قدس آنلاین - خدیجه زمانیان/ رئیس دانشگاه فردوسی مشهد با تأکید بر اشتراکات علمی و فرهنگی موجود بین کشورهای عرب‌زبان و ایران، توجه به این اشتراکات را عاملی برای رفع سوءتفاهم‌های سیاسی کشورها عنوان کرد.
دکتر محمد کافی در همایش بین‌المللی روابط فرهنگی و ادبی ایران و جهان عرب که در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد برگزار می‌شود، گفت: روابط گذشته ایران با کشورهای عرب‌زبان روابط بسیار درخشانی است. ما به این گذشته افتخار می‌کنیم اما با گذشت زمان این روابط با رخدادهای سیاسی درگیر شد؛ به‌طوری که می‌شود صریحاً گفت آینده این روابط بسیار نگران‌کننده است.
رئیس دانشگاه فردوسی مشهد به‌اشتراک‌گذاشتن ظرفیت‌های علمی و زبانی کشورهای عرب‌زبان و ایران را عاملی دانست که می‌تواند آینده نگران‌کننده روابط بین این کشورها را از بین ببرد.
وی گفت: ظرفیت‌ها و اشتراک‌های علمی و فرهنگی موجود نباید صرف اموری شود که باعث تضعیف روابط بین ملل شود. اتفاقاً ارتباطات علمی و دانشگاهی و تکیه بر آنها می‌تواند بر ارتباطات سیاسی اثر بگذارد، اختلافات موجود را از بین ببرد و باعث تحکیم روابط سیاسی کشورهای منطقه شود.
غربی‌ها را بیشتر می‌شناسیم
در ادامه این همایش استادان فارسی‌زبان و عرب‌زبان دانشگاه‌های مختلف در قالب مقاله‌هایی نظرات خود را با محوریت تحکیم روابط بین ایران و کشورهای عرب‌زبان جهان با تکیه بر اشتراکات زبانی و فرهنگی ارایه دادند.
موسی اسوار، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی که با موضوع «بیگانگی با یکدیگر و یگانگی با بیگانه» سخن می‌گفت، به ترجمه‌های اندک از زبان عربی به فارسی اشاره کرد.
وی گفت: با آنکه میان ایران و جهان عرب اشتراک‌های تاریخی و دینی بسیاری وجود دارد اما ایران و کشورهای عرب‌زبان، بیشتر، نویسندگان و شاعران مغرب‌زمین را می‌شناسند و از بزرگان خود در این حوزه‌ها اطلاع چندانی ندارند؛ به‌طوری که زبان و ادبیات عرب در مقایسه با زبان‌های دیگر در ایران مغبون واقع شده است.
اسوار گفت: برای صحت این گفته کافی است به شمار مترجمانی بنگرید که آثار انگلیسی، فرانسوی و آلمانی را از کشورهای دیگر ترجمه می‌کنند اما مترجمان کمتری در حوزه ترجمه آثار ادبی عرب‌زبان فعالیت می‌کنند و برای ترجمه این آثار از خود علاقه‌مندی نشان می‌دهند. ترجمه آثار ادبی عرب‌زبان در قیاس با آثار کشورهای دیگر مانند قطره‌ای است در برابر دریا.
این عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی با بیان اینکه جهان عرب فقط با چند نویسنده معاصر ایران آشناست، گفت: این مهجور بودن درباره ترجمه آثار فارسی به زبان عربی وضعیت غم‌انگیزتری دارد. از ادبیات فارسی در کشورهای عربی فقط «بوف کور» و «ماهی سیاه کوچولو» مجال ترجمه و انتشار پیدا کرده‌اند و اهل ادب و مخاطب آثار ادبی کشورهای عرب‌زبان با سایر ادبیات ایران بیگانه است البته در کشور مصر وضعیت زبان فارسی به‌مراتب بهتر از سایر نقاط جهان است. زیرا مرکز ترجمه این کشور طی 15سال گذشته در جهت ترجمه آثار فارسی گام‌هایی برداشته و آثار فارسی را ترجمه و منتشر می‌کند.
آب گل‌آلود و ماهی‌گرفتن دشمنان
وی در ادامه مقاله خود به بررسی علت‌های این بیگانگی پرداخت و گفت: با وجود اشتراک‌های فرهنگی و زبانی ایران و کشورهای عرب‌زبان این بیگانگی وجود دارد و مسایل علمی، تاریخی و روان‌شناختی زمینه‌های این بیگانگی را تشکیل می‌دهد.
اسوار در توضیح این مسأله گفت: در ایران زمینه ذهنی که از اعراب وجود دارد مربوط به حمله آنها به ایران است. فتح ایران اگرچه باعث ورود اسلام به ایران شد اما تصویری در تاریخ ذهنی ایرانیان بر جا گذاشته که این تصویر در طول تاریخ به گونه‌های مختلف خودش را نشان داده است. تا آن جا که در دوران‌هایی مثل صفویه، قاجار و پهلوی عرب‌ستیزی در ایران رشد و شدت پیدا کرد و توجه به فارسی‌نویسی از سوی دولت‌ها مورد تأکید قرار گرفت.
این عضو فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی توجه به ترجمه آثار فارسی به زبان عربی و متقابلاً آثار عربی به زبان فارسی را راهی برای از بین بردن تصاویر نادرست از اذهان ملت‌ها عنوان کرد.
وی گفت: توجه به ترجمه‌های آثار ادبی باعث می‌شود پیوندهای فرهنگی و زبانی مورد توجه قرار بگیرد و در کنار ترجمه آثار مؤلفان مغرب‌زمین، به ترجمه مؤلفان عربی و ایرانی هم توجه نشان داده شود.
اسوار گفت: فقط ترجمه و فهم زبان فارسی می‌تواند ایران‌هراسی و ایران‌ستیزی‌ای که در دنیا وجود دارد را از بین ببرد. مطمئناً بیگانگی 2 فرهنگ که اشتراکات زیادی دارند، به سود کسانی است که از این گسیختگی و آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند.
او در پایان تأکید کرد: اگر راه‌های ترجمه آثار 2 زبان تسهیل شود حتماً سوءتفاهم‌های سیاسی هم از بین خواهد رفت.
در ادامه نشست‌های تخصصی دکتر محمدعلی آذرشب، مدیرگروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران، با موضوع «نقش گفت‌وگوی فرهنگی و ادبی در تمدن اسلامی» صحبت کرد. وی گفت: بزرگ‌ترین مشکل امروز دنیای اسلام عقب‌ماندگی تمدن بزرگ اسلامی است و همین عقب‌ماندگی باعث به‌وجودآمدن دشمنی به نام داعش شده است.
وی گفت: تمدن اسلامی خود را در مقابل تئوریسین‌های غربی باخته است و در مقابل آنها احساس کوچکی می‌کند. این خودکم‌بینی‌ها باعث شده که تمدن اسلامی نتواند مانند گذشته پیشرفت داشته باشد و همین عدم پیشرفت عاملی برای اختلاف بین کشورهای اسلامی شده است.
آذرشب تأکید کرد: عرب‌ستیزی و ایران‌هراسی خواست استعمار بود و شرایط سیاسی حاکم نشان می‌دهد این خواست محقق شده است. برای برون‌رفت از این شرایط باید 2 زبان عربی و فارسی نه به عنوان زبان خاص مردم کشورهایشان بلکه به عنوان تمدنی واحد مورد توجه همه قرار بگیرد.
نویسندگان عربِ مورد اقبال در ایران
در ادامه این نشست موسی بیدج، مترجم زبان و ادبیات عرب، درباره مسیر ترجمه ادبی زبان و ادبیات عرب در ایران گفت: ترجمه ادبیات مدرن عرب از دهه 60 میلادی شروع شد و پیش از آن ایرانی‌ها شناختی از ادبیات مدرن عرب نداشتند.
این مترجم ترجمه آثار جرجی زیدان در دهه 60 را شروع ترجمه ادبیات مدرن عرب به زبان فارسی عنوان کرد.
بیدج شاعران و نویسندگانی مانند جبران خلیل جبران، نزار قبانی، نجیب محفوظ و محمود درویش را جزو شاعران و نویسندگانی عنوان کرد که آثارشان مورد توجه مخاطب ایرانی قرار گرفت.
نظر شما