قدس آنلاین- در حال حاضر حدود ۲۰ هزار منبع دیداری و شنیداری در مرکز اسناد آستان قدس رضوی وجود دارد که در زمینه‌های گوناگون از قبیل حرم مطهر و تشکیلات این نهاد مقدس، شهرمشهد، استان خراسان بزرگ، ایران و جهان و... و. مورد استفاده محققان، پژوهشگران و کاربران عرصه مستندسازی قرار می‌گیرد. کارشناس واحد دیداری و شنیداری مدیریت اموراسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار قدس با اعلام این مطلب گفت: این واحد وظیفه جمع‌آوری، نگهداری و ساماندهی منابع تولیدی سازمانی(در زمینه فعالیت‌ها و تشکیلات منسوب به آستان قدس رضوی) در زمینه‌های انواع نوار کاست صوتی، نوار کاست ویدیویی VHS، دی‌وی‌کم(Dvcam)، بتاکم(Betacam)، نوار یوماتیک(Umatic)، نوار بتامکس(Betamax)، تعداد محدودی صفحه گرامافون و... و. را بر عهده دارد و در مواردی نیز در زمینه جمع‌آوری و نگهداری منابع صوتی و تصویری خارج از فعالیت‌های آستان قدس رضوی(برحسب شرایط، ضوابط و خصوصیات منبع)   فعالیت می‌کند.

«حسن امیرزاده» ابراز داشت: البته در آرشیو اسناد دیداری و شنیداری در بسیاری از مراکز کتابخانه‌ای و اسنادی کشور و حتی در جهان، عکس‌ها و تصاویر، نقشه‌ها، اسلایدها، نگاتیوها و... زیرمجموعه واحد دیداری و شنیداری است، اما در مدیریت امور اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی به علت حجم و تعداد زیاد تصاویر، عکس‌ها، نقشه‌ها، و... این منابع به صورت مجزا و در واحد دیگری جمع‌آوری و نگهداری می‌شوند.

اهمیت منابع دیداری و شنیداری

وی درباره اهمیت این منابع اظهار داشت: این منابع به عنوان یکی از تأثیرگذارترین منابع در معرفی هویت، فرهنگ، عقاید و اعتقادات، آداب و رسوم و... ملل و جوامع مختلف بشری در دوره‌ها، اعصار و زمان‌های گوناگون مطرح هستند.

این کارشناس ارشد رشته تاریخ اسلام تصریح کرد: با توجه به پیشرفت‌های علمی، وجود امکانات مختلف الکترونیکی و رایانه‌ای، وجود انواع وسایل ارتباط جمعی و سرعت انتقال سریع و بالای اطلاعات و... هر بیننده، شنونده و خواننده‌ای به محض دریافت هر یک از انواع گوناگون منابع دیداری و شنیداری نسبت به کسب اطلاعات لازم و مهم از جمله در زمینه هویت و شناخت جوامع بشری، اشخاص، مجموعه‌ها، اتفاقات، وقایع، دانستنی‌ها و... در حد توان می‌تواند، نائل شود.

منابع غیرقابل تجدید

امیرزاده در زمینه خصوصیات منابع دیداری و شنیداری گفت: در دوره‌ها، اعصارو برهه‌های تاریخی، منابع صوتی و تصویری گوناگونی در انواع مختلف وجود دارند که ممکن است به دلایل متعدد از جمله عوامل محیطی و جوی، دستخوش تغییر و دگرگونی شوند. بنابراین حفظ و نگهداری، مراقبت و استفاده صحیح از این منابع(جدای از هرگونه گرایش سیاسی و جناحی) باید مورد توجه جدی قرار گیرد.

وی تأکید کرد: بسیاری از منابع دیداری و شنیداری از لحاظ خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و...، غیرقابل تجدید بوده و به خاطر همین مطلب از اهمیت شایانی برخوردارند.

نگهداری این منابع

کارشناس این واحد در خصوص مراحل نگهداری این منابع در مرکز اسناد آستان قدس رضوی تصریح کرد: در مورد این منابع و قبل از ورود به مخزن نگهداری اسناد، نسبت به نظافت و تمیز کردن آن‌ها و آفت زدایی و رفع معایب موجود، اقدام شده و سپس نسبت به ثبت منابع مزبور(صوتی و تصویری) در دفتر مربوط در این واحد(به طور مکتوب) اهتمام جدی به عمل می‌آید.

وی اختصاص یک شماره ثبت(یا شماره اموال) و درج عنوان، موضوع، تاریخ و محل تولید، مدت زمان منبع(به ساعت و دقیقه) ذکر نام تولید کننده اصلی منبع و... را از دیگر مراحل نگهداری این منابع ذکر کرد و افزود: ورود و ثبت اطلاعات این منابع با استفاده از نرم افزارهای رایانه‌ای از دیگر اقدام‌هایی است که به منظور سهولت در جست‌وجو و دسترسی توسط کاربران و محققان در این واحد بمرور زمان انجام می‌شود که تأثیر بسزایی در سرعت عمل استفاده از این منابع دارد.

دیجیتال سازی منابع از دیگر مواردی بود که این کارشناس ارشد رشته تاریخ اسلام به آن اشاره کرد و اظهار داشت: در این مرحله با استفاده از دستگاه‌های ضبط صوت، پخش نوارهای ویدیویی، رابط‌ها(کارت کپچر) و... با اتصال به رایانه، اطلاعات موجود در منابع صوتی و تصویری در قسمت هارد و حافظه رایانه، ذخیره و دیجیتال سازی شده و نسخه اصلی(منبع مادر) با توجه به شرایط و خصوصیات ذکر شده برای جلوگیری از استهلاک و از بین رفتن آن، به آرشیو و مخزن اسناد منتقل می‌شود.

وی یادآور شد: همچنین به طور مداوم(روزانه) به عوامل مؤثراز قبیل رطوبت، درجه حرارت(دما)، نور، تمیزی و بهداشت محیط (زدودن میکروب‌ها و آفات)، زدودن گرد و غبار و آلاینده‌ها و... و. مطابق شرایط و استانداردهای علمی و شناخته شده در زمینه نگهداری این منابع، توجه اساسی و لازم مبذول می‌شود.

منابع موجود به روایت آمار

کارشناس این واحد در زمینه منابع دیداری و شنیداری موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی (۲۰هزارمنبع) گفت: هم اکنون حدود ۶۰۰۰ حلقه نوار کاست صوتی، ۴۰۰۰ حلقه نوار ویدئویی خانگی (VHS) ۶۰۰۰ حلقه نوار دی‌وی‌کم(DVcam) مربوط به دوربین‌های شخصی، ۲۰۰۰ حلقه مربوط به نوارهای یوماتیک(Umatic)، بتاکم(Betacam) و بتامکس(Btmax)، همچنین ۲۰۰۰ حلقه لوح فشرده(شامل CD و DVD) با موضوعات گوناگون در این مرکز وجود دارد.

امیرزاده اضافه کرد: بیش از۵۰ درصد از این منابع(بیش از ۱۲ هزار منبع) مربوط به موضوعات و تشکیلات مرتبط با آستان قدس رضوی و شرکت‌ها و مؤسسات تابعه بوده که در حال حاضر و در دوران‌های آینده به عنوان یک مرجع رسمی، قابل اعتماد و اطمینان و یک میراث معنوی و ماندگار از حرم مطهر رضوی و تشکیلات این نهاد مقدس در سطح کشور و جهان اسلام می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.