در خصوص آمار دقیق این پروژه‌ها هنوز نمی‌توان با قطعیت سخن گفت چرا که هر مدیری و هر وزیری از زاویه نگاه خود عددی اعلام می‌کند و رقمی؛ اما به طور متوسط می‌توان گفت در حال حاضر بیش از ۷۱ هزار پروژه نیمه‌تمام در کشور وجود دارد.

*کاهش مداوم بودجه عمرانی

از نگاه صاحب‌نظران کاهش مداوم بودجه عمرانی در سال‌های اخیر یکی از دلایل اصلی به ثمر نرسیدن این پروژه‌هاست حال آنکه تخصیص بودجه عمرانی کافی و اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام، اشتغال، رونق و رشد اقتصادی را به همراه دارد.   

بنا به اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس در فاصله سال‌های ۷۶ تا ۹۴ به طور متوسط اعتبارات جاری بودجه ۹۷ درصد و بودجه عمرانی تنها ۶۹ درصد محقق شده است. این  کم بهره‌ بودن بخش عمرانی از بودجه سنواتی در حالی است که در فاصله سال‌های ۸۱ تا ۹۴ هزینه تأخیر در اتمام طرح‌های عمرانی ۱۱۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است و در این دوره برای اتمام هر طرح به طور متوسط دو برابر برآوردهای اولیه اختصاص داده شده است.

در روزهای اخیر آب رفتن سالانه بودجه عمرانی بارها از سوی نامزدهای ریاست جمهوری مطرح شده و این انتقاد به دولت وارد شده که سهم ۱۰ درصدی بودجه عمرانی از بودجه ۲۵۰ هزار میلیارد تومانی کشور قابل تحمل نیست و با رشد اقتصادی و اشتغال همخوانی ندارد.

نگاهی به آمار نشان می‌دهد عملکرد بودجه عمرانی کشور در سال ۹۲ حدود ۲۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بوده که بر اساس ادعای دولت این رقم در سال ۹۵ با رشدی ۶۷ درصدی به ۳۷ هزار میلیارد تومان رسیده است. مطابق آمار بانک مرکزی با روی کار آمدن دولت یازدهم در مرداد ۹۲ هزینه‌های جاری ۳۰ درصد رشد داشته و تا پایان آن سال به طور متوسط ماهانه ۱۰۸۲۷ میلیارد تومان صرف امور جاری شده است.

کوچک‌تر شدن سهم اعتبارات عمرانی در سفره بودجه جاری دولت یازدهم در پی تخصیص نیافتن این اعتبارات همراه شده با رشد چشمگیر بودجه جاری؛ بدان معنی که مجموع اعتبارات تخصیصی عمرانی از سال ۹۲ تا پایان سال ۹۵ حدود ۱۰۴ هزار و ۶۶۸ میلیارد تومان و حجم کل اعتبارات جاری پرداخت شده در همان دوره ۶۴۲ هزار و ۲۸۳ میلیارد تومان بوده  و بخش عمرانی در اغلب موارد قربانی اول در کسری بودجه بوده است.

بر اساس آمار نسبت بودجه عمرانی به جاری از ۶/۳۱ درصد در دولت نهم و دهم به ۲/۱۶ درصد در دولت یازدهم کاهش یافته است. گفتنی است میزان تحقق بودجه عمرانی ۵/۴۳ هزار میلیارد تومانی کشور در ۹ ماهه اول سال گذشته کمتر از ۱۶ درصد بوده و این در حالی است که سهم پروژهای نیمه تمام در این بودجه ۴۰ هزار میلیارد تومان دیده شده بود ولی در عمل این رقم محقق نشده است.

واگذاری ۱۸۰ هزار طرح نیمه تمام 

یک فعال بخش خصوصی با اشاره به برنامه دولت برای واگذاری بیش از ۱۸۰ هزار میلیارد تومان طرح نیمه‌تمام به این بخش به خبرنگار ما می‌گوید: متأسفانه به دلیل جذابیت نداشتن و غیرانتفاعی بودن این طرح‌ها بخش خصوصی از این واگذاری‌ها استقبال نکرد اگر چه قوانین زائد و دست و پاگیر هم مزید بر علت شد.

جمشید عدالتیان ادامه می‌دهد: پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام که به لحاظ ارزش‌آفرینی و اشتغالزایی از نقاط قوت بودجه هستند به نقطه ضعف تبدیل شده‌اند و دولت‌ها هم برای رفع این نقطه ضعف اراده‌ای نشان نداده‌اند.

وی از اینکه دولت‌ها در زمان کسری بودجه،   توفیق نداشتن در تحقق درآمدها مالیاتی و کاهش درآمد نفتی، بودجه عمرانی را قربانی می‌کنند ابراز تأسف می‌کند و براین باور است که به پایان نرسیدن این پروژه‌ها به اقتصاد کشور لطمات جبران‌ناپذیری وارد می‌کند که عمده‌ترین این لطمات تشدید رکود، بیکاری و فقر مردم است.

*بی اعتمادی بخش خصوصی

به گفته یک نماینده پیشین مجلس، برای به سرانجام رساندن پروژه‌های نیمه‌تمام باید اتکا به منابع مالی دولتی را کم و به سمت استفاده از بخش خصوصی حرکت کنیم، چرا که بودجه دولتی مطمئناً نمی‌تواند جوابگوی این طرح‌ها باشد. غلامرضا اسداللهی به خانه ملت می‌گوید: باید با تسهیل و آسان‌سازی روند واگذاری، شرایط را برای حضور بخش خصوصی و به اتمام رساندن این پروژه‌ها مهیا کرد ضمن اینکه با مشارکت‌دهی بخش خصوصی برای پایان دادن به طرح‌های نیمه‌تمام بار مالی از دوش دولت برداشته می‌شود در غیر این صورت خبری از جهش اقتصادی نیست.

اسداللهی معتقد است با ایجاد زمینه‌ها، تسهیل قوانین و ارائه تسهیلات مناسب باید فضا را برای حضور بخش خصوصی به منظور اتمام طرح‌های نیمه‌کاره فراهم کرد اما متأسفانه برخی شرکت‌های دولتی و نیمه‌دولتی به دلیل منافع خود اجازه  رقابت را از این بخش گرفته‌اند و به همین دلیل شاهد حضور کم سرمایه‌گذاران خصوصی در طرح‌های عمرانی هستیم.

وی ادامه می‌دهد: با بودجه سنواتی و سالیانه نمی‌توان به این زودی شاهد اتمام طرح‌های نیمه‌کاره حتی بالای ۷۰ درصد بود چرا که شرایط مالی دولت برای این امر فراهم نیست و این در حالی است که بسیاری از این طرح‌ها به مرور زمان مستهلک و از ردیف خارج شده‌اند و حتی دیگر فایده‌ای برای بهره‌برداری ندارند، که این امر ضرر به بیت المال و مردم است.

اسداللهی تأکید می‌کند: به دلیل تغییر دولت‌ها سیاست ثابت و مناسبی برای بودجه و منابع مالی طرح‌های نیمه‌کاره وجود ندارد و این امر سبب بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی شده است بنابراین باید با همکاری، ‌تعامل، قوانین کارشناسی و تصمیمی دقیق بودجه‌ای مناسب و هدفمند برای اجرایی شدن این طرح‌ها در کوتاه‌ترین زمان گرفته شود.