به گزارش قدس آنلاین، تصویری که از کلاس‌های آموزش پیش از ازدواج در ذهن داشتیم، تا مدت‌ها  یادآور راه‌های پیشگیری از بارداری بود اما این روزها مباحث ارائه‌شده تغییرات قابل توجهی کرده‌اند. در این گزارش با حضور در یکی از این کلاس‌ها، مروری بر آموزش‌های آن می‌کنیم.

 کلاس‌های پیش از ازدواج همواره محل بحث زوج‌های جوان و خانواده‌های‌شان است. معمولاً خانواده‌ها راهکارهایی برای نرفتن به این کلاس‌ها به زوج‌های جوان ارائه می‌دهند؛ هرچند این راهکارها در گذشته عملی بود اما امروزه چنین شرایطی مهیا نیست و در صورت عدم حضور زوجین در کلاس‌ها، مجوز عقدشان صادر نمی‌شود. در سال‌های گذشته و پیش از ابلاغ سیاست‌های جمعیتی از سوی مقام معظم رهبری عموم مباحث ارائه‌شده در این کلاس‌ها به روش‌های پیشگیری از بارداری تأکید داشت. عموم زوجین، این روش‌ها را در دانشگاه آموخته بودند و همواره احساس عدم‌نیاز به این کلاس‌ها داشتند. با گذشت زمان و ابلاغ سیاست‌های جمعیتی، رویه آموزشی در این کلاس‌ها تغییر کرد و مباحث جدیدی اضافه و جایگزین شد. در حال حاضر کلاس‌های پیش از ازدواج مباحث مختلفی را از موضوعات فقهی تا مبانی پزشکی و روانشناسی مطرح می‌کنند.

پوشش سالانه 6 هزار زوج
به‌منظور بررسی بهتر مباحث ارائه‌شده به یکی از این کلاس‌ها رفتم. مرکز نور سعادت یکی از بزرگترین مراکزی است که این خدمات را ارائه می‌دهد. این مرکز که از زیرمجموعه‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران است، در سال از حدود 6 هزار زوج آزمایش می‌گیرد و آموزش‌های پیش از ازدواج را به آن‌ها ارائه می‌دهد. جلوی در ورودی مرکز مراحل کامل را روی بنر بزرگی نوشته‌اند تا زوجین بدون مشکل بتوانند این مراحل را طی کنند. آن‌ها معمولاً از حدود ساعت 9 وارد مرکز می‌شوند و بعد از مراحل ثبت‌نام و انجام آزمایش، به دو گروه زنان و مردان تقسیم شده و در کلاس‌های آموزش پیش از ازدواج شرکت می‌کنند. این کلاس‌ها حدود 2 ساعت مباحث مختلفی را مطرح می‌کنند.

به دلیل کمبود پزشک، ماما تدریس می‌کند
با گروه زنان همراه شدم تا شاهد اتفاقاتی که در این کلاس‌ها می‌افتد، باشم. مدرس کلاس زنان، ماما است؛ هرچند طبق پروتکل باید پزشک باشد. اما به گفته دکتر اکبر سفاری، مسؤول مرکز سلامت جامع شهری نور سعادت، به دلیل کمبود پزشک، نیرویی که بیشترین آشنایی را با مباحث دارد، جایگزین می‌شود. 6 نوعروس وارد کلاس می‌شوند؛ یکی با تخته شاسی است. آن‌ها با هم حرف می‌زنند و عکس‌های خود و همسرشان را به یکدیگر نشان می‌دهند. کلاس که شروع می‌شود، 2 نفرشان تقاضای کاغذ و خودکار می‌کنند و یادداشت برمی‌دارند. در ابتدای کلاس مدرس درباره آزمایش‌هایی که گرفته شده توضیح مختصری می‌دهد و توصیه می‌کند در صورتی که فردی رفتار جنسی پرخطر داشته، برای آزمایش‌های مرتبط با بیماری‌های جنسی مراجعه کند. در این بین سؤالی در مورد امکان سقط جنین تالاسمی ماژور پرسیده می‌شود که مدرس می‌گوید با شرایط ویژه‌ای این امکان وجود دارد.

توصیه به دریافت گواهی بکارت
در ادامه مدرس شروع به آموزش آناتومی دستگاه تناسلی داخلی و خارجی زنان و نحوه تخمک‌گذاری زنان می‌کند و به پرده بکارت می‌رسد و با ارائه توضیح مختصری می‌گوید که "شکل این پرده مهم نیست بلکه جنس آن اهمیت دارد. برخی دارای پرده ارتجاعی‌اند که ممکن است خونریزی نداشته باشند. به همین دلیل توصیه می‌کنیم گواهی پزشکی برای بکارت خود بگیرید".


با سندروم پیش از قاعدگی چه کنیم؟

یائسگی در زنان و مردان و سن یائسگی موضوع بعدی مورد بحث است که در این زمینه اشاره می‌شود که زنان پس از یائسگی قدرت باروری خود را از دست می‌دهند اما مردان پس از میانسالی از قدرت باروری‌شان کاسته می‌شود. چرخه قاعدگی و رعایت بهداشت در آن دوران از دیگر مباحث آموزشی است که در آن به باورهای غلطی همچون دوش نگرفتن اشاره می‌شود. از مباحث جالب در این کلاس اشاره به سندروم پیش از قاعدگی است که حالات روحی و خلقی زنان تغییر می‌کند و برای بهبود آن توصیه می‌شود حتماً زنان در این دوران پیاده‌روی داشته باشند، دوش ایستاده بگیرند و غذاهای مناسب مصرف کنند. همچنین مدرس تأکید می‌کند که این مباحث در کلاس مردان نیز مطرح می‌شود.

تشکیل پرونده مراقبت یک سال پیش از بارداری

بارداری و سقط جنین موضوعات بعدی است. علائم سقط توضیح داده می‌شود و مدرس می‌گوید که اگر جنین زیر 22 هفته خارج شود، به آن سقط می‌گوییم؛ در غیر این‌صورت زایمان زودرس است. در این‌جا به نوعروسان توصیه می‌شود که نهایتاً یک سال بعد از ازدواج صاحب فرزند شوند و مدرس تأکید می‌کند که بارداری برای زنان زیر 18 سال، بالای 35 سال و برای فرزند سوم و چهارم ریسک بالایی دارد و باید تحت مراقبت ویژه‌ای باشد. همچنین اشاره‌ای به امکان تشکیل پرونده مراقبت یک سال پیش از بارداری در مراکز مراقبت سلامت صورت می‌گیرد.

آموزش‌هایی مختصر در زمینه پیشگیری از بارداری

در این بین یکی از حاضران در مورد راه‌های پیشگیری از بارداری سؤال می‌کند و مدرس تأکید می‌کند که این روش‌ها در کلاس آموزش داده نمی‌شود و در صورت تمایل می‌توانند بعد از کلاس به شکل فردی مراجعه کنند. اما با درخواست برخی افراد، مدرس می‌گوید: "برای نوعروسان صرفاً استفاده از کاندوم، قرص و روش طبیعی جلوگیری را توصیه می‌کنیم". حاضران در کلاس سؤال بعدی خود را درباره چگونگی استفاده از قرص‌ها مطرح می‌کنند و مدرس توضیح مختصری در مورد استفاده از قرص‌ها طی 21 روز و قطع آن طی 7 روز می‌دهد و می‌گوید: "در صورتی که بیماری خاصی ندارید، می‌توانید از این قرص‌ها استفاده کنید. در کتاب نیز روش‌های پیشگیری به‌طور کامل آمده است".

تأکید بر مباحث فقهی و پزشکی همراه هم

موضوع مطرح شده بعدی در زمینه رابطه جنسی است که مدرس تأکید می‌کند: "اگر رابطه زوج‌ها از همه نظر خوب باشد ولی در رابطه جنسی موفق نباشند، شاید آن ازدواج نیز موفق نباشد". او در زمینه موارد مختلفی هچون محیط فیزیکی مناسب رابطه جنسی، تمیز بودن و بهداشت فردی زوجین، تحریک زنان و مردان، دخول و انواع پوزیشن و بهترین حالت برای اولین دخول صحبت می‌کند. همچنین تأکید می‌کند که پرده بکارت عصب ندارد و در صورت وجود آرامش، اولین رابطه همراه با درد نخواهد بود. ارگاسم در زنان و مردان و نشانه‌های آن مبحث بعدی بود. همچنین توصیه‌های پزشکی در زمینه رابطه جنسی مطرح شد؛ مثلاً حتماً قبل و بعد از رابطه مثانه خود را خالی کنید. نکته قابل توجه در ارائه آموزش‌ها تأکید بر مباحث فقهی و پزشکی همراه هم است؛ تا جایی که پس از ارائه اطلاعاتی درباره چگونگی رابطه جنسی، انجام غسل جنابت نیز تذکر داده می‌شود.

نمایش فیلمی از صحبت‌های فقهی و روانشناسانه

صحبت‌های این ماما حدود 45 دقیقه طول می‌کشد و پس از آن سی‌دی شامل سخنرانی حجت‌الاسلام نقویان و سیما فردوسی نمایش داده شد که هر کدام حدود 20 دقیقه است. حجت‌الاسلام نقویان به مباحث فقهی و دینی اشاره می‌کند. او به ازدواج زود و در سن نشاط آن یعنی حدود 21-22 تأکید می‌کند. از ثواب ازدواج و توصیه‌های دینی برای ازدواج می‌گوید.

سیما فردوسی نیز مباحث روانشناسی را مطرح می‌کند و می‌گوید که قطعاً در این زمان کوتاه صرفاً امکان ارائه سرفصل‌ها مهیاست. راهکارهای پیشگیری از مشکلات و توصیه به حل مشکلات با کمک خانواده یا مشاوران، اهمیت ابراز محبت، توجه به نکات مثبت همسر و بیان آن‌ها، داشتن تماس فیزیکی به غیر از روابط جنسی مثلاً گرفتن دست همسر در زمان تماشای تلویزیون، برنامه‌ریزی برای داشتن فرزند، صحبت در مورد حالات روحی طرف مقابل مثلاً در حین عصبانیت.

بی‌توجهی به مباحث فیلم‌ها

به نظر می‌رسد نوعروسان تمایل چندانی به تماشای فیلم‌ها ندارند و عموماً با یکدیگر حرف می‌زنند یا با گوشی خود سرگرم می‌شوند. پس از پخش فیلم، کلاس به پایان می‌رسد و مدرس می‌گوید که وزارت بهداشت دو کتاب به نام‌های «پیام نیک‌بختی» و «ازدواج و مبانی اسلامی» و یک سی‌دی به نام «ساقدوش» تهیه کرده است که اگر زوجین تمایل داشتند، می‌توانیم آن‌ها را رایگان در اختیارشان بگذارند. در این کتب و سی‌دی مطالب کلاس به صورت مفصل‌تری مطرح شده تا در صورتی که زوجین خواستند به مباحث رجوع کنید. تمام افراد کتاب‌ها و سی‌دی را دریافت کردند.

کلاس‌های مفید یا غیرمفید؟!

بعد از کلاس نظر تعدادی از زوج‌ها را جویا شدم. زهرا متولد سال 75 نظر مثبتی روی کلاس‌ها نداشت. او می‌گفت که احساس می‌کند خیلی مفید نبود. مباحث ارائه‌شده تصنعی، ساختگی و عمومی بود. امکان سؤال پرسیدن وجود نداشت یعنی فضای کلاس اجازه نمی‌داد سؤالات تخصصی پرسید. زمان کلاس خوب بود اما به مطالب عمومی می‌گذشت که همه می‌دانند. او اطلاعاتی که پیش از این داشت را با مطالعه شخصی به دست آورده بود و به نظرش اگر مباحث جزئی‌تر شود، کلاس‌ها کاربردی‌تر خواهد بود.

اما همسرش نظر دیگری داشت. او می‌گفت که کلاس‌ها بسیار مفید بود و 50درصد به اطلاعاتش اضافه کرد. اطلاعات قبلی را از کلاس‌های دانشگاه‌ کسب کرده بود.

اما زوج دیگری نیز نظرات متضادی داشتند. به عقیده سارا که متولد سال 73 است، کلاس‌ها خوب بود اما همسرش معتقد بود که اطلاعات ارائه‌شده در کلاس، فقط 10 درصد اطلاعات جدید به او اضافه کرده و ترجیح می‌داده در کلاس شرکت نکند.

ساقدوش چه می‌گوید؟

بررسی کتاب‌ها و سی‌دی ارائه‌شده نیز خالی از لطف نبود. روی سی‌دی قید شده است که تماشای این فیلم برای افراد مجرد کمتر از 18 سال مناسب نیست. در کتب نیز تأکید شده که این اطلاعات برای شماست و آن را در اختیار کودکان، نوجوانان و افراد مجرد قرار ندهید.

در سی‌دی ساقدوش دکتر مجید رحیمی، آموزش‌دهنده کشوری مسائل زناشویی صحبت می‌کند. در این سی‌دی سعی شده است از جاذبه‌های موسیقایی و تصویری و فیلم‌سازی استفاده شود تا حالتی یکنواخت و خسته‌کننده نداشته باشد. دکتر رحیمی در ابتدا می‌گوید: سعی می‌کنیم مسائلی را که ساقدوش‌ها می‌گویند را بگوییم تا زندگی زناشویی بهتری داشته باشید و از این زندگی بیشتر لذت ببرید تا آمار جدایی‌های ناشی از عدم رضایتمندی زوجین از روابط زناشویی در کشور کاهش یابد. او در ابتدا در مورد نقش و تأثیر رابطه جنسی در زندگی و هدف از آن صحبت کرد. سپس در زمینه شناخت دستگاه تناسلی زن و مرد، بارداری و قاعدگی و اطلاعات مربوط به آن مطالبی را عنوان کرد که عموماً جنبه یادآوری مطالب کلاس را داشت اما در مواردی کامل‌تر از کلاس بود.

به گفته این مدرس ممکن است اولین تماس جنسی بهترین نباشد و زنان به ارگاسم نرسند و مردان آن‌قدر زود برسند که متوجه چیزی نشوند اما تجربه ویژه‌ای است که روی زندگی جنسی هر زوج تأثیر می‌گذارد. موضوع بعدی درباره انزال زودرس است و مدرس به ذهنی بودن این مسأله اشاره می‌کند و می‌گوید این موضوع بعد از ازدواج و با مدیریت رابطه زناشویی حل می‌شود. سپس راه‌حل‌هایی ارائه می‌شود تا افراد با کمک گرفتن از آن بدون مصرف دارو بتوانند این مشکل خود را حل کنند.

تکرار مباحث کلاس به صورت گسترده‌تر در کتب

در کتاب «ازدواج و مبانی اسلامی» به اهمیت ازدواج در اسلام، آغاز زندگی مشترک و روابط اجتماعی عاطفی، روابط جنسی در ابتدای تشکیل خانواده، سلامت باروری و فرزندآوری و در انتها به راه‌های پیشگیری از بارداری و راه‌های انتقال ایدز اشاره شده است.

در کتاب «پیام نیکبختی» پس از ارائه توضیحاتی در مورد خوشبختی، سعادت و خانواده با تأکید بر آموزه‌های دینی، نکاتی در زمینه خانواده‌داری مطرح شد. همچنین توصیه‌های مذهبی، علمی، اجتماعی و بهداشتی برای داشتن زندگی بهتر با همسر، اهمیت آزمایش و مشاوره‌های پیش از ازدواج، توضیحات تکمیلی در مورد اندام‌های آمیزشی زن و مرد، اطلاعات جزیی حتی درمورد چگونگی انجام غسل جنابت، زودانزالی، توصیه‌هایی برای ناتوانی جنسی، حفظ حیا و نگاه و حجاب و عفت برابر زن و مرد، بهداشت باروریف بارداری، قاعدگی و فرزندآوری، جنسیت فرزند، زایمان، عفونت‌ها و سرطان‌های زنانه و توصیه‌های کلی بهداشتی مطرح شده است.

برخلاف کلاس، در کتاب‌ها در مورد راه‌های پیشگیری از بارداری توضیحاتی ارائه شده است. البته پیش از ارائه این مطالب، توضیحاتی در مورد چرایی برنامه‌ریزی و فاصله‌گذاری در فرزندآوری از جنبه‌های سلامتی مادر و کودک و مسائل اجتماعی و فرهنگی برای تربیت کودک بیان شده است.

بومی‌سازی آموزش‌ها؛ آری یا خیر؟

از صحبت‌های زوجین و رفتارهایی که در کلاس مشاهده شد، به نظر می‌رسد این سطح از اطلاعات را بسیاری از افراد بدانند و شاید لزومی برای به‌روزرسانی این آموزش‌ها وجود داشته باشد. در این راستا با دکتر اکبر سفاری، مسؤول مرکز سلامت جامع شهری نور سعادت به گفت‌وگو نشستیم.

او تصریح کرد: گاهی افرادی را داریم که اطلاعات کاملی دارند. مثلاً فردی دارای تحصیلات بالا در کنار فردی می‌نشیند که تا کلاس نهم سواد دارد. قاعدتاً اطلاعات این دو یکسان نیست. فعلاً نمی‌توانیم این‌ها را جدا کنیم؛ پس مجبوریم مطالبی بگوییم که حد وسط باشد. دفتر سلامت جمعیت خانواده و مدارس در وزارت بهداشت متولی تعیین محتوای ارائه‌شده در کلاس‌هاست که به دنبال انجام نظرسنجی از زوجین در مورد این‌که به چه چیزهایی نیاز دارند، آموزش‌ها برنامه‌ریزی می‌شود. نظرسنجی‌ها در سال‌های متوالی صورت گرفت زیرا علم در حال پیشرفت است و اطلاعات مردم به‌روز می‌شود و می‌توانند از طریق شبکه‌های مختلف اطلاعات بگیرند و نیازها فرق می‌کند. در حال حاضر نیز نظرسنجی انجام می‌دهیم. براساس نظرسنجی‌ها آخرین پروتکلی که برای این کلاس‌ها تعریف شده، به شکلی است که در آن بخش‌های مختلفی را توضیح می‌دهیم.

در نهایت این‌طور به نظر می‌رسد که وجود این کلاس‌ها ضروری است اما با توجه به مراجعه زوجین با سلایق و اطلاعات متفاوت، باید راهکاری در زمینه بهبود و به‌روزرسانی اطلاعات ارائه‌شده اندیشید.

منبع: مهرخانه