قدس آنلاین- خوشنویسی یکی از شاخص‌ترین هنرهای اسلامی است که قدمتی بیش از ۱۵۰۰ سال دارد. خوشنویسی ایرانی از جملة هنرهای اصیلی است که همواره از جایگاه و اعتبار ویژه‌ای برخودار بوده است؛ به گونه‌ای که در بسیاری از شاخه‌های دیگر هنری مانند معماری ابنیه تاریخی و... حضور پررنگ و تأثیرگذار آن را به عنوان نماد و نشانه‌ای از هنر ایرانی می‌بینیم. به نظر می‌آید احداث موزه‌ای تحت این عنوان برای چنین شاخه هنری تأثیرگذار و ارزشمندی از ضروریات و نیازهای اصلی مباحث فرهنگی و هنری است و می‌تواند سند هویتی برای تاریخ هنر ایران محسوب شود.
تأسیس موزه خوشنویسی ایران توسط سازمان زیباسازی شهرداری تهران با هدف توسعه، تبادل و حفظ فرهنگ اصیل ایرانی و با خرید خانه تاریخی فولادوند آغاز شد تا ضمن حفظ و احیای این بنای قدیمی، با تعریف کاربری فرهنگی و تبدیل آن به موزه، امکان حفظ و نگهداری از بنا در سال‌های پس از بازسازی نیز فراهم شود. سابقه این تصمیم به سال ۹۱ برمی‌گردد. با توجه به اینکه طی سال های اخیر مجموعه‌های ارزشمندی از هنر خوشنویسی ایرانی و آثار شاخص و قابل توجهی توسط کشورهای همسایه خریداری و از کشور خارج شده بود، این ضرورت احساس شد که با احداث موزه‌ای ویژه هنر خوشنویسی، آثار نفیس ایرانی گردآوری شده و طی مدت زمانی با هدف حفظ و جمع‌آوری این آثار، از خروج آن‌ها از کشور جلوگیری و در راستای تمرکززایی این آثار فعالیتی انجام شود.
نگاهی به روند تأسیس موزه خوشنویسی
سازمان زیباسازی از اوایل سال ۹۳ تعدادی از عمارت‌های تاریخی که دارای هویت معماری یا تاریخی بودند را با هدف احیا و حفظ این بناها خریداری کرده و این بناها را با تأکید بر کاربری فرهنگی مورد توجه قرار داد. طرح تأسیس موزه خوشنویسی ایران در سال ۱۳۹۴ در دستور کار سازمان قرار گرفت. یکی از عمارت‌هایی که توسط سازمان زیباسازی خریداری شد، عمارت فولاوند بود که با افزودن بنای جدید در محوطه و توسعه محیط قابل استفاده موزه ویژه نمایشگاه، برای ساخت موزه خوشنویسی مورد بهره برداری قرار گرفت. به همین منظور سال گذشته مناقصه احداث ساختمان‌های ضلع شرقی و غربی موزه خوشنویسی خانه فولادوند به مساحت تقریبی ۱۵۰۰ متر مربع توسط سازمان زیباسازی به مناقصه گذاشته شد و کار مرمت بنا با تعیین مشاور و سپس پیمانکاران آغاز و توسط معاونت فنی و طراحی شهری سازمان پیگیری شد و بناهای فوق به موزه اضافه شدند. در نهایت مراسم افتتاح موزه خوشنویسی ایران گذشته شنبه ۲۸ مردادماه با حضور محمدباقر قالیباف شهردار تهران، مجید ملانوروزی مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی، عیسی علیزاده رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران و جمعی از هنرمندان در محل خانه فولادوند برگزار شد.
اما بد نیست که در اینجا اشاره‌ای به وظایف و اهداف تعریف‌شده ساختاری یک موزه داشته باشیم. صِرف تأسیس یک موزه و ایجاد یک هویت فیزیکی برای رسیدن به مؤلفه‌های مورد نظر قطعاً کافی نخواهد بود. زیرا عمده فعالیت‌های فرهنگی در تعریف موزه‌ها گنجانده شده و کارهایی همچون فعالیت‌های نمایشگاهی، پژوهشی و آموزشی در این فضا می‌گنجند. ضمناً حفظ، نگهداری، مرمت و معرفی آثار هم که مشخصاً از وظایف اولیه موزه‌هاست.
آثار ارزشمندی که از ایران خارج شدند
متأسفانه پس از انقلاب اسلامی و طی ۲ دهه اخیر آثار خوشنویسی بسیاری از جمله کتب نفیس خطی از کشور خارج شدند و یا در دست کلکسیونرهای خصوصی هستند که قاعدتاً بسیاری از آن‌ها تمایلی به خروج این آثار از فضای خصوصی خود ندارند؛ هرچند که سازمان زیباسازی تلاش‌های بسیاری برای در اختیار گرفتن این آثار نفیس انجام داده اما به طور کلی اعتبار یک موزه در درجه اول به آثاری است که در آن قرار داده شده است.
در کنار عملیات مرمتی و ساخت و ساز، روند خرید آثار برای موزه با شکل‌گیری شورای کارشناسی تخصصی و تعیین دبیر این شورا آغاز شد و با تدوین شیوه‌نامه خرید آثار، در درجه اول خرید آثار قدما تا زمان عماد الکتاب در دستور کار قرار گرفت و در ادامه به گردآوری آثاری از دیگر قدما پرداخته شد.
البته ناگفته نماند که تاکنون آثار خوبی در این موزه قرار داده شده است از جمله مجموعه‌های خوبی از خوشنویس‌های تراز اولی همچون مرحوم سید علی‌اکبر گلستانه، میرزا غلامرضا اصفهانی، مرحوم درویش و عمادالکتاب. همچنین یکی از این مجموعه‌ها متعلق به استاد عبدالله فرادی است که طی پنجاه شصت سال گردآوری شده است. ۵۰ قطعه خوشنویسی از خاندان وصال در مجموعه دیگری وجود دارد و از خاندان‌های دیگر شیراز همچون ارسنجانی‌ها، اینجوی‌ها و همچنین از اصفهان هم آثار خوبی گردآوری شده است. شاید ذکر این نکته بد نباشد که در شیوه نامه موزه توجه به آثار گمنام مورد نظر بوده و در همین راستا نیز یک‌سوم از آثار خریداری‌شده را همین آثار گمنام تشکیل دادند.
البته نکته‌ای که نباید آن را از نظر دور نگه داشت، تعیین اصالت این آثار است که نیازمند پژوهش‌های علمی و دقت تیم کارشناسی موزه است. آثار موجود در موزه خوشنویسی توسط تیم کارشناسی از استادان خوشنویسی بررسی و تهیه شده است تا آثار نامدارترین خوشنویسان ایرانی در یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های پایتخت جانمایی شوند.
موزه به عنوان یکی از اصلی‌ترین ساختارهای حفظ و توسعه فضای فرهنگی به شمار می‌رود و محل خوبی برای تبادلات فرهنگی میان ملل مختلف به شمار می‌آید، ضمن اینکه نقش مهمی در حفظ فرهنگ اصیل بومی و میراث ارزشمند هنری دارد و در کنار آن، نقش مهمی در هویت‌سازی و معرفی فرهنگ، تمدن و هنر هر سرزمینی ایفا می‌کند. گرچه ساخت چنین موزه‌ای باید سال‌ها پیش‌تر در دستور کار قرار می‌گرفت اما با این حال باید توجه به یکی از مهم‌ترین هنرهای اصیل ایرانی را به فال نیک گرفت و در جهت توسعه هرچه بیشتر آن کوشید و آن را تبدیل به مرجعی از آثار ارزشمند و فاخر کرد که محلی برای بازدید علاقه‌مندان خارجی نیز باشد.
نظر شما