اختصاصی قدس آنلاین - «نتیجه نهایی مهاجرت از روستا به شهر نابودی کامل شکوفایی ملی و از دست دادن آزادی است چراکه انحطاط روستا به مثابه انحطاط تمدن است، تمدنی که ضامن قانون شهروند و حفظ حرمت آزادی انسان است.» اینها شاید طلایی ترین جملات در رابطه با مهاجرت روستاییان به شهر باشد.
موضوعی که در سال های گذشته به این دلیل که جابجایی انسان ها در مقیاس بسیار کوچکتری صورت می گرفت چندان قابل اهمیت نبود و اینگونه جابجایی ها اساسا تاثیری بر ساختار اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مناطق مهاجرفرست یا مهاجرپذیر نمی گذاشت.
اما رشد سرمایه گذاری در شهرها و مسائلی نظیر تغییر در ساختار اقتصادی شهرها و روستاها، باعث شد شهرها محور اصلی تحولات جامعه و بالتبع مرکز تجمع امکانات باشند.
مهاجرت هایی که باعث تغییر و تحول در افکار، شیوه زندگی، اخلاق و روحیات روستاییان شده و گاهی عامل بروز ناهنجاری های اجتماعی هم هست. برای بررسی بیشتر این پدیده نامطلوب اجتماعی سراغ سیدحسن موسوی چلک رفتیم. مشاور رئیس و مدیرکل دفتر مدیریت عملکرد سازمان بهزیستی کشور که در عین حال رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران هم هست در پاسخ به این سوال که وضع روستاهای ایران از نظر جمعیتی چگونه است اظهار داشت: «متاسفانه آمار دقیقی دراین خصوص در دست نیست و باید منتظر نتیجه سرشماری امسال باشیم اما براساس سرشماری سال ۹۰ وضعیت روستاها نگران کننده است.»
جمعیت روستاها؛ کمتر از ۳۰درصد
وی با اشاره به این مساله که در ابتدای انقلاب ۷۰ درصد جمعیت ایران را روستاییان تشکیل می دادند افزود: «اکنون این جمعیت به کمتر از ۳۰ درصد رسیده که آثار و نتایج اجتماعی و اقتصادی جبران ناپذیری را برای کشور به همراه دارد.»
رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با تاکید بر اینکه تمرکز دولت ها بر ایجاد جذابیت در شهر باعث مهاجرت روستاییان می شود، اضافه کرد: «تمام تمرکز دولت ها روی ارائه خدمات بهتر به شهرنشینان بود و در تمام این مدت کسی به این مساله توجه نکرد که زندگی شهری، بیشتر از تولید بر مصرف تمرکز دارد. بنابراین با جذابیت شهرها، مشوقهای ناخواسته برای مهاجرت به مردم داده شد.»
او با اشاره به مشکلاتی که در پی خشکسالی های به وجود آمده در سالهای اخیر برای روستاییان ایجاد شده گفت: «بخشی از مشکلات نیز به دولت مربوط نبوده اما دولت می توانست با ارائه تسهیلات مناسب و به موقع، همچنین ایجاد اشتغال در روستاها، برای جلوگیری از مهاجرت برنامه ریزی کند، این مشکلی است که در ۲۰ سال اخیر بیشتر نمود داشته است.»
خودم هم از روستا به شهر مهاجرت کردم؛ اگر در روستا می ماندم فرصت های شغلی و اجتماعی ام را از دست می دادم
موسوی چلک به اینکه خودش هم از روستا به شهر مهاجرت کرده اشاره کرد وگفت: «خود من برای ماندن در روستا یا مهاجرت به شهر هزینه و فایده کردم، وقتی معلوم شد که با ماندن در روستا فرصت های شغلی و اجتماعی را از دست خواهم داد تصمیم به مهاجرت گرفتم. اگرچه در روستا مردم از هوای تازه و پاک بهره مند هستند اما فرصت تحصیل، بهداشت، تفریح و بهره مندی از سایر امکانات در روستا از دست می رود.»
وی تصریح کرد: «برنامه ای درخصوص روستاها توسط کارشناسان ریاست جمهوری تهیه و تنظیم شده که باید به اجرا گذاشته شود. این برنامه می تواند روستاهایی که هنوز از نظر امکانات برای زندگی مناسب هستند را احیا کند. البته نباید انتظار داشت روستایی که خشکسالی همه بافت آن را از بین برده است، دوباره احیا شود.»
این کارشناس مسائل اجتماعی، راهکار حل این معضل را تغییر نگاه دولت ها و همچنین نگرش مردم به روستا دانست و تصریح کرد: «دولت ها موظفند در زمینه ایجاد اشتغال و افزایش تسهیلات برای زندگی مردم در روستا تلاش کنند. اینکه روستاها به دلیل نداشتن آب، نبود حفاری چاه عمیق یا کمبود اشتغال در روستا تخلیه شوند، نشان از ضعف دولت است و هیچ عامل دیگری در آن دخیل نیست.»
با مهاجرت یک کشاورز، هم یک زمین کشاروزی بایر می شود و هم یک شغل کاذب در شهر ایجاد می شود
وی با اشاره به لزوم تغییر نگرش مردم به زندگی شهری و روستایی ادامه داد: «امروزه جوانان ما به سن بلوغ که می رسند تنها راه پیشرفت خود را در مهاجرت به شهر می بینند. از یک منظر این درست است چراکه همه امکانات متمرکز در شهرها است اما از منظر دیگر، توسعه شهر ها به دلیل فعالیت مردم در آن بوده است و اگر همین افراد مهاجر در وطن خود، دست به تلاش و کوشش و تولید بزنند بدون شک نتیجه بهتری به دست خواهند آورد. تغییر نگرش مردم در خصوص شهر و روستا می تواند از سیر مهاجرت به شهرها کاسته و مسیر مهاجرت را معکوس کند.»
او با اشاره به مشکلات اجتماعی ایجاد شده در شهرها به دلیل افزایش میزان مهاجرت تاکید کرد: «بسیاری از مهاجران تنها می خواهند از وضع موجود خود در روستاها فرار کنند بی آنکه فرصت مناسبی در شهر به دست آورده باشند به همین سبب وقتی وارد شهر می شوند به حاشیه رانده شده و مجبور به کارتن خوابی یا زندگی در شرایط سخت می شوند.»
موسوی چلک ادامه داد: «شهر امکان ایجاد فرصت شغلی برای همه مهاجران را نداشته و به تخصص بسیاری از آنها نیز نیاز ندارد. در شهر کشاورزی وجود ندارد در حالی که بسیاری از مهاجران در این زمینه تجربه و تخصص دارند؛ بنابراین با مهاجرت یک کشاورز، هم یک زمین کشاروزی بایر می شود و هم یک شغل کاذب در شهر ایجاد می شود که از هر دو طرف برای توسعه ملی، باخت به شمار می رود.»
کسی به فکر آسیب های ناشی از مهاجرت روستاییان به شهر نیست
به گفته این کارشناس مسائل اجتماعی، کارتن خوابی، اعتیاد، دست فروشی و بسیاری از بزه های اجتماعی ناشی از همین مهاجرت بی رویه در کشور است که راهکار آن ایجاد مهاجرت معکوس، با فرصت سازی در روستاها است.
رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران گفت که مطالعاتی در زمینه آسیب های اجتماعی داشته که این مطالعات نشان می دهد بخش بزرگی از مشکلات موجود در شهرها به دلیل مهاجرت بی رویه است. از سوی دیگر روستاها نیز به دلیل همین مهاجرت ها، خالی از سکنه شده و دیگر نمی توانند به توسعه ملی کمک کنند.
وی ادامه داد: «شهرها امروز نه زیرساخت لازم برای سکونت مهاجرین را دارند و نه شغل لازم برای تامین معاش آنها را. بنابراین با پدیده شغل کاذب رو به رو شده اند که هر ساله رو به افزایش است. در یک دهه اخیر خبرهای بسیاری از تخلیه روستاها و مهاجرت به سمت شهرها به گوش رسید بدون آنکه کسی به فکر آسیب های ناشی از آن باشد.»
رییس انجمن مددکاران ایران با بیان اینکه خطرات اجتماعی ناشی از مهاجرت ها، همه مردم را تهدید می کند افزود: «چه آنهایی که مهاجرت کرده اند و چه آنهایی که باید پذیرای آنها باشند با خطر مواجه هستند؛ البته این به معنای تهدید بودن مهاجران نیست بلکه وضعیت اجتماعی حاصل از مهاجرت آنها، برای همه تهدید است.»
موسوی چلک در پایان تاکید کرد: «وقت آن است که دولت به همراه مردم به خصوص روستاییان اقدامات عاجلی برای جلوگیری از تخلیه روستاها و ایجاد سیر مهاجرت معکوس انجام دهند چون در غیر اینصورت باید شاهد ایرانی بدون روستا باشیم.»
نظر شما