همه محوطه آبشارها و سازه های آسیاب از سنگ خارا و ملات آهک و ساروج ساخته شده و اتاق های تودرتوی محوطه نیز از حجاری سنگ ها و دیواره های سنگی رود ساخته شده اند.

مجموعه سازه های آبی شوشتر و آسیاب های آبی با توجه به زمان ساخت آن ها که به زمان ساسانیان نسبت داده می شود، از شاهکارهای فنی و مهندسی در جهان است.

این شاهکار هم در ایران و هم در جهان بی نظیر است و همه ساله جهانگردانی از سراسر جهان برای بازدید از این مجموعه شگفت  به شوشتر سفر می کنند در طول سال نیز پژوهشگران سازه های سنگی باستانی و محققین سازه های آبی تاریخی به شوشتر سفر می کنند و به پژوهش در ساختار مهندسی مجموعه آبشارهای شوشتر و محوطه های باستانی «گرگر» می پردازند.

جذب یک میلیون گردشگر

این مجموعه از همه کشورهای دنیا بازدید کننده دارد و هر سال یک میلیون نفر گردشگر خارجی را جذب می کند.

باستان شناسان انگلیسی و کانادایی برخی کلاس های سازه های آبی باستانی را در «توف بلیتی» برگزار می کنند و مجموعه آب بندها، آبگیرها، کانال های انتقال آب و مجراهای شتاب دهنده حرکت آب برای چرخاندن آسیاب های آبی برای انگلیسی ها و آمریکایی ها شناخته تر است تا ایرانی ها.

تاکنون بیش از ۵۰ کتاب و بیش از ۱۰۰ پایان نامه درباره سازه های آبی شوشتر نگاشته شده که اغلب توسط پژوهشگران خارجی تدوین شده و حتی ترجمه نشده است بنابراین کاملاً مشخص است که این محوطه باستانی که قدمتی بیش از چهار هزار سال دارد، در جهان بیشتر از ایران شناخته شده است.

بسیاری از هیئت های خارجی تنها برای بازدید از «توف بلیتی» از اروپا به خوزستان سفر می کنند و پس از بازدید از چغازنبیل و محوطه باستانی شوش به اجرای پروژه های آموزشی- تحقیقاتی در مجموعه آبشارها می پردازند.

پلکانی به عمق تاریخ ۴۰۰۰ ساله

در جنوب محوطه آبشارها پلکان سنگی دست سازی احداث شده که بیش از ۲۰۰ پله دارد و محوطه آبشارها را به نقاط مسکونی مشرف به مجموعه متصل کرده است.

«هرودت» نیز در دو هزار و ۵۰۰ سال پیش این پلکان را هزار ساله دانسته است و سنگ نوشته هایی در مسیر آن مشاهده می شود که بیانگر قدمت باستانی آن است. در مسیر پلکان اتاق هایی تعبیه شده که محل استقرار نگاهبانان سازه های آبی است قدمت این اتاقک ها نیز بیش از چهار هزار سال تخمین زده شده و معماری و نیز سقف کوتاه آن مؤید اتاق نگهبان بودن این اتاقک هاست.

این اتاقک ها ویژگی مهم دیگری هم دارد و آن پنجره های موازی و روبه روی دهانه آبشارهاست و گویی این پنجره های سنگی را فقط برای نگاهبانی و دید در شب و روز دهانه های آبشار تعبیه کرده اند.

به موازات مجرای شتاب دهنده آب ورودی به آسیاب های آبی اتاقک هایی ساخته شده که از حجاری سنگ و صخره های شنی است این اتاقک ها را شوادون یا همان شبستان می گویند و در گذشته محل استراحت آسیابانان در روزهای گرم تابستانی شوشتر بوده است این اتاقک ها علاوه بر پنجره های کوچک که در دیواره های آن ساخته شده، در سقف نیز پنجره هایی رو به بالا دارد چینش این پنجره ها نیز به گونه ای است که آسیابان علاوه بر نظارت بر چرخ سنگی بزرگ آسیاب، میزان و سرعت آب ورودی به مجرای شتاب دهنده آب را نیز ببیند.

علاوه بر آن بر کار کارگران «گندم ریز»، «آرد بر» و «سبوس جمع کن» هم نظارت کند. «شوادون» تا چند سال پیش محل تفریح و شب نشینی های مردم شوشتر هم بوده و پذیرای خانواده ها در شب های طولانی زمستان های خوزستان به شمار می رفته است.