اختصاصی قدس آنلاین- افزایش صادرات غیرنفتی همواره  به عنوان یکی از سیاست های کلی نظام  در تمام اسناد برنامه ای جمهوری اسلامی از سیاست های کلی برنامه های توسعه تا سند چشم انداز ۱۴۰۴ و سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در طول دو دهه اخیر از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. اگر چه در طول سال های گذشته عمده صادرات و درآمدهای ارزی ما مربوط  به صادرات نفت خام یا مشتقات و فرآوری های طلای سیاه بوده است، اما همواره کالاهایی مانند فرش، خشکبار، زعفران و صنایع دستی از جمله کالاهای صادراتی مطرح و کاملا غیرنفتی ایران بوده اند که در چند سال اخیر رقبای جدی پیدا کرده اند. به طوریکه اگر چه ایران در صادرات طلای سرخ، فرش یا خشکبار همچنان یکه تاز بی رقیب بازارهای جهانی است، اما دیگر مانند سال های قبل نمی توان تولید و صادرات این محصولات را منحصر به ایران دانست. از افغانستان همسایه تا مالزی در شرق آسیا و ایتالیا در قلب قاره سبز در بازار زعفران، چین و هند در تولید و صادرات فرش و  آمریکا در تولید خشکبار به رقبای اصلی ایران در بازارهای جهانی مبدل شده اند.

افغانستانی که روزگاری واردکننده زعفران ایران بود حالا از هند تا چین را زیر پوشش صادرات خود قرار داده است. گرچه چیزی حدود ۹۰ درصد تولید و صادرات زعفران دنیا در انحصار ایران است اما مدتی است که افغان ها برخی از بازارهای ایران را تصاحب کرده و در بازارهای جهانی به رقیبی هر چند کوچک برای ایران تبدیل شده اند. غلامرضا میری نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران در این زمینه به خبرنگار قدس آنلاین می گوید: از آنجا که افغانی ها افراد سخت کوش و فعالی بوده و  در حال حاضر خودشان تولید کننده زعفران هستند. به نظر می رسد روز به روز بازارهای صادراتی خودشان را گسترش دهند. که طبیعتا گسترش بازار صادراتی افغانستان تبعاتی برای کشور ما خواهد داشت.

وی در ادامه با اشاره به تولید و صادرات بیش از ۹۰ درصد زعفران جهان در ایران خاطرنشان کرد: اگر چه میزان تولید و صادرات ما با سایر کشورها قابل مقایسه نیست اما نباید به واسطه اینکه اولین تولیدکننده جهان بوده و به قول معروف بی رقیب هستیم این موضوع را رها کنیم. چرا که همین اتفاق در بلندمدت به ضرر ما بوده و با مرور زمان کشورهای مختلف به فکر تولید زعفران افتاده و ما بازارهای صادراتی خود را  از دست خواهیم داد.

دیپلماسی شکننده و نظام تعرفه ای بلای جان صادرات ایران

میری درباره دلایل از دست رفتن برخی از بازارهای صادراتی ایران در ماه های اخیر به قدس آنلاین گفـت: تجار ایرانی برای صادرات زعفران خود به هندوستان مجبور به پرداخت تعرفه ۳۸ درصدی هستند در حالیکه این تعرفه ها برای صادرکنندگان افغان صفر بوده که همین مسئله کار را برای تجار ایران سخت و بازار هندوستان را در اختیار زعفران افغانستان قرار داده است. وی درباره دلایل این موضوع بیان داشت: افغان ها برای صادرات زعفران خود به هند، پولی از آنها نمی گیرند بلکه هندی ها زعفران افغانستان را با سایر کالاهای خودشان تهاتر کرده و در ازای زعفران دریافتی از افغانستان به آنها کالاهای مورد نیازشان را می دهند. محمد حسین شمس فرد رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار نیز درباره نظام تعرفه گذاری در برخی از کشورها به قدس آنلاین اظهار داشت: اگر چه عده ای انتظار داشتند بعد از برجام صادرات پسته و خشکبار ایران به آمریکا و سایر کشورهای دنیا افزایش یابد اما متاسفانه آمریکا با وضع تعرفه ۳۰۰ درصدی برای پسته ایرانی عملا مانع این کار شده است. وی در ادامه تصریح کرد: امروزه بسیاری از کشورها با وضع تعرفه های وارداتی سعی در خودکفایی کشور خود در تولید آن محصول دارند به طوری که ایالت کالیفرنیا آمریکا با استفاده از سیستم تعرفه گذاری توانسته به یکی از تولیدکنندگان و حتی صادرکنندگان پسته تبدیل شود.

غلامرضا میری نایب رئیس شورای ملی زعفران در ادامه گفتگوی خود با خبرنگار ما تصریح کرد: موضوع دیگری که در ماه های اخیر به از دست رفتن بازارهای صادراتی ما دامن زده ، مربوط به عربستان سعودی است که بعد از اتفاقات و چالش های سیاسی با ایران نه تنها زعفران بلکه خرید هر کالایی از ایران را ممنوع کرده است. وی خاطرنشان کرد: بنابراین افغانی ها یا زعفران ما را خریده و یا با قاچاق پیاز زعفران ما به افغانستان این کالای گران قیمت را به هندوستان و سپس عربستان صادر می کنند.

اگر چه افزایش صادرات غیر نفتی در دو دهه اخیر یکی از سیاست های کلی نظام و دولت های مختلف به شمار می رود اما به نظر می رسد در سال های اخیر عملا برخی از بازارهای خارجی خودمان را به دلیل ضعف مدیریتی و مسایل سیاسی واگذار کرده ایم. این در حالی است که در طول ۳.۵ سال گذشته صادرات غیرنفتی ایران هرگز به رکود صادرات در سال های ۹۰ و ۹۱ نزدیک هم نشده است.