قدس آنلاین- سال‌هاست که دغدغه وجود مکانی وسیع، به‌روز و زیبا برای امور فرهنگی و هنری در شهرهای بزرگ بویژه در پایتخت در محافل فرهنگی مطرح است و شهرداری تهران با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری وسیع در این حوزه توانست با راه‌اندازی مجموعه «باغ کتاب تهران» در اراضی عباس‌آباد این دغدغه را تا حدود زیادی رفع کند.  

بر طبق آنچه شهرداری تهران به عنوان اهداف خود از ایجاد این مجتمع بزرگ فرهنگی اعلام کرده است، ارتباط حضوری مخاطب با کتاب در محیطی مفرّح، ایفای نقش هماهنگ‌کننده در فرآیند تولید و انتشار، ارتقای استانداردهای نشر، افزایش تعامل تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نشر، ترویج نوآوری‌ها و فناوری‌های جدید، دسترسی مخاطبان بین‌المللی به منابع اسلامی ‌و انقلاب اسلامی ‌و نیز حضور مؤثر در فضای بین‌المللی کتاب هدف‌هایی بوده‌اند که این مجموعه بر اساس آن‌ها ایجاد شده است. مجموعه‌ای که با وسعت  ۱۱۰ هزار متر مربع شامل ۶۵ هزار متر مربع ساختمان نمایشگاهی، تالار و اداری و نیز فضای سبز و دریاچه مصنوعی مکانی زیبا، آرام و مفرح را برای همنشینی با کتاب ایجاد کرده است.

اینجا یک کتابفروشی بزرگ نیست

باغ کتاب تهران برخلاف تصور عمومی ‌یک کتابفروشی بزرگ نیست بلکه محلی است برای انس‌گرفتن با کتاب و دیگر تولیدات فرهنگی و هنری، بحث درباره فرهنگ و نفس‌کشیدن در فضایی که جار و جنجال‌های روزمره در آن راهی ندارد و دوستداران فرهنگ ساعاتی را فارغ از شتاب روزگار و در مکانی که به روح و جانشان طراوت می‌بخشد، در آن می‌گذرانند. بخشی از این آسایش روحی با خرید و مطالعه کتاب حاصل می‌شود و بخشی دیگر در فعالیت‌های هنری و علمی‌ پیش‌بینی‌شده در این مجموعه. خوش‌سلیقگی در آرایش و طراحی مجموعه و پیش‌بینی فضایی چشم‌نواز به همراه گروهی از راهنمایان آموزش‌دیده، فضای اختصاصی برای کودکان و نوجوانان، استفاده از فناوری‌های نوین، امکانات ویژه برای افزایش سطح آگاهی‌های علمی‌ کودکان و نوجوانان و... از ویژگی‌های مهمی‌ است که باغ کتاب تهران را برای خانواده‌ها جذاب می‌کند. این در حالی است  که مجموعه اراضی عباس آباد در سال‌های اخیر به یک مجموعه منجسم فرهنگی و تفریحی تبدیل شده است. باغ کتاب در نزدیکی ساختمان کتابخانه ملی ایران، فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، خانه شعر ایران و موزه انقلاب و دفاع مقدس بنا شده است و از سوی دیگر در مجاورت بوستان آب و آتش و پل طبیعت و بوستان طالقانی قرار دارد. مجموعه‌ای که می‌تواند به عنوان یک «بسته فرهنگی و تفریحی» پیشنهادی ویژه برای گردشگرانی که به تهران می‌آیند هم باشد.

در حقیقت افراد می‌توانند با دیدن فضای شاد و تفریحی بوستان آب و آتش و از طریق پل طبیعت (به عنوان یکی از مظاهر معماری جدید ایران) به موزه دفاع مقدس وارد شوند و با تاریخ معاصر کشور آشنا شوند و سپس در فضای باغ کتاب تهران در میان کتاب‌ها بچرخند و کتاب و نمادهای فرهنگی به آنان احساس در پایتخت کشوری را بدهد که یک انقلاب برآمده از فرهنگ را در تاریخ معاصر ایجاد کرده است.

هر شهر ایران، یک باغ کتاب

همه این حرف‌ها بدان معنا نیست که باغ کتاب تهران هنوز مجموعه‌ای کامل و بی‌نقص است. اصولاً مجموعه‌هایی که بنیاد فرهنگی دارند، باید همیشه برای ایده‌های تازه و فعالیت‌های جدید گوشی شنوا و چشمی ‌بینا داشته باشند. در ذات هنر و فرهنگ، نوآوری و نو به نو شدن همیشگی است و اگر یک مجموعه فرهنگی خود را به تعریف‌های قالبی و کلیشه‌ای محدود کند، بعد از مدتی جاذبه خود را از دست می‌دهد. باغ کتاب تهران علاوه بر مشکلاتی که از نظر دسترسی و پارکینگ خودرو دارد و باید برای آن چاره‌ای اندیشیده شود، فاقد هویتی است که باید در آن متجلی شود.

تهران به عنوان پایتخت ۲۰۰ ساله کشور، دارای هویت فرهنگیِ شناخته‌شده‌ای است. بسیاری از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران از کودتای محمدعلی شاه قاجار و به‌توپ‌بستن مجلس گرفته تا فتح تهران به دست مشروطه‌طلبان، کودتای سوم اسفند رضاخان، اشغال ایران، قیام ۳۰ تیر، کودتای ۲۸ مرداد، انقلاب اسلامی‌ و...، رویدادهایی هستند که تاریخ معاصر ایران را ساخته‌اند و همگی در این شهر اتفاق افتاده‌اند. تهران را به بازار، کوچه‌های پیچ در پیچ، ییلاق‌ها و چنارهایش می‌شناسیم و اگر فضایی فرهنگی به نام باغ کتاب تهران را تعریف می‌کنیم، باید هویت فرهنگی و تاریخی تهران را نیز در آن ببینیم و بگنجانیم.

نکته مهم این است که دوستداران فرهنگ و هنر در همه مناطق ایران باید از چنین مجموعه‌هایی بهره‌مند باشند. مشهد، هم به مجموعه ای نیاز دارد که در آن هویت تاریخی و فرهنگی آن لحاظ شده باشد و درعین حال مجموعه ای از آثار فرهنگی و هنری و فضایی آرام و به دور از جار و جنجال برای نفس کشیدن در فضای فرهنگ پیش‌بینی شده باشد. تلاش‌هایی برای ایجاد مجموعه‌های فرهنگی و تاریخی مبتنی بر هویت مشهد صورت گرفته است اما مشهد هم به یک باغ کتاب نیاز دارد. بر همین اساس، شهرهای بزرگ دیگر کشور نیز نیاز به چنین مجموعه‌هایی دارند. اصفهان که بخش مهم و غیرقابل انکاری از هویت هنری کشور را در خود جای داده است، تبریز که پایگاه بزرگی برای ادبیات ایران بوده و با مجاهدت و غیرت مردمانش ایران را از خطر حفظ کرده است، شیراز که ادبیات ایران بدون نامش همیشه چیزی کم دارد، اهواز با تنوع فرهنگی و قومیتی دلنوازش، همگی به باغ کتاب نیاز دارند. شهرداری‌های این شهرها و نهادهای فرهنگی این استان‌ها باید الگوی موفقی را که در تهران پیاده شد، مد نظر قرار دهند. شاید مجموعه‌هایی همانند باغ کتاب در برخی از شهرهای بزرگ وجود داشته باشد اما تعدد فضاهای فرهنگی، فرصتی برای توسعه متوازن و درست مناطق کشور است و چه خوب است که الگوی «هر شهر ایران، یک باغ کتاب» مورد توجه مسئولان فرهنگی کشور قرار گیرد.