قدس آنلاین - جشنواره تئاتر فجر ما در میان تعداد زیاد جشنواره‌هایی که در سراسر دنیا برگزار می‌شود، یکی از پر و پیمان‌ترین فستیوال‌هاست. از تعداد بسیار زیاد نمایش‌هایی که در آن اجرا می‌شود گرفته تا بخش‌های مختلف مسابقه از جمله پوستر و عکس، نمایشنامه‌نویسی، پژوهش، تئاتر بین‌الملل، مرور، جوان و... . دست‌کم می‌توان گفت که جشنواره تئاتر ما از نظر کمّی‌ و به لحاظ گستردگی و وسعت یکی از بزرگ‌ترین جشن‌های تئاتری جهان است.

حوزه آموزش یکی از بخش‌هایی است که تقریباً در همه دوره‌های جشنواره تئاتر فجر وجود داشته و سعی شده تا با توجه به کاستی‌های آموزشی تئاتر کشور بخشی از نیازها در این حوزه جشنواره و روزهای برگزاری آن را مرتفع کند. برگزاری سمینار پزوهشی تئاتر، کارگاه‌های مختلف آموزشی با توجه به نیازهای آموزشی تئاتر کشور، جلسات و نشست‌ها و سخنرانی‌های تخصصی و... در این حوزه قرار می‌گیرند. جشنواره تئاتر فجر سی و پنجم پیش از آغاز بخش اصلی، در این گستره فعال شد. سمینار پژوهشی و کارگاه‌های آموزشی تقریباً از 2 هفته پیش از آغاز جشنواره کار خود را شروع کردند و تا روزهای پایانی جشنواره نیز همچنان ادامه داشتند و البته استقبال از این کارگاه‌ها نیز چندان که انتظار می‌رفت، خوب بود و هنرمندان حرفه‌ای و دانشجویان تئاتر در آنها شرکت داشتند.

• جشن تئاتر در استان‌ها

یکی از دیگر ویژگی‌های جشنواره تئاتر فجر این است که در سال‌ها و دوره‌های گذشته توانسته گستره برگزاری‌اش را از تهران به سمت شهرها و استان‌های دیگر وسعت ببخشد. امسال هم مثل چند دوره گذشته، جشنواره تئاتر فجر علاوه بر تهران در استان‌های بوشهر، خراسان رضوی، یزد، مازندران، فارس و خوزستان برگزار شد. هر یک از استان‌ها البته با توجه به بضاعت‌ و توانمندی‌هایی که داشتند و با همکاری دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر در این رویداد مشترک سهیم بودند؛ از مشهد که یک جدول کامل را به فستیوال تئاتری‌اش اختصاص داده بود تا شهرها و استان‌های دیگر که اجراهای عمومی ‌مشترک و برنامه‌های ویژه دیگری را پشت سرگذاشتند. کارگاه‌های آموزشی، اجراهای ویژه انتخاب‌شده از طرف دبیرخانه جشنواره و اجراهای مربوط به خود استان برنامه این جشنواره‌ها را تشکیل داده بود. و البته اینکه برگزاری جشنواره در استان‌های دیگر پیش از آغاز بخش اصلی در تهران و از حدود دو سه هفته قبل آغاز شده بود و همزمان با آغاز بخش اصلی در تهران، استان‌ها اختتامیه جشنواره خود را برگزار کرده بودند.

• کنجکاوی و اشتیاق برای دیدن تئاتر جهان

نمایش‌های خارجی سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر دست‌کم در 6 روز نخستِ برگزاری جشنواره و در مقایسه با دوره گذشته آن، چندان که انتظار می‌رفت آثار باکیفیت و قابل تأملی نبودند. «سلفه» به کارگردانی عامر ابوالهیل از عراق، «من، سیزف» به کارگردانی وسلکا کونچوا از بلغارستان، 2 نمایش «سار» و «تو ماهی نیستی» به کارگردانی میهران توماسیان از کشور ترکیه، «گرگ و میش» به کارگردانی کریستینا گالبیاتی و ایلیالو گینیوهل از سوئیس، «شاخص» به کارگردانی فؤاد کوچی و مایکل آدوبرتیو از فرانسه و نمایش «سفید» به کارگردانی کو کوونوا از کشور ژاپن 7 نمایش خارجی بودند که در 6 روز نخست جشنواره سی و پنجم در تالارهای مختلف به روی صحنه رفتند و علی‌رغم استقبال چشمگیری که همواره از نمایش‌های مهمانِ غیرایرانی در جشنواره‌ها می‌شود تقریباً هیچ‌کدام نتوانستند انتظارات تماشاگران را برآورده سازند. در واقع یکی از مهم‌ترین بخش‌های جشنواره که همواره مورد توجه هنرمندان تئاتر و دانشجویان این رشته تحصیلی بوده است نیز تا اواسط جشنواره همچنان چنگی به دل نمی‌زند.

با این حال تماشاگران و بویژه هنرمندان تئاتر با وجود کیفیت نه‌چندان مطلوب نمایش‌های خارجی همچنان منتظر هستند تا نمایش‌های خارجی دیگر که در ادامه برگزاری جشنواره از کشورهای یونان، لهستان، هلند، نروژ، اسپانیا و گرجستان به روی صحنه خواهند رفت را ببینند و می‌توان امیدوار بود که این نمایش‌ها بیشتر از آنهایی که تاکنون اجرا شده‌اند، رضایت تماشاگران و تئاتری‌ها را جلب کند.

• «مرور تئاتر ایران»؛ باکیفیت‌ترین بخش جشنواره

بخش «مرور تئاتر ایران» که به مجموعة آثار به‌اجرای‌عموم‌درآمده در طول سال اختصاص دارد، از جشنواره بیست و نهم و در پی انجام برخی تغییرات در شکل برگزاری جشنواره به‌صورت جدی در جدول این جشنواره قرار گرفت. این بخش برای استانداردسازی بیشتر الگوی جشنواره و در پی تصمیم برای حذف رقابت‌های شتاب‌زده، به یکی از بخش‌های مهم جشنواره تئاتر فجر تبدیل شد و البته در ادامه توانست مهم‌ترین و پرتقاضاترین بخش جشنواره یعنی «چشم‌انداز تئاتر ایران» را نیز کاملاً از جدول حذف کند.

اگر کسی به دنبال یافتن بهترین نمایش‌های جشنواره تئاتر فجر باشد، بر اساس تجربه چند سال گذشته، این بخش مهم‌ترین و بهترین نمایش‌ها را در خود جای داده است؛ نمایش‌هایی که در طول سال اجرا شده‌اند، ضعف‌ها را اصلاح کرده‌اند، در معرض نقد و نظر تماشاگر قرار گرفته‌اند و حالا آخرین اجرای سالشان را بدون هیچ شتاب‌زدگی و کاستی‌ای در جشنواره پشت سر می‌گذارند. در سال‌های گذشته هم بهترین نمایش‌های جشنواره تئاتر فجر، آثار همین بخش بوده‌اند.

امسال و در سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، نسبت به دوره گذشته، تعداد بیشتری از آثار از شهرهای دیگر کشور هستند. هر چند که هنوز هم تعداد آثار تهرانی به دلیل کیفیت بهتر در جدول این بخش بیشتر است. در جدول جشنواره تعداد 40 نمایش برای اجرا در بخش مررو تئاتر ایران انتخاب شده‌اند. از میان 40 نمایش بخش مرور، 28 اثر متعلق به گروه‌های تهرانی است و 12 نمایش دیگر از شهرها و استان‌های دیگر انتخاب شده‌اند. البته سهم و نیز کیفیت آثار استان خراسان رضوی در این بخش و بخش‌های دیگر، با فاصله زیاد نسبت به دیگر استان‌های کشور، قابل توجه است.

سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر همان‌گونه که ذکر شد، به لحاظ کمّی ‌بیش از اندازه گسترده و بزرگ است. اما پرسش بزرگ این است که این گستردگی، کیفیت را چگونه تحت تأثیر قرار می‌دهد؟ شاید با پایان‌یافتن جشنواره و بررسی درست و دقیق بخش‌های مختلف و برآیند نتایج بتوان در این مورد بیشتر و بهتر قضاوت کرد.