قدس آنلاین - وقوع انقلاب اسلامی علاوه بر تغییرات چشمگیر در حوزه سیاسی کشور سبب بروز تحولات خاصی در حوزه فرهنگ شد. جلوه ای از این جریان سازی ها را می توان به وضوح در صنعت موزه داری دید.

*تغییر در محتوا و موضوع

بنابر شواهد طی نزدیک به چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد تحولات متعددی درحوزه صنعت موزه داری کشور هستیم .

رضا دبیری نژاد،معاون فرهنگی کتابخانه و موزه ملی ملک در این باره می گوید:مهمترین مسأله در صنعت موزه داری کشور که متأثر از گفتمان انقلاب اسلامی شکل گرفت را می توان در نخستین روزهای پیروزی انقلاب شاهد بود.چنانکه نخستین فرامین شورای انقلاب مربوط به تبدیل مجموعه کاخ های نیاوران و سعد آباد به موزه می شود.همچنین شورای انقلاب در 23 فروردین سال 59 تصویب کرد همه کاخ های یادشده با محوطه و تاسیسات آن برای ایجاد موزه و پارک در اختیار وزارت فرهنگ و آموزش عالی قرار گیرد. در ضمن همه اموال موجود در کاخ های یادشده توسط کمیسیونی مرکب از نمایندگان نخست وزیری، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک مرکزی ایران، بانک ملی ایران، دادستانی کل کشور و بنیاد مستضعفان مورد رسیدگی و ارزیابی قرار گرفته و قیمت هر یک مشخص شد. به این ترتیب شاهد فزونی فضاهای موزه کشور بودیم چراکه هرکاخ- موزه یادشده درخود مجموعه ای از گالری ها ا جای داده است.

وی در ادامه می افزاید:پس از انقلاب شاهد تغییر نگرش محتوایی در این عرصه بودیم چنان که توجه به موضوعات اجتماعی- سیاسی بیش از گذشته در صنعت موزه داری ما خودنمایی کرد این درحالی بود که پیش از انقلاب بر مقوله باستان شناسی و تاریخ تمدن تأکید می شد.

محمد رضا کارگر،مدیرکل امور موزه‌های کشور نیز با اشاره به این رویه خاطر نشان می کند: از موارد قابل تأمل در صنعت موزه داری تنوع در ایجاد موزه هاست.چنانکه پیش از انقلاب موزه های هنر و تاریخ مورد توجه بود حال آنکه در سال های اخیر شاهد افزایش موضوع ها در صنعت موزه داری هستیم.برای نمونه در موزه های آستان قدس رضوی این مقوله در زمینه گسترش فضاها و تنوع موضوع ها مشهود است .

*روایتی نو از جنگ

بی گمان علاوه بر تحقق انقلاب اسلامی ، رشادت های حماسه سازان در طی دفاع مقدس سبب جریان سازی در فرهنگ کشور ما شد.

دبیری نژاد با تأکید بر این مقوله می گوید:سال های دفاع مقدس تمام ابعاد فرهنگی ،اجتماعی و سیاسی ما را تحت تأثیر قرار داد چنان که صنعت موزه داری نیز بی نصیب از این تحولات نماند.به این ترتیب موزه های دفاع مقدس در قالب های متعدد همان باغ موزه ها و یا موزه های شخصی ایجاد شد که با گذشت نزدیک به سه دهه از این رویداد همچنان این روند ادمه دارد.به این ترتیب نهادها و گروه ها سعی کردند در قالب موزه ها میراث دفاع مقدس را  گردآوری و معرفی کنند .

این کارشناس موزه،تأثیر سال های دفاع مقدس را بر صنعت موزه داری مقوله ای منحصر به فرد درجهان دانسته و خاطر نشان می سازد: امروزه موزه های گوناگون جنگ صلح در دنیا فعال هستند اما به دلیل این که هشت سال جنگ تحمیلی ما شرایطی داشته که آن را از دیگر نبردهای جهان متمایز می سازد،موزه های دفاع مقدس نیز به لحاظ موضوعی و محتوایی متفاوت از دیگر موزه های جنگ محسوب می شود.

* ازبرنامه ای دستوری تا خواسته ای جمعی

پس از سال های دفاع مقدس موج تازه ای در صنعت موزه داری کشورخودنمایی کرد که همان رونق موزه های شخصی وخانه موزه هاست.

دبیری نژاد در خصوص خانه موزه ها می گوید:امروزه شاهد فعالیت ده ها خانه موزه هستیم که به افراد صاحب نام در حوزه های متعدد همانند سیاست، هنر و فرهنگ مربوط می شود،اما آنچه که روشن است این که  هرکدام از فضاهای یاد شده بخشی از گفتمان انقلاب اسلامی و فرهنگ این عصر را بیان می کند و منتقل می سازد. ناگفته نماند با بررسی بیشتر می توان دریافت این فضاها هنوز متأثر از موزه داری سنتی بوده و برای آنکه بتواند استانداردهای لازم را در راستای انتقال مفاهیم مطلوب کسب کند باید همسو با رشد کمی آن ها به تأثیر کیفی نیز توجه داشت. 

محمد رضا کارگر،مدیرکل امور موزه‌های کشور نیز می گوید:ازجریان های عمده پس از انقلاب بخصوص در سال های اخیر رشد موزه های خصوصی است که می توان آن را روندی فرهنگی دانست چنانکه در حال حاضر بیش از 70 موزه خصوصی ایجادشده و این روند همچنان ادامه دارد .

وی ادامه می دهد:امروزه موزه ها به عنوان یک نهاد فرهنگی و اجتماعی شکل می گیرندچنانکه علاوه بر نهادها و دستگاه ها که به این قضیه اقبال نشان می دهند مردم نیز در این امر نقش آفرین هستند.درحالی که در پیش از انقلاب این حوزه بیشتر جنبه دستوری داشته و به عنوان بخشی از وظایف نهادی به عنوان دولت  شکل می گرفت اما امروزه همه آحاد جامعه به دنبال ایجاد موزه های مختلف هستند.

دبیری نژاد نیز خاطر نشان می کند: در پیش از انقلاب از نگاه حاکمیت وقت موزه ها نهادی مدرن و تمدنی به شمار می رفت که  دولت حاکم سعی داشت در قالب تکثیر موزه ها نمادی از پیشرفت خود را به نمایش بگذارد.این درحالیست که پس از انقلاب موزه به خواست و ظرفیت اجتماعی بدل شده که مردم و دولت تلاش می کردند با گسترش این فضاها خواست و موضوعات مطلوب خود را در قالب روایتی خاص نشان دهند.

وی ادامه می دهد:در گذشته موزه ها فقط نقش فرهنگی داشته و فضاهایی برای مشاهده آثار تاریخی محسوب می شدند اما درسال های اخیر با رشد دانش آموختگان موزه داری بر نقش اجتماعی این فضاها تأکید بیشتری شد و به این ترتیب کارکرد موزه ها نیز گسترش یافت .