به گزارش«قدس آنلاین» میرقاسم مومنی مدیر موسسه چشم‌انداز ابرار نوین در گفت‌وگویی به تشریح عملکرد دولت یازدهم در قبال کشورهای حوزه آسیای میانه و قفقاز پرداخت و عنوان کرد: منطقه آسیای میانه و قفقاز از قدیم الایام جزو حوزه تاریخی و تمدنی ایران و از نظر فرهنگی و دینی تحت تاثیر نفوذ معنوی ایران بوده است. در طی این مدت رفت و آمدهایی در سطح مقامات عالی و تجار صورت گرفته است. هفت دیدار و ملاقات بین روسای جمهور ایران و آذربایجان انجام شد که رکوردی در دیدار دو رئیس جمهور بود.

وی به سفر رئیس جمهور ارمنستان به ایران و همچنین سفر روحانی به ایروان و مشترکات تاریخی و فرهنگی دو کشور نیز اشاره کرد و افزود:  کریدور راه آهن شمال از طریق ایران، ارمنستان و روسیه می‌تواند خط آهن ایران را به اروپا وصل کند که به لحاظ استراتژیک حائز اهمیت است.

مومنی به سفر روحانی به قزاقستان و همچنین سفر رئیس جمهور قزاقستان به ایران نیز اشاره کرد و گفت: این سفرها به گسترش مراودات تجاری و سرمایه‌گذاری مشترک منجر شد. علاوه بر آن شاهد موافقت قزاقستان با عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای بودیم.

این کارشناس به مناسبات ایران و تاجیکستان نیز اشاره کرد و افزود: تاجیکستان به عنوان کشور فارسی زبان که دارای پیشینه فرهنگی و تاریخی مشترک با ایران است می‌تواند به عنوان شریک استراتژیک ایران در آسیای میانه باشد. سرمایه‌گذاری‌های ایران در این کشور و صدور خدمات فنی و مهندسی پلی در جهت توسعه مناسبات دو کشور بوده و شرکت‌های ایرانی در چهار سال گذشته و با مشارکت در پروژه‌های سدسازی، جاده و توسعه صنعت آن کشور توانستند نقش مهمی را ایفا کنند و این یک دستاورد برای کشور بوده است.

وی در عین حال به مسائل پیش آمده در مناسبات سیاسی تهران و دوشنبه نیز اشاره کرد.

*از پتانسیل‌ها استفاده نکرده‌ایم

مدیر موسسه چشم‌انداز ابرار نوین اضافه کرد: اگر نگاهی به مناسبات ایران با آسیای میانه و قفقاز بیندازیم، علیرغم اقدامات انجام گرفته، ظرفیت‌های موجود بیش از وضعیت فعلی است و با گذشته 25 سال از استقلال این کشورها، ولی هنوز نتوانستیم در حد معقول از این پتانسیل استفاده کنیم.

وی با بیان اینکه ایران به لحاظ سیاسی هیچ مشکلی با این کشورها نداشته است، عنوان کرد: گسترش روابط سیاسی همراه با مناسبات اقتصادی جزو سیاست‌های ایران در قبال این منطقه بوده است.

این کارشناس بر این باور است که علی‌رغم ظرفیت‌های این منطقه، ولی روابط ایران با کشورهای منطقه آسیای میانه و قفقاز همچون سابق حفظ شده و توسعه‌ای نیافته است.

مومنی ادامه داد: حجم مناسبات تجاری با کشورهایی چون تاجیکستان نسبت به قبل کاهش یافته، البته با آذربایجان و قزاقستان شاهد افزایش حجم مناسبات بودیم.

*شرکت‌های ترک و چینی جای ما را گرفته‌اند

وی خاطرنشان کرد:‌ در حال حاضر شرکت‌های ترکیه‌ای، چینی و روسی جای ما را در این منطقه گرفته‌اند و این در حالی است که در تجارت بین‌الملل بازاریابی و یافتن بازار کالاهای صادراتی نقش مهمی در سیاست خارجی کشورها دارد. در آسیای میانه و قفقاز نتوانستیم بازاری برای کالاهای صادراتی فراهم کنیم.

این کارشناس با بیان اینکه در جهان امروز دیپلماسی اقتصادی بر دیپلماسی سیاسی اولویت پیدا کرده، عنوان کرد: کشورها براساس نوع نگاه تجاری و اقتصادی نسبت به تنظیم روابط سیاسی و دیپلماتیک خود اقدام می‌کنند.

وی ادامه داد: ما دیپلمات‌های آموزش دیده در حوزه اقتصادی نداریم و دیپلمات‌های ما بیشتر سیاسی هستند و این موضوع باعث شده که ما نتوانیم از پتانسیل سفرا و سفارتخانه‌هایمان در راستای گسترش مناسبات اقتصادی استفاده کنیم.

مومنی گفت: 90 درصد تجار ایرانی که با هشت کشور آسیای میانه و قفقاز کار می‌کنند، نسبت به عملکرد سفارتخانه‌های ما در زمینه اقتصادی انتقاد دارند. عمده دیپلمات‌هایی که به کشورهای این منطقه اعزام شده‌اند حتی با زبان منطقه آشنا نیستند. در حالی که دیپلمات‌های سفارتخانه‌های این کشورها در تهران همه فارسی را به خوبی صحبت می‌کنند.

وی با بیان اینکه اساسنامه وزارت خارجه به قبل از انقلاب بازمی‌گردد، یادآور شد: ما نتوانستیم براساس متد جدید و دیپلماسی نوین کادرسازی و سیاستگذاری و برنامه ریزی کنیم و کماکان دیپلماسی سنتی حاکم است.

مدیر موسسه چشم‌انداز ابرار نوین معتقد است که ساختار وزارت خارجه نیاز به تغییر دارد و باید دیپلمات‌هایی که به خارج از کشور اعزام می‌شوند به لحاظ اقتصادی آموزش‌ هم ببینند و علاوه بر آن از سازمان‌های مردم نهاد مثل انجمن‌های دوستی استفاده شده و دیپلماسی عمومی نیز توسعه یافته و کادر دیپلماتیک سفارتخانه‌های ما در راستای شناسایی ایران در کشورهای محل ماموریتشان تلاش کنند.

وی گفت: متاسفانه اغلب کشورهای این منطقه از جمله آذربایجان ارمنستان و ... ایران را خوب نمی‌شناسند و فقط ذهنیت منفی نسبت به ایران دارند. باید با همکاری سازمان‌های فرهنگی و وزارت خارجه که مسئولیت دیپلماسی را بر عهده‌ دارد، ایران را به این کشورها شناساند و از سوی دیگر سفارتخانه‌های ما باید پتانسیل‌های اقتصادی کشور محل ماموریت را به تجار ایرانی معرفی کنند.

مومنی خاطرنشان کرد: سفرای ما باید رایزن‌های فرهنگی و اقتصادی را مدیریت کنند و نباید جزیره‌ای کار کنند و علاوه بر آن وزارت خارجه باید ساختارسازی و برنامه‌ریزی کند.

* بدعهدی‌های آمریکا و اروپا در برجام

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با بیان اینکه دولت تدبیر و امید در سال 92 با شعار تقویت مناسبات با منطقه و جهان بخصوص با کشورهای دوست پا به عرصه مدیریت کشوری نهاد، اظهار داشت: یکی از مهمترین شعارهای روحانی رفع تحریم‌ها و رسیدن به نتیجه مطلوب در پرونده هسته‌ای بود.

این کارشناس مسائل آسیای میانه و قفقاز ادامه داد: با توجه به موقعیت ژئوپولتیک ایران در منطقه خاورمیانه و مناسباتی که با کشورهای جهان داشت، در وضعیتی بود که هر نوع سیاستگذاری در یک موضوع به نوعی در موضوعات دیگر تاثیرگذار بوده است.

وی اضافه کرد: آقای روحانی و تیم سیاست خارجی ایشان 90 درصد از پتانسیل‌های دستگاه دیپلماسی را برای پرونده هسته‌ای و رسیدن به نتیجه در برجام گذاشتند. دولت یازدهم تمام نیازها و مشکلات کشور را منوط به مسئله برجام کرده بود و در دو سال اول دولت روحانی ایشان رسیدن به توافق با غرب را کلید حل کلیه مشکلات اقتصادی و امنیتی در حوزه‌های داخلی و خارجی معرفی کرده بود.

مومنی با اشاره به حصول برجام ادامه داد: با گذشت یک سال و اندی از برجام، ولی هنوز نتایجی که از برجام می‌خواستیم به دست نیامده است. درست است در حدود 160 هیأت اقتصادی از اروپا و دیگر نقاط به ایران آمدند، ولی هیچ کدام از این هیأت‌ها چیزی برای صدور تکنولوژی و سرمایه‌گذاری بلندمدت به همراه نیاوردند، بلکه اکثر آنها فروشنده کالاهای خود به ایران بودند و می‌خواستند بازار ایران را تسخیر کنند.

این کارشناس اضافه کرد: در مورد جزایر سه‌گانه ایرانی، رژیم حقوقی دریای خزر، اتهامات مربوط به وضعیت حقوق بشر در ایران و تروریسم و همچنین بلوکه کردن اموال ایران در خارج از کشور متاسفانه نتوانستیم اقدام ملموسی انجام دهیم. در مورد جزایر سه‌گانه هنوز با امارات مشکل داریم و کماکان فشارهای تبلیغاتی اتحادیه عرب و امارات علیه ایران ادامه دارد.

مومنی معتقد است که نگاه خاص و همه جانبه به مسئله برجام باعث غافل شدن از سایر موضوعات بود که هر کدام از این موضوعات در صورتی که به آنها رسیدگی نشود به اندازه پرونده هسته‌ای می‌تواند ایران را تهدید کند.

مدیر موسسه چشم‌انداز ابرار نوین اضافه کرد: علیرغم وعده‌های اروپایی‌ها و آمریکا پس از حصول برجام، ولی در حال حاضر موشک‌های ایران، وضعیت حقوق بشر و تروریسم هر کدام به عنوان اهرم جدیدی برای فشار به ایران مورد استفاه آمریکا و اروپا قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: چهار سال دستگاه دیپلماسی کشور تلاش کرد به برجام برسد در حالی که برجام نتوانسته مشکلات کشور را حل کند. در حال حاضر علاوه بر مشکلات معیشتی مردم، قادر به باز کردن ال‌سی برای تجار در مراودات بین‌المللی، واردات کالاهای استراتژیک و ... نیستیم و با مشکلات زیادی مواجهیم. هنوز شرکت‌های بزرگ نفتی و بانک‌های بزرگ حاضر نشده‌اند روابطشان را با ایران عادی کنند.

این کارشناس خاطرنشان کرد: درست است به گفته روحانی سوئیفت باز شده، اما آیا توانستیم از سوئیفت استفاده کنیم و بخش خصوصی ما فعال شود و ال‌سی باز کرده و کالا وارد کند؟ بنابر اظهارات مقامات اتاق بازرگانی و مسئولان اقتصادی هنوز ما مشکل داریم و غرب ما را فریب داده است.

مومنی ادامه داد: اگر در گذشته به خیلی از پروژه‌ها و پرونده‌ها پرداخته بودیم بسیاری از مشکلاتمان حل شده بود. به عنوان مثال موضوع اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری فرمودند. اگر در چهار سال گذشته یک سیاست مقاومتی و اتکا به توان ملی را با توجه به زمان موجود انجام می‌دادیم، شاید بیشتر از این می‌توانستیم از اروپا امتیاز بگیریم.

وی گفت: در حالی که تقریبا دو ماه به انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده، اگر به کارنامه سیاست خارجی دولت نگاه کنیم تنها دستاورد ملموسی که داشتیم حصول برجام بود که آن هم قدرت اجرایی نداشته و ما منتظر اجرا از سوی طرف‌های غربی و آمریکا هستیم. ما یک طرفه امتیازاتی را دادیم و برجام را اجرا کردیم، ولی اروپایی‌ها امتیازاتی ندادند و اجرا هم نکردند.