات خود را آموزش از صفر همه مطالب درسی به دانشجویان          می داند: برخی دانشجویان سال آخر مقطع لیسانس هستند اما از اولیه ترین دانش ها درباره رشته تحصیلی خود بی اطلاع هستند و نسل امروزی بدون سواد کافی وارد دانشگاه می شود و ما استادان زن چون حوصله بیشتری داریم باید همه چیز را از اول برای شان توضیح دهیم.

این مدرس دانشگاه تاکید می کند که برای زنان حق التدریس در دانشگاه هیچ مشکلی جز عدم امنیت شغلی وجود ندارد. چرا که پس از چهار سال تدریس، دانشگاه می تواند با مدرسان قطع همکاری کند.

استادان زن و مرد برابرند

اگر شما هم روزی دانشجوی دانشگاه بوده اید یا اکنون این دوران را سپری می کنید، حتما شنیده اید که درباره استادان زن نگاه های متفاوتی وجود دارد. به عنوان مثال دانشجویان دختر بر این باور هستند که فلان استاد هوای دانشجویان پسر را بیشتر دارد و به آنان نمره بهتری می دهد. یا از نگاه برخی دانشجویان پسر، آن استاد زن چون فمینیست است پس به دختران نمره بیشتری می دهد چون دختران هم حق دارند مثل مردان در دانشگاه حضور داشته باشند و کسب علم کنند.

اما اگر با خودمان رو راست باشیم، به این نتیجه می رسم همان دود چراغی که مردان خورده اند تا به منصب استادی رسیده اند، زنان هم همان شرایط را داشته اند. چیزی که باید در ورای همه این دغدغه ها و نگرانی های مطرح شده به آن فکر کرد، برابر بودن شرایط زن و مرد استاد در دانشگاه است چرا که هر دو یک وظیفه مقدس را به دوش می کشند و آن با سواد کردن دانشجویان است. اما شیوه تدریس هر استاد فرق دارد که این طبیعت سیستم آموزشی در هر کشوری است.

باید پذیرفت که زنان در همه عرصه های علمی، آموزشی، فرهنگی و اجتماعی کشور ما خوش درخشیده اند و بیشتر نخبگانی که ما می بینیم نقشی مهم دارند از برکت تلمذ در کلاس استادان زن است. شاید حتی بتوان گفت که استادان زن در آموزش یک مبحث درسی رشته فنی مهندسی یا علوم پایه از استادان مرد بهتر عمل کنند چرا که صبر و حوصله زنان بیشتر است.

با این حال، مسوولان آموزش عالی کشورمان بد نیست یک رسیدگی همه جانبه به سختی های پیش روی استادان زن در دانشگاه ها داشته باشند، با آنان به گفت و گو بنشینند و از بار مشکلات شان برای حضور بیشترشان در دانشگاه بکاهند یا جایی که لازم است کمتر در دانشگاه حضور داشته باشند شرایطی برای مرخصی ها قانونی ایجاد کنند.