مریم احمدی شیروان:یکی از بهترین کارها نزد خداوند متعال زراعت و باغداری است. خداوند تبارک و تعالی غذای انسان را در گیاهان قرار داده است.

انبیا و امامان معصوم(ع) ما همه کشاورز بودند و هیچ‌گاه درخت بی‌ثمر نمی‌کاشتند. در تاریخ ایران نیز همیشه کشت گونه‌های مثمر رواج داشته است.

پدران ما گیاه و درخت را برای تولید غذا کشت می‌کردند و این فرهنگ تا یک قرن گذشته نیز ادامه داشت. با توجه به تأکید رهبر معظم انقلاب بر اقتصاد مقاومتی و لزوم پویایی اقتصاد کشور، به نظر می‌رسد کاشت درختان میوه و گیاهان مزروعی در فضاهای سبز عمومی تأثیر مهمی در تحقق اقتصاد مقاومتی، تولید ملی و تحقق اقتصاد بدون نفت دارد.

خطر کاشت گیاهان غیربومی

این استاد حوزه و دانشگاه در ابتدای گفت‌وگو با اشاره به اینکه گرسنگی و مرگ، بحران اقتصادی و زیست محیطی نتیجه کاشت چمن و درختان بی‌ثمر خارجی است، می‌گوید: کارشناسان و مدیران شهری، درختان و گیاهان بی‌ثمر را معمولاً برای رفع آلودگی در شهرها کشت می‌کنند اما این گیاهان و درختان نه تنها در رفع آلودگی هوای شهرها تأثیر چندانی ندارند، بلکه خود عامل آلوده کردن هوا و از بین برنده حاصلخیزی خاک هستند.

این فعال محیط زیست می‌افزاید: بر اساس سیاست‌های غلط در داخل کشور باغ‌ها، مراتع و جنگل‌های طبیعی بتدریج از بین می‌روند و در شهرها و حاشیه شهرها به وفور چمن، کاج، اوکالیپتوس، چنار، نارون، اقاقیا و... کاشته می‌شود. گیاهان و درختان وارداتی که سبب می‌شود گونه‌های درختی و منحصر به فرد کشورمان فراموش و حتی منقرض شوند، در صورتی که با کاشت درختان و گیاهان باثمر در فضاهای شهری می‌توان از نابودی این درختان جلوگیری کرد و محیط زیستی سالم‌تر و حیات وحشی بهتر داشت.

مجتهد نجفی می‌افزاید: متأسفانه در سال‌های اخیر درختان کهور، کنوکارپوس و اکالیپتوس در شهرهای جنوبی ایران بخصوص اهواز بسیار کاشته شده است. درختانی که در دنیا به گونه‌های مهاجم معروفند و در کشورهای عربی میلیاردها دلار برای مقابله با آن هزینه کرده‌اند، در حالی که ۹۰ درصد پوشش گیاهی استان‌های جنوبی را این درختان تشکیل داده‌اند.

این پژوهشگر با صدای بلند و صریح می‌افزاید: این اقدام‌ها در جهت احیای جنگل نیست و مرگ جنگل‌ها را به همراه خواهد داشت. این درختان در خوزستان به عنوان طرح‌های بیابان‌زدایی و برای بهتر شدن هوا کاشته می‌شود در صورتی‌که این درختان غیرمثمر جز آلودگی هوا و تولید ریزگرد فایده‌ای ندارند و با خاصیت تهاجمی که دارند، گیاهان اطراف‌شان را نیز نابود می‌کنند.

برگ‌هایی شبیه پلاستیک!

مجتهد نجفی یک پاکت پلاستیکی پر از برگ را از کیف دستی‌اش بیرون آورده روی میز می‌گذارد. مشتی از آن را در دست گرفته و با اشاره به آن‌ها می‌گوید: این برگ‌ها را از پای درختان کهور که حدود ۵۰ سال قبل در خوزستان کاشته شده برای نمونه برداشته‌ام. لاش‌برگهایی که مانند پلاستیک تجزیه نمی‌شوند، یا خیلی دیر تجزیه می‌شوند، بر خلاف برگ‌های درختان میوه که با فاصله چند ماه تبدیل به کود می‌شوند. برگ‌هایی که در این سالیان تجزیه نشده و پای درختان تجمیع شده‌اند و با اندک وزش بادی، تبدیل به ذرات معلق در هوا و ریزگرد می‌شوند.

با توجه به تأکید رهبر معظم انقلاب بر اقتصاد مقاومتی و لزوم پویایی اقتصاد کشور، به نظر می‌رسد کاشت درختان میوه و گیاهان مزروعی در فضاهای سبز عمومی تأثیر مهمی در تحقق اقتصاد مقاومتی، تولید ملی و تحقق اقتصاد بدون نفت داردوی تأکید می‌کند: درختان کهور و کنوکارپوس فاقد رطوبت بوده و با خشک نگه‌داشتن هوای اطراف خود مانع تشکیل ابرهای باران‌زا می‌شوند و با خاصیت پوست‌ریزی برگ‌هایشان در زمان گرده‌افشانی گرده‌هایشان را وارد هوا می‌کنند. این فعال محیط زیست خزان بهارانه، زودرس، تدریجی و خشک درختان برگ‌ریز بی‌ثمر را سبب ایجاد آلودگی هوا و تولید ریزگرد می‌داند و اضافه می‌کند: درختان بی‌ثمر برگ‌ریز از اواسط بهار و از همان اوایل برگ‌دهی خزان دارند. خزان‌شان تدریجی است تا جایی که تا سال بعد کم‌کم برگ‌هایشان می‌ریزد. علاوه بر این، خزانشان خشک است و بیشتر اوقات برگ درختان بر روی درخت به صورت خشک می‌ریزند، بخصوص درخت چنار.

از این رو درختان و گیاهان بی‌ثمر در تولید اکسیژن و جذب دی اکسید کربن ماه‌های کمتری می‌توانند نقش داشته باشند. درختان برگ‌ریز مثمر، خزان پاییزی دارند و با شروع سرما و در عرض چند هفته تمام برگ‌هایشان می‌ریزند، اما درختان برگ‌ریزِ غیرمثمر، خزان تابستانه و از تیرماه تا چندین ماه بعد، برگریزان دارند.

درختان مثمر، خزان متنوع و در رنگ‌های مختلف دارند در حالی که در خزان درختان غیرمثمر، تنوع رنگ مشاهده نمی‌شود. در فصل بهار در خیابان‌های سراسر کشور، شاهد خزان بهارانه درختان بی‌ثمری مانند اقاقیا و زیتون تلخ هستیم، این برگ‌ها به مرور ریزش می‌کنند و پس از مدتی در پای درختان، انبوه برگ‌های خشک جمع می‌شود.

درختان میوه از ابتدای بهار تا پاییز، برگ سبز و شاداب دارند. در پاییز با شروع سرما تغییر رنگ می‌دهند و این برگ‌های زیبا و رنگارنگ پاییزی به طور ناگهانی به صورت تر بر زمین می‌ریزند و همین انبوه برگ به دلیل مرطوب بودن و نیز وجود سرما، روی زمین انباشته مانده و تا بهار آینده به سرعت تجزیه و کود می‌شود و هرگز تولید آلودگی و ریزگرد نمی‌کنند.

مالچ‌پاشی عامل آلودگی بیشتر هوا

این پژوهشگر با همان غمی که حالا بیشتر محسوس است، می‌گوید: متأسفانه برای رهایی از ریزگردها مالچ‌پاشی انجام می‌شود. مالچ‌هایی تیره‌رنگ که بر اثر تابش خورشید و وزش باد پس از چند سال، مواد شیمیایی و آلوده از جنگ را به صورت گاز و بخار وارد هوا می‌کنند و خود عامل آلودگی بیشتر هوا می‌شوند. وی راه رهایی از این ریزگردها را کاشت درختان مثمر جنگلی و محلی خوزستان مانند بلوط، بنه، بادام، تبریزی، سدر، نخل و گز می‌داند.

بسیاری از درختان بی‌ثمر در شرایط مساوی با درختان میوه، توانایی کمتری برای جذب مواد مورد نیاز خود از خاک را دارند. این شهروند برگزیده اردبیلی توضیح می‌دهد: با یک نگاه به اقاقیاها، چنارها و عرعرها در شهرهای مختلف و خاک‌های متفاوت آنان و مقایسه با درختان مثمر، این واقعیت درک می‌شود که برگ این درختان، سبزِ کم‌رنگ است و رگ برگهایشان از پهن برگهایشان پر رنگتر است که این نشانه کمبود و فقر آهن در شرایط مساوی است که بیشتر در درختان بی‌ثمر دیده می‌شود.

بنابراین در شرایط مساوی، درختان و گیاهان بی‌ثمر در تولید اکسیژن و جذب دی اکسید کربن نقش کمتری دارند. برگ درختان برگ ریزِ مثمر با مچاله کردن شکسته می‌شوند. این نشانه زیاد بودن مواد داخل برگ است، اما برگ درختان برگ ریز بی‌ثمر مانند دستمال کاغذی با مچاله کردن به حالت اول خود برمی‌گردند.

مدیرعامل مؤسسه فرهنگی قرآنی ثقلین راه زندگی، یادآور می‌شود که درختان غیرمثمر سبب جاری شدن سیلاب‌ها و تشکیل نشدن سفره‌های آب زیرزمینی می‌شوند.

وی توضیح می‌دهد: این درختان با سفت کردن خاک و کم کردن پوشش گیاهی سبب می‌شوند آب‌های سطحی به زمین فرو نرود و در نتیجه سیلاب‌های ویرانگر ایجاد شود. با کم شدن گیاهان و بوته‌های اطراف، خاک حاصلخیز شسته شده و گیاهان خودرو رشد نمی‌کنند. با کم شدن گیاهان، آب‌های سطحی داخل زمین فرو نرفته و به صورت سیلاب هدر می‌روند. او به پژوهش‌های مؤسسه پروژه جهانی محیط زیست اشاره کرده، می‌گوید: درخت اوکالیپتوس مانند موتور مکنده، آب‌های زیرزمینی را جذب می‌کند و کاهش می‌دهد و آب شیرین را به آب شور تبدیل می‌کند.

مشکل کم شدن زنبورهای عسل

خانم مجتهد نجفی ادامه می‌دهد: یادتان هست در سال‌های گذشته بخصوص هنگام غروب در پارک‌ها و خیابان‌ها چه تعداد زیادی پرنده دیده می‌شد؟ پرندگانی که از آن‌ها فقط گونه‌های جان‌سختی مانند کلاغ، یاکریم و گنجشک باقی مانده‌اند. وی توضیح می‌دهد: با گسترش درختان و گیاهان مثمر در جنگل‌های در دست کاشت و پارک‌های جنگلی، حیات وحشی مانند کبک، تیهو، آهو و خرگوش زیاد می‌شود و به تبع زیاد شدن آن‌ها؛ پلنگ هم زیاد خواهد شد. همچنین انواع پرندگان و حشرات مفید مانند زنبور عسل، پروانه، کرم ابریشم در محیط زیست افزایش می‌یابد.

درختان و گیاهان غیرمثمر، ضررها و صدماتی غیر قابل جبران به محیط زیست وارد می‌کنند. آن‌ها سبب کم شدن یا نابود شدن زنبور عسل و دیگر گرده افشان‌ها می‌شوند. کم شدن زنبور عسل نیز سبب می‌شود که گرده‌افشانی درختان و گیاهان گل‌دار انجام نشود و نسل بسیاری از این درختان و گیاهان منقرض شود که سبب بیابان‌زایی و در نتیجه ازدیاد گرد و غبار و ریزگرد می‌شود.

همه با هم علیه درختان بی‌ثمر

مجتهد ‌نجفی از راه‌اندازی پویش «همه با هم علیه درختان بی‌ثمر و تبدیل آن به درختان میوه» می‌گوید. پویشی که در شبکه‌های مجازی راه افتاد، اکنون در مصر طرفداران بسیاری دارد و سبب شده در آنجا افراد بسیاری اقدام به ایجاد فضای سبز و محیط زیستی سالم کنند. این پژوهشگر قرآنی در پایان به آیات و روایات اشاره کرده، می‌گوید: امیدوارم با کاشت درختان میوه بومی باغی و جنگلی با اولویت درختان قرآنی مانند نخل، انگور، زیتون، سدر، کُنار، انجیر و سایر درختان میوه بومی مانند بادام، به، سنجد، عناب، توت، شاتوت، مرکبات و... و نیز کاشت درختچه‌های دارویی و معطر بتوانیم بحران‌های اقتصادی و زیست محیطی را آسان‌تر پشت سر بگذاریم.