قدس آنلاین - حال و هوای کتاب در روزهای پایانی سال بهاری شده است. گرچه هنوز نمی‌توان به‌طور قاطع صحبت از افزایش مخاطبان کتاب در کشور داشت اما شور و اشتیاق این روزهای کتابفروشی‌ها برای حضور در دومین دوره از طرح «عیدانه کتاب» که به فروش یارانه‌ای کتاب در کتابفروشی‌ها در ایام پایانی سال نو اختصاص دارد، بار دیگر هیاهوی قابل توجهی را در بازار کتاب پدید آورده است.
مؤسسه خانه کتاب به عنوان بانی این امر پس از برگزاری ۴ نوبت از این طرح در پاییز و زمستان و بهار گذشته، در پنجمین نوبت از این طرح اقتصادی و تا زمان تنظیم این گزارش، تقاضاهایی از بیش از ۷۰۰ ناشر در تمامی استان‌های کشور برای حضور در این طرح دریافت کرده است که از تمامی دوره‌های آن بیشتر بوده است. از این میزان تاکنون ۵۹۱ کتابفروشی برای حضور در این طرح تأیید شده‌اند.
نکته جالب توجه در آمار اعلام‌شده در این زمینه، حضور ۶۰۲ کتابفروشی از میان متقاضیان در مراکز استان‌ها و حضور ۱۵۰ کتابفروشی در سایر شهرستان‌های غیرمرکزی در سراسر کشور است. نکته جالب‌تر این آمار، ثبت ۳۰ استان در کشور با حداقل یک کتابفروشی و یک استان بدون حتی یک کتابفروشی است.
همچنین نکته قابل توجه دیگر، پیشتازی کتابفروشی‌های استان‌های تهران، قم، اصفهان و خراسان رضوی در این طرح است که توانسته‌اند گوی سبقت را از سایر استان‌ها بربایند.
بر اساس اعلام خانه کتاب، این طرح در پنجمین گام خود از صبح روز ۱۵ اسفند ماه در سراسر کشور آغاز شده و تا ۱۵ فروردین‌ماه نیز ادامه خواهد داشت و طی آن مخاطبان در کشور می‌توانند با ارایه کارت ملی خود از تخفیف ۲۰ درصدی خرید کتاب در کتابفروشی‌های عضو بهره ببرند.
فصل داغ جوایز ادبی
اما روزهای پایانی سال تنها با تخفیف نیست که به مخاطبان نگاه انداخته است بلکه گلچینی از آثار چاپ‌شده در کشور نیز در قالب جوایز ادبی نیز این روزها در حال معرفی به مخاطبان کتاب در عرصه شعر و ادبیات است. بعد از اختتامیه جایزه ادبی «شهید غنی‌پور» که در آنها رمان‌های «لم‌یزرع» محمدرضا بایرامی و «کافه خیابان گوته» اثر حمیدرضا شاه‌آبادی به عنوان برگزیده معرفی شدند، جایزه ادبی «مهرگان ادب» نیز برگزیدگان خود را در قالب کتاب‌های «چیدن باد» نوشته محمد قاسم‌زاده و «سرطان جن» نوشته رامبد خانلری پیش روی مخاطبانش قرار داد تا طیف متنوعی از آثار ادبی به پشتوانه برگزیده‌شدن در این جوایز بتوانند سراغ از این آثار بگیرند. در همین زمینه یازدهمین جشنواره سراسری شعر فجر نیز در روزهای پایانی هفته جاری برگزیدگان خود را در حوزه‌های مختلف شعر معرفی می‌کند تا علاقه‌مندان به کتابخوانی بتوانند سراغی از مجموعه اشعار برگزیده نیز بگیرند.
سومین دوره انتخاب پایتخت کتاب ایران نیز که ظاهراً برنامه‌ای با رویکرد ترویجی در امر مطالعه به شمار می‌رود، با انتخاب بوشهر اجرای خود را وارد فاز تازه‌ای کرد.
این برنامه که پس از چند دوره ناکامی ایران در کسب عنوان پایتخت جهانی کتاب در دست اجرا قرار گرفت، به گفته مدیران برگزارکننده آن، آنچنان از سوی کتابخوانان و مدیران در استان‌های مختلف کشور مورد استقبال قرار گرفته است که مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و کتابخوانی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه وادار به اعتراف به این حقیقت شده است: «امسال که اسامی ۱۰۲ شهر شرکت‌کننده را مرور می‌کردیم، نام برخی از شهرها را نشنیده بودیم. در میان آن، نام‌‌های ناشناس شهرهایی بودند که تازه شهر شده بودند. حالا که ۲۰ شهر نامزد نهایی را نگاه می‌کنیم، شهرهایی را می‌بینیم که هنوز اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ندارند اما همه نهادها و دستگاه‌های عمومی برای ترویج کتابخوانی تلاش می‌کنند.
در چنین وضعیتی و بدون توجه به میزان مثمربودن اجرای چنین برنامه‌ای، بوشهر در حالی عنوان سومین پایتخت کتاب ایران را به دست آورده است که در کنار آن شهرهای اوز، برازجان، تفت، تبریز، دزفول، اصفهان، دمق، زرند، ورامین، یزد، شیراز، رفسنجان، شهرضا، شهر ری، لاهیجان و شیراز در این زمینه با بوشهر در رقابت بوده‌اند.
جام باشگاه‌های کتابخوانی
از دیگر اتفاقات قابل توجه در زمینه کتابخوانی در روزهای پایانی سال جاری نیز برگزاری برنامه «جام باشگاه‌های کتابخوانی» بود که با حضور وزیر آموزش و پرورش به کار خود پایان داد. در فرآیند اجرای این برنامه در سال جاری، ۲ هزار باشگاه کتابخوانی در ۱۵ شهر کشور ایجاد شد و ۲۲ هزار کودک و نوجوان ایرانی با عضویت در آن در فرآیند تعریف‌شده برای مطالعه در این جام شرکت کردند. البته مشخص نیست که این آثار مطالعه‌شده دقیقاً چه نوع آثاری بوده‌اند.
در کنار تمامی این برنامه‌ها اما نمی‌توان به سادگی وضعیت نامطلوب نشر کتاب در کشور را فراموش کرد. شمارگان کمتر از هزار نسخه در بسیاری از آثار تألیفی در کشور در کنار شمارگان بالای فروش آثار ترجمه خبر از بی‌ثمر بودن بسیاری از طرح‌های ترویجی کتاب و کتابخوانی در کشور دارد. گویی مخاطبان کتاب در کشور نیز مانند مصرف‌کنندگان بسیاری از دیگر کالاها، جنس خارجی را به جنس ایرانی ترجیح داده‌اند.
در نگاهی کلی‌تر به نظر می‌رسد که دست‌اندرکاران کتاب در کشور، این روزها تغییر در وضعیت اقتصادی نشر را به تغییر در تفکر و ساختار فکری کتابخوانی ترجیح می‌دهند. اگر در روزهای نه‌چندان نزدیک بسیاری از معضلات نشر کشور در مسأله نبود بازار برای فروش کتاب خلاصه می‌شد اما این روزها در کنار رکود قبلی، نسخه چاپ ترجمه به جای تألیف در حال دامن‌زدن به بحران تازه‌ای در بازار نشر کشور است که به نظر نمی‌رسد کسی از دل طرح‌هایی که از آن یاد شد به دنبال کشف راه‌حلی تازه برای آن باشد. بسیاری از همین دست آثار ترجمه هستند که روزها و ساعت‌های مخاطبان کتاب در طرح‌های ترویجی را پر می‌کنند و با یارانه به مخاطب می‌رسند، غافل از اینکه چرخه اقتصادی نشر در حوزه تألیف است. شاید نگاهی به میزان تجدید چاپ آثار معرفی‌شده توسط جوایز ادبی داخلی طی یک سال و نگاهی به جلد آثار ترجمه و عناوین کسب‌شده توسط کتاب برای جلب مشتری، دقیق‌تر بتواند بگوید که نگاه صرف یارانه‌ای و بی‌اعتنایی به ترویج محتوای کتاب در حال رقم‌زدن چه فاجعه فکری فرهنگی در کنار گوش ماست.
نظر شما