، ‌به گزارش «قدس آنلاین»،  وبگاه خبری- تحلیلی «المانیتور» در گزارشی با عنوان «آیا بروز تنش در روابط تهران- آنکارا اقدامی عامدانه است؟» به قلم «فهیم تاشتکین»  به بررسی سه عامل مؤثر در بروز تنشها میان این دو کشور همسایه می پردازد.

در این گزارش آمده است: «در طی صدها سال پس از انعقاد معاهده قصر شیرین در سال ۱۶۳۹ میلادی، دو کشور ایران و ترکیه  با تعقیب یک سیاست همزیستی کاملاً مسالمت آمیز در روابط دو جانبه خود، به مناقشات سیاسی گاه و بیگاه و یا رقابتهای منطقه ای فرصت نداده اند که روابط اقتصادی فیمابین آنها را تحت الشعاع قرار دهد، ‌ بطوری که دو طرف در عدم عبور از آستانه های بحران زا در روابط خود چیره دست گشته اند.

اما در زمان حاضر، مناقشات سیاسی متأثر از جنگ داخلی در سوریه این چیره دستی مقامات دو کشور را با چالشی جدی مواجه ساخته و روابط اقتصادی را در معرض تهدید قرار داده است.

گاهی اوقات اینگونه به نظر می رسد که اشتباهات دیپلماتیک عامدانه و با قصد قبلی صورت می گیرند.  رجب طیب اردوغانرئیس جمهور ترکیه و مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه این کشور به تازگی در رویدادهایی با حضور مقامات بلندپایه، ایران را مورد توهین و بی احترامی قرار دادند ‌که این امر به لطمه اقتصادی قابل ملاحظه ای منجر شده است.

اردوغان هفته گذشته در اظهارات خود ایران را به تلاش برای تفرقه افکنی در عراق و سوریه با توسل به «ملی گرایی ایرانی» متهم ساخت؛ روندی که به ادعای وی باید از آن جلوگیری کرد. چاووش اوغلو نیز در روز نوزدهم فوریه در کنفرانس مونیخ مدعی شد که ایران در تلاش است تا دو دولت شیعی در عراق و سوریه پایه گذاری نماید. این اقدامی بس خطرناک است و باید متوقف شود.

جای تعجب نیست که اظهارات این دو مقام بلند پایه دولت ترکیه، خشم مقامات تهران را برانگیخت.  بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در پاسخی قاطعانه اظهار داشت: آنهایی که از سازمانهای تروریستی حمایت می کنند؛ ‌ آنهایی که مسبب خونریزی هستند؛ ‌ آنهایی که هدایتگر اوضاع به سمت تنش و بی ثباتی در خاورمیانه شده اند نمی توانند با متهم کردن سایرین از زیر بار مسئولیت خود شانه خالی کنند. قاسمی در ادامه افزود: ایران تاکنون با صبر و حوصله اقدام کرده است؛ اما این صبر و حوصله حد و اندازه ای دارد. اگر شما دوستان ترکیه ای ما این گونه اظهارات را تکرار کنید، ما مجبور خواهیم شد [به این اظهارات] پاسخ بدهیم.

گفتنی است که سایه سنگین این تنشها بر همایش بازرگانی ایران- ترکیه که قرار بود روز بیست و پنجم فوریه/هفتم اسفند ماه در تهران برگزار شود، بیش از هر رویداد دیگری نمود یافت؛ تا جایی که  «نهاد زیبکچی»  وزیر اقتصاد ترکیه که قرار بود به نمایندگی  از دولت آنکارا در این همایش شرکت نماید، به دلیل مجادلات بوجود آمده میان دو کشور سفر خود را به تهران لغو کرد. از این رو این همایش به زمان دیگری موکول شد؛ اما هنوز تاریخ جدیدی برای آن تعیین نشده است.

این همایش از اهمیت بسزایی برخوردار بود؛ زیرا هیأت روابط اقتصادی خارجی ترکیه- (DEIK)- امکان حضور مدیران اجرایی صدها شرکت ترکیه ای را در این همایش فراهم کرده بود. مقامات همچنین برنامه ریزی کرده بودند که طی این همایش مرکز تجاری ترکیه را در تهران افتتاح نمایند.

بازرگانان ترکیه مدتها در انتظار برگزاری یک چنین همایشی بودند و امید داشتند که همزمان با لغو برخی تحریمها علیه ایران به فرصتهای سود آور و پرمنفعتی در حوزه انرژی، نفت، ‌ معدن، ‌ ساخت و ساز، خرده فروشی، تدارکات و گردشگری دست یابند. هیأت روابط اقتصادی خارجی ترکیه با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که برگزاری این نشست می توانست در بالا بردن حجم تجارت به میزان دلخواه ۳۰ میلیارد دلار- طی دو سال- نقشی سازنده ایفاء نماید.

افزون بر این، سازمان دهندگان این همایش اقتصادی معتقد بودند که همایش بازرگانی ایران- ترکیه می توانست راهی مناسب به سمت تسهیل روابط تجاری باشد.

لازم به ذکر است که فهم و درک پیشینه این تنشها میان تهران و آنکارا از اهمیت برخوردار است. جای تردید نیست که ترکیه در تلاش است که برای فجایع رخ داده در سوریه و همچنین از دست دادن نفوذ خود در عراق مقصری بیابد. مقامات ترکیه سعی دارند موقعیت خود را با این ادعا توجیه نمایند که در صورت عدم مداخله ایران، قادر به کسب پیروزی [در هر دو جبهه عراق و سوریه] بودند. اما در این میان، سه عامل مهم دیگر نیز نقش آفرینی می کنند.

عامل اول، ‌ نیاز مبرم ترکیه به دریافت پول داغ از کشورهای حوزه خلیج فارس- پول سرگردانی که با هدف دریافت سود بالا در کوتاه مدت، به سرعت از بازاری به بازار دیگر انتقال پیدا می‌کند- جهت کاستن از کمبود منابع مالی خود در بازار است. آنکارا امیدوار است که با اتخاذ یک موضع ضد ایرانی، روابط خود را با عربستان سعودی و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس- که همگی از هراسی ناموجه نسبت به شیعیان رنج می برند- هموار و در عین حال، سودآور سازد.   

عامل دوم آن است که مقامات آنکارا در جستجوی بازارهایی برای صنایع مهم پدافندی خود به خوبی به این نکته واقفند که کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس حاضرند سخاوتمندانه برای خرید جنگ افزارها هزینه کنند. طراحان اصلی سیاست در آنکارا سعی می کنند تا برای تشویق کشورهای حوزه خلیج فارس به خرید تسلیحات از ترکیه حس اغراق آمیزی از تهدید ایران را به  کشورهای منطقه القاء نمایند.

عناوین اخبار روزنامه ینی شفق- روزنامه ضد ایرانی و مورد حمایت دولت ترکیه- با درج عباراتی همچون پیش از آنکه موشکها مکه را هدف قرار دهند و پیش از آنکه جنگ مکه آغاز شود و تانکها کعبه را محاصره کنند، ‌ منعکس کننده انگیزه دولت ترکیه است.

ابراهیم کارائول سردبیر این روزنامه ترکیه ای روز شانزدهم فوریه در مطلبی نوشت: با آنکه آمریکا و اروپا به طور گسترده ای  نیازهای پدافندی منطقه را تأمین می کنند، و قراردادهای تسلیحاتی چند میلیون دلاری میان این کشورها در حال انعقاد است، صنایع پدافندی ترکیه فرصتهای جدیدی را فراروی خود می بیند که بخشی از آن مرهون رشد تهدیدات امنیتی [در منطقه] است.

وی در ادامه می نویسد: دیگر شکی نمانده است که بودجه کشورهای حاشیه خلیج فارس که تا پیش از این مصروف بخشهای مختلف می شد، اکنون در حال راه اندازی موج جدیدی در روابط ترکیه با [کشورهای] منطقه است... قراردادهای دفاعی مشترک نیز این حُسن تفاهم را پرورش داده اند.

کارائول در ادامه مدعی می شود که نگرانی در مورد توسعه طلبی ایران وجود دارد؛ توسعه طلبی که به ادعای وی کل جهان عرب را هدف گرفته و [تهران] ضمن داشتن طرحهایی برای تسلط بر مکه [!] برای مخفی نگه داشتن این حس توسعه طلبی ضرورتی احساس نمی کند و موشکهای ایران که از جانب یمن به جده و ریاض پرتاب می شود، مقاصد و نیات تهران را آشکار کرده است!  

سومین عامل مهم، تمایل آنکارا به کسب یک فرصت مشارکت با دولت جدید آمریکاست. کشورهای حوزه خلیج فارس از اینکه دونالد ترامپ سکاندار جدید کاخ سفید بار دیگر ایران را مورد هجمه خود قرار داده است، خشنود هستند؛ و این همان تصوری است که اردوغان در پی آنست».