فرهنگ/ زهره کهندل: این روزها نزدیک به انتخابات هیئت رئیسه خانه‌های مطبوعات هستیم و آنچه اهمیت دارد، مشارکت حداکثری اعضا در این انتخابات است. اگرچه شرایط عضویت در خانه‌های مطبوعات در مواردی صدای اعتراض برخی خبرنگاران را درآورده است، از جمله شروطی مثل گرفتن گواهی عدم سوءپیشینه برای نامزدهای هیئت مدیره یا دارا بودن حداقل مدرک کارشناسی یا مدرک دیپلم با 14 سال سابقه کار؛ یعنی خبرنگار دپیلمی‌ که 13 سال سابقه کار دارد از عضویت در خانه مطبوعات محروم می‌شود، مورد دیگر محروم شدن از حق رأی اعضای افتخاری(بدون بیمه رسانه)است. این آیین‌نامه توسط معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ‌و با موافقت مدیران عامل خانه‌های مطبوعات سراسر کشور تصویب شده است در حالیکه بسیاری از این مدیران، صاحب امتیاز نشریات و مطبوعاتی‌اند که حرف و رأی آنان بی‌تأثیر در یارانه کاغذشان نیست. مجتبی نوریان، مدیرعامل خانه مطبوعات خراسان رضوی در این باره می‌گوید: دوستان نشستند و به مفاد این آیین‌نامه  رأی دادند، من چون خبرنگار بودم به سخت‌گیری در شرایط عضویت اعتراض کردم ولی بسیاری از مدیران خانه‌های مطبوعات دیگر استانها چون مدیرمسئول یا صاحب امتیاز بودند، سکوت کردند.

نهادی صنفی اما زیر بیرق دولت

به باور او، این تشکل صنفی زیر بیرق نهادی دولتی است. نوریان بارها در مجمع مدیران خانه‌های مطبوعات سراسر کشور به دولتی شدن خانه مطبوعات اعتراض کرده است. نوریان می‌گوید: البته همین جمع رسانه‌ای هم باید حفظ شود حالا تحت هر عنوانی، اگر خبرنگاران همین جمع را هم نداشته باشند، فرصت‌های هم‌افزایی را از دست می‌دهند.

وی با گلایه از محدودیت اختیارات خانه‌های مطبوعات خاطرنشان می‌کند:  مگر ما چه اهرم قدرتی داریم که بتوانیم از خبرنگاری که حقوقش نگرفته، حمایت کنیم یا حامی ‌خبرنگاران اخراجی و بیکار باشیم، باید دایره اختیارات خانه‌های مطبوعات وسیع تر شود، اگر برای اعطای تسهیلات یارانه کاغذ یا ضرورت بیمه خبرنگاران، امضا و تأیید خانه مطبوعات الزام‌آور شود، شاید بتوانیم با این اهرم قدرت، از صنف خبرنگاران حمایت کنیم.

نوریان تأکید دارد که در صورت عضویت بیشتر خبرنگاران می‌توانیم صدایمان را به جایی برسانیم، همه باید مشارکت کنیم تا از حقوق صنفی خودمان دفاع کنیم. همه تلاش ما حضور حداکثر خبرنگاران از رسانه‌های مختلف است تا بتوان ترکیب متنوع و کاملی در هیئت مدیره خانه مطبوعات داشت.

 آنهایی که پشت در مانده‌اند

اعضای خانه مطبوعات چقدر از عملکرد این مجموعه رضایت دارند؟ مهدی نعیمیان راد، خبرنگار ایسنا در پاسخ به این پرسش که خانه مطبوعات را یک نهاد صنفی برای دفاع از حقوق خبرنگاران می‌دانید یا زائده‌ای از معاونت مطبوعاتی، می‌گوید: اساساً مؤلفه‌های اولیه یک سندیکا در این مجموعه وجود ندارد. هنوز کار خانه مطبوعات به آنجا نرسیده که نگران استقلال آن باشیم؛ این نوزاد اصلاً به سن بلوغ نرسیده است! مجموعه‌ای که عضویت در آن برای بدنه اصلی جامعه خبرنگاری یعنی خبرنگاران حق‌التحریر امکان‌پذیر نیست؛ طبعاً نمی‌تواند نماینده همه جامعه خبرنگاران باشد. این خانه به مجموعه‌ای برای چند رسانه خاص تبدیل شده که کارگران بخش فنی آنها هم می‌توانند عضو این خانه باشند اما بسیاری از خبرنگاران از عضویت در این مجموعه محروم هستند.

او درباره کارآمد شدن این ساختار معتقد است: این مجموعه، هنوز به عنوان مجموعه‌ای جدی به شمار نمی‌رود. در گام اول باید فرآیند عضوگیری اصلاح شود و در قدم بعدی، بخش‌های مختلف از یکدیگر تفکیک شوند و هر کدام از بخش‌ها، مسئولان خود را داشته باشند که متناسب با نیازهای همان گروه، فعالیت کنند.

او از عملکرد خانه مطبوعات راضی نیست چون انتظارات جامعه خبری را برآورده نکرده است و می‌گوید: به جز یکی دو برنامه سالانه و برگزاری مراسم روز خبرنگار، چیز دیگری ندیده‌ایم. انتظار این است که خانه مطبوعات بتواند تسهیلاتی را برای اعضا فراهم کند و از نظر حقوقی پشتیبان آنان باشد. در واقع رسانه‌ها باید احساس کنند که خانه مطبوعات حامی‌ آنهاست و اجازه نمی‌دهد حقی از خبرنگاران ضایع شود.

ضرورت استقلال طلبی

نعمیان راد می‌گوید: تلاش ما به عنوان خبرنگار این بوده که فرآیند مطالبه‌گری از خانه مطبوعات متوقف نشود اما همیشه پاسخ این بوده که بودجه نداریم یا در حال آماده‌سازی برای جشن روز خبرنگار هستیم.

به باور او، استقلال خانه مطبوعات ضروری است، باید تعارفات را کنار گذاشت و افرادی وارد هیئت مدیره خانه مطبوعات شوند که برای آن وقت بگذارند و با اهمیت دادن به مشکلات همه اعضا و همه خبرنگاران، انگیزه کار داشته باشند.

خانه های مطبوعات مظلومند

ضحا زردکانلو، خبرنگار روزنامه دنیای اقتصاد هم معتقد است: خانه مطبوعات در دفاع از حقوق صنفی خبرنگاران، کارنامه موفقی نداشته است اما نباید فراموش کرد که مدیریت برخی از خانه‌های مطبوعات، کارشان را از زیر صفر و با بدهی و بی‌برنامگی آغاز کردند در واقع یک خانه خراب تحویلشان دادند.

او یادآور می‌شود: گاهی کار برای هئیت مدیره خانه مطبوعات خیلی سخت می‌شود چون بسیاری از سازمان‌ها، روی خوش به آنها نشان نمی‌دهند و همکاری ندارند.

یک عضو پیشین هئیت مدیره خانه مطبوعات هم که در این دوره از نامزدی در انتخات پیش رو منصرف شده، می‌گوید: تلاش‌هایی که در خانه مطبوعات داشتیم مورد توجه مسئولان قرار نگرفت و با اینکه، درهای زیادی را برای تعامل و هم افزایی باز کردیم اما با کمترین توجه روبه‌رو شدیم؛ نه استانداری، نه معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد و حتی نه اداره کل ارشاد استان به اتفاقات مهمی ‌که در خانه مطبوعات استان افتاده و تلاش‌هایی که صورت گرفته بود، اهمیت ندادند از بی‌توجهی به طرح راه‌اندازی جلسه هم‌اندیشی رسانه‌ها و مسئولان گرفته تا عدم کمک‌های مالی و اراده جدی برای حل مسأله آگهی‌های دولتی.

با باور او، با اینکه اعضای خانه مطبوعات در برخی از استانها، تلاشهای زیادی داشتند تا خانه‌ای فعال و پویا برای خبرنگاران تشکیل شود اما بی‌توجهی مسئولان، باعث بی‌انگیزگی و دلسردی است.