حالا برگردید به گذشته نه چندان دور، مثلاً به ۲۲ آبان ۱۳۷۵، درست بیست سال پیش در چنین روزی. آن روزها اگر یکی از همسایه‌ها ماشینی نیاز داشت، همسایه آن را بدون هیچ منتی در اختیارش قرار می‌داد. حتی گاهی خودش هم مانند یک راننده همراه و پیگیر آن مشکل می‌شد. انگار یکی از اعضای خانواده خودش به ماشین نیاز داشت. اگر فردی مریض می‌شد اولین نفر همسایه بود که به دیدنش می‌رفت. اگر پولی نداشت، از همسایه قرض گرفته می‌شد. خیلی از روزها حتی همسایه ها شریک در ناهار و شام هم بودند.

اما حالا ما چند تا از همسایه‌هایمان را می‌شناسیم؟ اگر در آپارتمان جدیدی در یک شهر بزرگ زندگی کنیم که بدتر. حتی شاید ندانیم همسایه دیوار به دیوار ما چه کسی است و چه شرایطی دارد. انگار هر چه تمدن و شهرنشینی بالاتر می‌رود اعضای جامعه از هم بیشتر فاصله می‌گیرند.

زندگی اجتماعی و جمعی بشر، در عین حال که خوبی ها و نقطه‌های مثبت و قابل تمجیدی دارد، برخی آثار منفی و زیانبار را هم به دنبال داشته است. یکی از این آثار منفی ضایع شدن و رعایت نکردن حقوق همسایه است که در اسلام و روایات ما بسیار به آن اشاره و توصیه شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد شریفی صادقی، عضو جامعه مبلغان برتر کشور از آداب همسایه داری و آموزه‌های دینی برایمان بیشتر می‌گوید. حرف‌هایی که حتماً همه شما بارها و بارها آن را شنیده‌ و به آن عمل می‌کنید و مطرح کردن دوباره آن فقط برای بیان اهمیت آن است.

****

خوب همسایه‌داری کن

حجت‌الاسلام شریفی صادقی با اشاره به اهمیت همسایه‌داری و جایگاه و منزلت آن در روایات و احادیث سخنان تصریح می‌کند: سعادت دنیا و آخرت، آرامش دنیایی و سعادت آخرتی انسان به اموری بستگی دارد که یکی از آن ها خوب همسایه‌داری کردن و البته همسایه نیک داشتن است.

نیکی کن، عزیز باش

به گفته این استاد حوزه و دانشگاه، این حقوق موارد بسیار و متعددی را شامل می‌شود. یکی از آداب همسایه خوبی بودن این است که انسان همیاری، همکاری و همدردی با همسایه‌اش داشته باشد و در غم و شادی آن ها شریک باشد. در خوبی‌ها کمک شان کند. در شرور و بدی‌ها از آن ها دفاع کند و کمک کند از آن ظلم و آزار و اذیتی که به آن ها رسیده بیرون بیایند. نسبت به آن ها احسان و نیکی داشته باشد. چرا که در روایات داریم نیکی کردن به همسایگان سبب عزیز شدن در نزد خدای بزرگ و مهربان است.

پیغمبر(ص) فرمودند: خداوند رحمت کند آن همسایه‌ای که همسایه‌ها را در کارهای نیک و خیر کمک می‌کند. یعنی اگر امر خیری مانند عروسی، سفر زیارتی و... بوجود آمد، همسایه وظیفه دارد او را کمک کند، به طور مثال خانه و امکانات را در اختیار او بگذارد. در مشکلات و سختی‌ها همدرد آن ها باشد. اگر مصیبتی یا داغی دیدند اظهار همدردی کرده و کمک‌شان کند. همینطور به آن ها کمک‌رسانی در مشکلات اقتصادی داشته باشد که در روایات بسیار به آن اشاره شده است.

از اوضاع همسایه‌ات با خبری؟

عضو جامعه مبلغان برتر کشور یادآور می‌شود: حتی در این زمینه روایات تندی داریم که در صورت رعایت نکردن آن مسلمان بودن انسان را زیر سوال می‌برد. «به پیامبر(ص) عرض کردند یا رسول اللّه آیا در مال و دارایی انسان غیر از زکات حق دیگری هم هست؟ فرمود: بلی، نیکی به فامیل وقتی پشت کند(قطع رحم کند) و نیکی به همسایه مسلمان. پس هرکس شب را با شکم سیر بخوابد درحالی که همسایه مسلمانش گرسنه سر به بالش بگذارد به من ایمان نیاورده است. سپس فرمود: جبرئیل پیوسته مرا نسبت به همسایگان توصیه می کرد به طوری که گمان بردم برای آن ها ارث مقرر خواهد کرد» این حدیث می‌رساند که اگر شخصی امکانات داشته و از حال همسایه‌اش بی خبر باشد، شرایط بسیار بدی خواهد داشت. بر اساس سفارش بزرگان دین ما، همسایگان باید از حال و روز همدیگر باخبر باشند و بدانند همسایه آن ها چه مشکلی دارد، آیا می‌تواند به آسانی امرار معاش کند و یا مشکل خاص دیگری دارد که ممکن است به دست همسایه حل شود؟ همسایه در قبال همسایه و در پیشگاه خدای بزرگ مسؤول است و باید مشکل او را در حد توانش حل کند. بی‌توجهی به احوال همسایگان، موجب کم لطفی خداوند و حتی نشانه ضعف ایمان است.

غمخوار همسایه ات باش

شریفی تاکید می‌کند حُسن همجواری و همسایه خوب بودن به این معنی است که از همسایه ها تفقد کنید که متاسفانه این روزها بویژه در شهرهای بزرگ بر خلاف روستاها بسیار کمرنگ شده است. ممکن است در بعضی شهرها و مناطق حتی همسایه نام همسایه اش را نداند، که این موضوع در اسلام بسیار نکوهیده بوده و سرزنش شده است.

شر نرسان

او تشریح می گوید: در جایی دیگر اشاره شده که تا چه حد و مرزی را همسایه می‌دانیم. از همه جوانب تا ۴۰ منزل، یعنی ۴۰ خانه همسایه محسوب می‌شود. شرق، غرب، شمال و جنوب؛ تمامی جوانب همسایه محسوب می‌شود. همسایه‌ها باید مراقب باشند در مجتمع‌هایی که زندگی می‌کنند آزار و اذیت‌شان به هم نرسد. هوای همدیگر را داشته باشند. به طور نمونه یکی از ناهنجاری‌ها در آپارتمان ها و مجتمع ها نپرداختن حق شارژ یا امکاناتی است که باید بصورت مشترک پرداخت شود. هزینه‌هایی که اگر پرداخت نشود در روند کار و زندگی اختلال ایجاد می‌کند. در حالی که توصیه شده است شر رسان نباشد و کمک حال همسایه های اطراف باشد.

در زندگی همسایه‌ات تجسس نکن

سرک کشیدن ممنوع!

این استاد حوزه خاطر نشان می‌کند: از دیگر آداب همسایه‌داری به فرموده امام سجاد(ع) این است که وقتی غایب است، مسافرت می رود و در جلسه‌ای حضور ندارد، از او دفاع کنید. او را حفظ کنید و او به او احترام بگذارید و اگر مظلوم قرار گرفت، او را کمک و یاری کنید و دنبال عیب جویی و تجسس از او نباشید. دنبال سرک کشیدن در زندگی او نباشید که از بدترین گناهان است. تجسس و زیر نظر گرفتن همسایه ها در صورتی که آن ها راضی نباشند، حرام است و جایز نیست. اگر عیب و نقصی در همسایه ها دیدید باید آن را بپوشانید. در صورتی که خیرخواهی و نصیحت شما را قبول می‌کند به او گوشزد کرده و تذکر بدهید و او را تنها نگذارید.

با همسایه ات به نیکی رفتار کن، عاقبت به خیر شو

حجت‌الاسلام شریفی صادقی حُسن همجواری، رسیدگی، رفت و آمد، یاری، عیادت، انفاق و صدقه و رفع نیازمندی را از وظایف اخلاقی همسایگان نسبت به یکدیگر دانسته و بیان می‌کند رفتار نیک همسایگان با یکدیگر، می‌تواند سرچشمه برکت‌های فراوانی باشد. تقویت روحیه همکاری و همفکری به منظور پاکیزه و آباد نگه داشتن محیط زندگی، یکی از آن هاست که خود، آرامش روانی و طول عمر انسان را به دنبال دارد. ما انسان‌ها خیلی بیشتر از آنچه فکر می‎کنیم و باور داریم، در قبال همسایه‌مان وظیفه داریم.