قدس آنلاین- گروه استان ها-بابک رحیمیان: سیستان بیش از ۱۸ سال است که بار خشکسالی را بر دوش می کشد و تاکنون هیچ مسئولی با تمام ادعاهای محیط زیستی نتوانسته مرهمی برای درد های مردم این منطقه باشد.

هر ساله پس از ذوب شدن برف ها در افغانستان رودخانه های محلی به غرش افتاده و از آنجا که همسایگان ما توانایی انسداد تمامی آب های سطحی را ندارند بخشی از این مایه حیات به ایران و بستر خشکیده هامون می رسد.

با رسیدن آب به هامون به یک باره در این منطقه زندگی نیز تکثیر می شود و بسیاری از بچه ماهیان؛ شور زندگی را در هامون نغمه سرایی می کنند اما این شادی بیش از ۴ ماه به طول نمی انجامد زیرا گرمای ۵۰ درجه و قطع شدن جریان آب دوباره دیو خشکسالی بر پهنه این تالاب بین المللی خیمه می زند و نفس ماهیان را به شمارش می اندازد.

خشکسالی‌های مستمر و خشکیدگی هامون طی سال‌های گذشته راه‌های ارتزاق مردم را نیز خشکانده و بسیاری از معادلات زندگی و حتی طبیعت را در منطقه سیستان تغییر داده است به طوری که صیادان سیستانی که تا دیروز در سایه نیزارهای هامون انبوهی از ماهیان را در تور خود صید می‌کردند، حال در زمین‌های کف دریاچه، گودال‌های آب را برای یافتن ماهی‌های در حال مرگ جستجو می‌کنند تا جان آنها را نجات دهند.

صیادان سیستانی برای کمک به ادامه حیات هامون چند روزی است که ماهی‌ها را در نقاط کم‌عمق دریاچه نه برای امرار معاش بلکه برای کمک به زنده نگاه داشتن هامون صید می‌کنند و آنها را به نقاط دارای آب با عمق بیشتر حمل می‌کنند.

صیادانی که صید طبیعت شدند

جامعه صیادی سیستان که با جمعیت ۳ هزار و ۷۰۷ صیاد روزگاری از سفره پر برکت هامون نان برای خانواده خود صید می‌کرد در حال حاضر به دلیل خشکیدگی تالاب خود صید طبیعت شده است و موجب شده تا بیش از ۵ هزار خانواده خودکفا به مهاجرت و  آوارگی در شهرهای شمالی ایران تن دهند و در لیست خانواده های نیازمند کمیته امداد جای گیرند.

صیادان سیستانی مدت مدیدی است که در تور مشکلات گرفتار آمده اند و دیگر نانی بر قلاب آنها به چنگ نمی افتد و لذا مشاغل جدیدی از جمله کارگری، بنزین فروشی و دست فروشی در کنار خیابان ها را پیشه خود کرده اند.  

دریاچه هامون که روزگاری ۴۴ هزار تن صید را به سفره های ایرانیان گسیل می داشت در حال حاضر در حسرت قطره ای آب برای تنفس ماهیان بر جای مانده بر بستر خود است. 

مرگ میلیون ها قطعه ماهی

با قطع شدن جریان آب رودخانه هیرمند حال باری دیگر تراژدی مرگ ماهیان هامون فرا رسیده است و میلیون ها قطعه ماهی به دلیل کاهش سطح آب در حال مرگ تدریجی هستند.

در همین راستا بسیاری از صیادان سیستانی طی روز های گذشته بر آن شدند تا ماهی های در حال مرگ را جمع آوری و به استخر های پرورش ماهی منتقل کنند.

ماهی ها پودر می شوند

مدیرشیلات سیستان با بیان اینکه متاسفانه با خشک شدن تالاب بین المللی هامون بر اثر قطع آب رودخانه هیرمند که همه ساله به دلیل خشکسالی های متمادی اجتناب ناپذیراست به تدریج شاهد مرگ و میر ماهی در این تالاب هستیم.

محب علی سیستانی با بیان اینکه به همت صیادان و مردم محلی تاکنون افزون بر یکصد هزار بچه ماهی از تالاب هامون جمع آوری شده است ادامه می دهد: پس از صید ماهی ها در صورت مناسب بودن از نظر وزنی به بازارهای محلی منتقل می شوند و در غیر اینصورت به استخر های پرورش ماهی گسیل می شود تا پس از رسیدن به وزن مناسب رهسپار بازار های فروش شوند.

وی با اشاره به این موضوع که امکان جمع آوری و صید تمامی بچه های ماهی در این دریاچه به دلیل نبود راه دسترسی امکان پذیر نیست ادامه می دهد:در برخی نقاط تالاب بین المللی هامون که دسترسی صیادان برای جمع آوری بچه ماهی ها به صورت زنده وجود ندارد به صورت خشک شده جمع آوری و به کارخانه های پودر سازی ماهی ارسال می شود.

وی اذعان می کند: در حال حاضر این آمادگی در ادارات شیلات شهرستان ها و ادارات محیط زیست منطقه سیستان وجود دارد که در صورت مشاهده خشک شدن هر منطقه و احتمال وقوع تلفات ماهی، بلافاصله گروههای ساماندهی شده صیادان به محل اعزام و نسبت به نجات ماهی ها اقدام کنند.

سر منشا هامون

تالاب بین المللی هامون از طریق رودخانه مرزی هیرمند آبگیری می شود، رودخانه هیرمند نیز از کوههای بابایغما در مرکز افغانستان سرچشمه گرفته و پس از طی بیش از هزار کیلومتر و گذر از ولایات مختلف افغانستان به سد کجکی در ولایت هلمند ریخته و پس از آن به ولایت نیمروز و سپس وارد خاک ایران در منطقه سیستان می شود.

آب این رودخانه از ۱۹ سال پیش قطع شده و رو به خشکی نهاده و هر ازگاهی با ریزش باران در مناطق میانی و سرازیر شدن آبهای سطحی مقادیری آب وارد خاک ایران می شود.

بر اساس معاهده امضا شده میان دولتین وقت ایران و افغانستان در سال ۱۳۵۱ سهمیه ای معادل ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب از ذخیره گاه سد کجکی برای ایران در نظر گرفته شده که دولت افغانستان بایستی در طول سال این میزان آب را رها سازی کند.

با قطع جریان آب رودخانه هیرمند تالاب بین المللی هامون نیز از ۱۸ سال پیش دچار خشکسالی شد و اکنون به بستر حرکت گرد و غبار و شن های روان تبدیل شده است.