قدس آنلاین- بدون آنکه نیاز به برگزاری همایش و مناظره یا ارائه آمارهای خیره کننده‌ای باشد، می‌توان ادعا کرد وضعیت مدیریت پسماند کشور ما حتی در حوزه پسماندهای پزشکی فاجعه بار است.
*توطئه علیه سلامت جامعه
دکتر اسماعیل کهرم، نام آشناترین فعال محیط زیست با تأکید بر بی توجهی به مدیریت پسماندها می‌گوید: ابداً مدیریت پسماند بیمارستانی در کشور وجود ندارد؛ چنانکه بنابر داده‌های موجود کمتر از۳۰ درصد بیمارستان‌های کشور دارای سیستم مؤثر مدیریت پسماند هستند. حال آنکه در بیمارستان‌ها شاهد تولید انواع متعدد ضایعات هستیم که می‌توان به پسماندهای عادی همانند جعبه شیرینی و ضایعات مواد غذایی اشاره کرد. بخشی دیگر از این پسماندها نیز زواید پاتولوژیک همانند اعضای قطع شده بدن می‌باشد که بر اساس مسائل شرعی ضروریات خاصی نیز برای دفن دارند. گونه دیگر، پسماندهای رادیو اکتیو مثل فیلم‌های رادیولوژی است که شرایط خاصی را برای امحا می‌طلبد؛ زیرا عمر ماندگاری آثار مخرب آن‌ها گاه به صدها سال می‌رسد. این در حالی است که در اغلب مراکز درمانی تمام انواع پسماندها همانند زباله‌های عادی جمع آوری و دفن می‌شود.
وی تأکید می‌کند:وقتی معتبرترین بیمارستان‌های کشور هنوز سیستم مدیریت پسماند مطلوبی ندارد، چگونه باید انتظار داشت «گلین خانم» که در آرایشگاه زیر پله ای‌اش ابروهای زنان را تاتو می‌کند، مقید به مدیریت پسماندهای خود باشد؟
سهیل اولاد زاد، دیگر فعال محیط زیست نیز با تأئید تنگناهای موجود در این عرصه
وقتی معتبرترین بیمارستان‌های کشور هنوز سیستم مدیریت پسماند مطلوبی ندارد، چگونه باید انتظار داشت «گلین خانم» که در آرایشگاه زیر پله ای‌اش ابروهای زنان را تاتو می‌کند، مقید به مدیریت پسماندهای خود باشد؟ می‌افزاید: بنابر تجربه‌ای که از منطقه شمال کشور دارم، اغلب مراکز درمانی بخصوص درمانگاه‌ها مقید به امحای پسماندهای خود به شیوه درست نیستند و این گونه پسماندها نیز وارد محل‌های زباله‌های شهری می‌شوند؛ چنانکه به وضوح ۹۰ درصد درمانگاه‌های خصوصی و کلینیک‌های جراحی محدود این منطقه نه تنها به مقوله بی خطرسازی و امحای زباله‌ها توجه ندارند که تعهدی به جداسازی و بسته بندی در پلاستیک‌های مشخص نیز نشان نمی‌دهند.
وی ادامه می‌دهد:مسئله جدی‌تر این که اختلاط این پسماندهای پزشکی که شامل سرنگ ها، فیلم‌های رادیولوژی و... است با زباله‌های شهری خطرآفرین می‌باشد. حال آنکه بنابر قانون مدیریت پسماند قبل از خروج این مواد از مراکز درمانی باید وسایل تیز و برنده آن تفکیک شده و بی‌خطرسازی شود.
مشاور فنی یکی از شرکت‌های پیشگام در مدیریت پسماندهای کشور نیز با خطرآفرین خواندن این گونه مواد بنا بر قانون مدیریت پسماندها اظهار می‌کند: گرچه آمار دقیقی از تولید پسماندهای یادشده وجود ندارد اما بنابر آمار ارائه شده روزانه ۴۰۰ تن پسماند پزشکی در کشور تولید می‌شود که با احتساب زواید مراکز خرد درمانی و سالن‌های زیبایی بر این میزان حدود ۲۰ درصد افزوده می‌شود. این زباله‌ها در استان تهران نیز حدود۵۰تا ۵۵ تن می‌باشد. همچنین سرانه تولید هر تخت درمراکز درمانی۴۴/۳ کیلوگرم برآورد می‌شود.
مهندس محمد حسینی، با اشاره به اینکه به طورکلی نظارت ما بر مسائل محیط زیست ضعیف است چه برسد به مدیریت پسماند می‌افزاید:از علل بی توجهی به مدیریت و تفکیک پسماندهای پزشکی، ناآگاهی و شناخت نداشتن از خطرات این مواد در مراکز متعدد تولید آن است. البته بیشتر شهرداری‌ها متولی ساماندهی پسماندها شناخته می‌شوند و تعرفه‌ای نیز در این باره تعریف شده است. حال آنکه تعرفه‌ها با خدماتی که برای امحای پسماندها مورد نیاز است، همخوانی ندارد. ناگفته نماند با وجود قوانین، آیین نامه‌ها و شیوه نامه‌های متعدد هیچ ضعفی به لحاظ قانونی در زمینه مدیریت پسماندهای پزشکی نداریم و جدی‌ترین مشکل ما در این عرصه نبود نظارت هاست. از این رو متولیان اصلی پسماندهای پزشکی که مراکز تولیدی آن‌ها هستند در مدیریت این مقوله کوتاهی می‌کنند.
مهندس حسینی تأکید می‌کند: پسماندهای پزشکی باید ۱۱ مرحله را همانند تفکیک، ذخیره سازی، بی خطر سازی، برچسب گذاری و حمل و نقل سپری کنند تا اقدام‌های اصولی برای امحا و بی خطرسازی آن طی شود این در حالی است که در کشور ما این روند شاید در دو مرحله و آن هم ناقص انجام می‌شود. البته در مقطعی وزارت بهداشت و درمان طی سیاست‌هایی بر وجود دستگاه‌های بی‌خطرسازی در مراکز بیمارستانی تأکید کرد اما نظارتی بر نحوه عملکرد این روند وجود نداشت. زیرا وجود تجهیزات در بیمارستان‌ها به معنای عملکرد مطلوب در این قضیه نیست. همچنین در تهران بیشتر بیمارستان‌ها به این تجهیزات مجهز شده‌اند. در کل کشور نیز در مراکز استان حدود۸۰-۷۰ درصد مراکز دارای این تجهیزات هستند اما در دیگر مناطق کشور این میزان در بیمارستان‌ها به طور قطع کمتر از موارد یاد شده است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: امروزه در شهر تهران ۱۶۵ بیمارستان با حدود ۲۶ هزار و۴۰۰ تخت وجود دارد که در شبانه روز ۲۲ تن پسماند در این شهر تولید می‌شود. بنابر این چنانچه همه این مراکز مدعی بی خطر سازی شوند، امکان نظارت کافی میسر نخواهد بود. بنابر این مراکز امحای متمرکز می‌تواند در این زمینه وارد عمل شود.
*نقش تنگناهای اقتصادی بر سلامت
آیا مسائل مالی را می‌توان در نبود ساماندهی مدیریت پسماند پزشکی کشور مؤثر دانست؟
مهندس حسینی در پاسخ می‌گوید: در تمام عرصه‌ها مسائل مالی اثرگذار است. از این رو اگر برای مباحث محیط زیستی ارزش کافی قایل شوند در زمان تخصیص اعتبارات و بودجه‌های مصوب این مقوله نیز اولویت خواهد داشت. چنان که گاه با وجود بودجه‌های کافی از آنجا که محیط زیست در اولویت‌های مدیریت جایی ندارد پس سهم چندانی نیز در این تصمیم سازی‌ها نخواهد داشت. همچنین امروزه در مدیریت پسماند پزشکی فناوری‌هایی وجود دارد که می‌توان این مواد را تبدیل به مواد با ارزش کند. در واقع دیگر کشورهای دنیا به هیچ وجه به گزینه دفن پسماندهای پزشکی تمرکز نمی‌کنند. چنان که در کشورهای اتحادیه اروپا و براساس استانداردهای وضع شده موضوع تبدیل پسماندهای یادشده به انرژی مطرح است. از این رو در بسیاری از کشورهای این منطقه همانند سوئد ۹۰ درصد پسماندها بازیافت و تبدیل به انرژی می‌شود و طبق همین برنامه‌ها نیز پسماندها تهدیدی برای جامعه بشری محسوب نمی‌شود. این درحالی است که در کشورهای جهان سوم به دلیل خلأ مدیریتی در بخش‌های متعدد مدیریت پسماند شاهد هدررفت بودجه‌های کلانی هستیم. به این ترتیب با اجرای چنین برنامه هایی بخشی از هزینه‌های مدیریت پسماندها پزشکی تأمین می‌شود. زیرا به لحاظ اقتصاد محیط زیست نیز ادامه رویه سنتی و متداول مدیریت پسماندها توجیهی ندارد. البته در کشور ما به دلیل بروز حساسیت‌های اجتماعی و مطالبات ملی بیشتر بتازگی برنامه ریزی هایی صورت گرفته است؛ چنان که سرمایه گذاران خارجی در این عرصه ورود پیدا کرده‌اند. از این رو چشم اندازهای روشنی نسبت به مدیریت پسماند مشهود است.
دکتر کهرم نیز با اشاره به چالش‌های مدیریت پسماند در مناطق شمال کشور می‌گوید: به دلیل نزدیکی سطح آب زیرزمینی انواع پسماندها در آب‌های زیر زمینی غرق شده‌اند و شیرابه زباله‌ها وارد چرخه آب‌های زیرزمینی می‌شود. در حالی که در کشورهای مختلف تلاش می‌شود با تحمیل کمترین خطرات، پسماندها مدیریت شود. چنان که شاهدیم در شهر زوریخ، مرکزی برای امحای این مواد وجود دارد که با سوزاندن این پسماندها انرژی سیستم گرمایی بخشی از منازل شهروندان این شهر را تأمین می‌کند. در این مرکز دستگاه‌های زباله سوز فوق پیشرفته‌ای وجود دارد که در خروجی دودکش هایش، فیلترهایی تعبیه شده که میزان آلودگی خارج شده از آن‌ها در حد صفر است. همچنین در کشورهای پیشرفته سیستم نقل و انتقال خاصی برای امحای پسماندها وجود دارد که به دلیل گرانی سیستم مدیریت پسماندها روند امحای آن‌ها چندین مرکز درمانی از مجموعه‌ای واحد استفاده می‌کنند.
سهیل اولاد زاد نیز خاطرنشان می‌کند: تنگناهای اقتصادی را نمی‌توان در بی توجهی به مدیریت پسماندهای پزشکی تأیید کرد، چرا که درآمد بیشتر این مراکز درمانی محدود نیست که نتوانند هزینه بی خطرسازی زباله‌های خود را تأمین کنند و حتی قادر نباشند با مراکز و مجتمع‌های امحای زباله قرارداد ببندند. بنابر این جا دارد در جامعه تأکید شود که این بی توجهی به امحای پسماندهای یادشده چه خطراتی برای سلامت مردم دارد و چه هزینه‌هایی را با بروز بیماری‌های متعدد همانند سرطان به کشور تحمیل می‌کند. به طوری که مقایسه کردن این هزینه‌ها به ما نهیب می‌زند چگونه برخی غفلت‌ها سبب بروز مشکلات جدی در سلامت جامعه می‌شود. این در حالی است که در مدیریت پسماند تنها سازمان محیط زیست است که با تصویت قانون مدیریت پسماند و نظارت تلاش می‌کند و دیگر نهادهایی که بنابر قانون یادشده متولی این موضوع محسوب می‌شوند به جز اجرای برنامه‌های نمایشی فعالیت جدی ندارند.
نظر شما