قدس آنلاین- گروه استان ها- مهناز کوچکی: مو تابی به عمل ریسیدن موی بز جهت بافت چادرهای عشایر و طناب اطلاق می‌شود. این فرآیند به‌وسیله دست و چرخ‌دستی انجام می‌شود.
موتابی از خانواده ریسندگی است با این تفاوت که برای ریسندگی دستی از دوک و برای موتابی از دستگاه پیچیده‌تری استفاده می‌شود به‌نحوی‌که در ریسندگی با دوک از پنبه و در موتابی از موی بز استفاده می‌شود.
مهم‌ترین کاربرد محصول موتابی در بافت سیاه‌چادر عشایر است که با توجه به خاصیتی که موی بز دارد، هنگام هوای گرم بافته‌های چادر حالت انبساط پیداکرده و باعث خنکی هوای داخل چادر می‌شود. در هنگام بارندگی نیز با رسیدن آب به بافت‌های سیاه‌چادر منقبض‌شده و مانع از ورود آب به داخل چادر می‌شود.
هنر رو به نابودی
سنت بافت چادر از موی بز سابقه‌ای دیرینه دارد و این سنت تا به امروز بی‌هیچ تغییری ادامه یافته است.البته امروزه به دلیل نابودی این هنر بومی، زنان عشایر به "اشتی ریسی" جهت بافت چادرهای خودروی آورده‌اند.
از آنجائی که طناب در زندگی عشایر نقش مهمی دارد و استفاده از آن برای انجام کارهای مختلف روزانه ضروری است ، با استفاده از موهای تابیده‌شده طناب‌هایی می‌بافند که مصارف گوناگونی درزمینهٔ برپایی سیاه‌چادر، مهار گوسفندان، محکم کردن ابزار کشاورزی، شال چهار تخته و جهاز شتردارد.
این ریسهای تابیده‌شده در شهرهای زاهدان، خاش، جیرفت، بم، زابل، کرمان و شیراز به فروش می‌رسد. البته موتابی را می‌توان به‌عنوان یک کالای مهم صادراتی نیز مطرح کرد، چراکه مشتریان اصلی آن کوچ‌نشینان پاکستان و دیگر کشورهای عشایر عرب هستند.
قدمت موتابی
قدمت موتابی در بفروئیه میبد به گذشته‌های دور می‌رسد. اما تاریخ دقیقی برای آن نمی‌توان اظهار کرد.
درگذشته بین روستاهای مختلف میبد یک نوع تقسیم شغل وجود داشت ، مثلاً بشنیغان به زیلوبافی، کوچُک به کشاورزی، فیروزآباد به کرباس‌بافی و دادوستد، میبد بالا به سفالگری، میبد پایین به باغداری و صیفی‌کاری، محمودآباد به پلاس بافی و بفروئیه به موتابی که به دلیل مختص بودن این کار به این منطقه دارای درآمد زیادی برای اهالی داشته و جزء مشاغل اصلی اکثر اهالی این روستا به شمار می‌رفته است.
در این هر ابتدا موی بز دباغی‌شده را به‌صورت رنگی و سیاه جدا می‌کنند.موهای سیاه را به‌وسیله تخته زیگا و زدن طنابی که به تخته متصل است حلاجی می‌شود. بعد از اتمام کار حلاجی، موها به‌صورت فتیله‌ای پیچیده و داخل کیسه‌ای که «حمبونه» گفته می‌شود، گذاشته می‌شود.
شخص موتاب کیسه را بر دوش کشیده نخ داخل دوک شروع به ریسیدن می‌کند. کمربندی به طناب چرخ و کمر موتاب بسته و با کشیدن طناب موهای بز ریس می‌شود. کمربندی که به کمر موتاب بسته‌شده توسط شگل(یک‌تکه چوب و نخ) به طناب چرخ ریس گره‌خورده و همراه موتاب طناب چرخ کشیده شده و چرخ ریس شروع به حرکت می‌کند و همراه دست موتاب موی بز تابیده می‌شود.
از آنجائی که استفاده از این موی ریس شده در بافت سیاه‌چادرهای عشایر بکار می‌رود باعث ارتباط میان مردمان تولیدکننده بفروئیه میبد و مصرف‌کننده از جمله مردم عشایر و کوچ‌نشین است. خاصیت محصول تولیدشده، استحکام بیش‌ازحد این الیاف در مصارف کوچ‌نشینان و عدم ساخت دستگاه برقی موتابی که سبب شده ریسهای موتابی هنوز توسط کار دست موتاب تهیه شود از ارزش‌های منحصربه‌فرد موتابی هست.
صنعت یک نفره
با توجه به اینکه استادکاران و صنعت گران این رشته غال با از دنیا رفته و فرزندانشان به این کار اشتغال ندارند ، این رشته در حال منسوخ شدن است و در کل شهرستان میبد تنها یک نفر اکنون به این رشته اشتغال دارد.
تنگی نفس در هنگام حلاجی توسط موتاب، سختی کار موتابی، نبود مکان مناسب برای موتابی، نبود بازار خرید محصول در استان، رو نیاوردن نسل جدید به یادگیری و یا حتی ادامه این هنر، پایین بودن دستمزد، پرزحمت بودن هنر موتابی و وجود واسطه‌ها و دلال‌ها در خرید این محصول را ازجمله عواملی است که موجب منسوخ شدن این رشته می‌شود.
رشته مو تابی بفروئیه در شاخه مهارت دست بافته‌های سنتی با شماره ۱۰۶۴ در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است و ازآنجایی‌که موتابی جزء تولیدات دستی از ارزش هنری زیادی برخوردار است و درگذشته به‌عنوان یکی از غنی‌ترین صنایع بومی روستای بفروئیه میبد به شمار می‌رفته باید با حمایت ویژه مسئولان از منسوخ شدن آن جلوگیری کرد.
نظر شما